Halyk Finance باسقارماسى ءتوراعاسىنىڭ كەڭەسشىسى، قارجىگەر-مامان مۇرات تەمىرحانوۆ تەڭگەنىڭ قۇلدىراۋى ۇلتتىق بانك ساياساتىنىڭ تيىمسىزدىگىن تاعى ءبىر دالەلدەدى دەپ سانايدى. سويتكەن ول 2024 جىلداعى تەڭگەنىڭ قۇنسىزدانۋ حرونولوگياسىن كەلتىرىپ، ءار كەزدە قانداي قاتەلىكتەرگە جول بەرىلگەنىن اتاپ كورسەتەدى، دەپ جازادى Dalanews.kz.
قارجىگەر قازان ايىندا دا ۇلتتىق بانككە جۇرگىزىپ وتىرعان اقشا باعامىنا قاتىستى ساياساتى ءتيىمسىز ەكەنىن بەتىنە باسقانىن ايتادى.
ۇلتتىق بانك قازانداعى قاتەلىگىن قاراشا ايىندا دا اينا-قاتەسىز قايتالادى
"ولار سول كەزدە تەڭگەنىڭ السىرەۋىنە ىرگەلى فاكتورلار جوعىنا قاراماستان ۇلتتىق ۆاليۋتاعا شاققاندا 1 اقش دوللارىنىڭ 490 تەڭگە دەگەن پسيحولوگيالىق شەكتى ەڭسەرۋىنە جول بەردى. سول كەزدەگى جاعداي قاراشانىڭ اياعىندا جانە جەلتوقساننىڭ ءبىرىنشى جۇمىس كۇنىندە دە اينا-قاتەسىز قايتالاندى. تەك ءبىر سول جولعىسىندا - قاراشا ايىنىڭ سوڭىندا ۇلتتىق بانك ۆاليۋتالىق ينتەرۆەنسيالارعا 1 ملرد دوللار جۇمسادى"، - دەيدى مۇرات تەمىرحانوۆ.
ونىڭ ايتۋىنشا، قاراشا ايىنىڭ سوڭىندا قازاقستاننىڭ ۆاليۋتا بيرجاسىندا ىشكى جانە سىرتقى نارىقتا دا ۇسىنىس بولماعان كەزدە ۆاليۋتاعا دەگەن ۇلكەن سۇرانىس پايدا بولىپ، دۇربەلەڭ تۋدى. سالدارىنان تەڭگەگە شاققاندا 1 اقش دوللارىنىڭ باعامى 500 دەگەن پسيحولوگيالىق شەكتى ەڭسەرىپ، بۇل سۇرانىستى ودان ءارى كۇشەيتە ءتۇستى. 28 قاراشادا بيرجادا تەڭگەگە شاققانداعى امەريكالىق ۆاليۋتانىڭ ەڭ جوعارى باعامى 519،7ء-نى قۇرادى. قاراشا ايىنىڭ سوڭىندا ۇلتتىق ۆاليۋتانىڭ قۇلدىراۋىن توقتاتۋ ءۇشىن ۇلتتىق بانك 1 ميلليارد دوللارعا ۆاليۋتالىق ينتەرۆەنسيالار جۇرگىزە باستادى. وسىعان قاراماستان، دۇيسەنبىدە ۆاليۋتا بيرجاسىندا دۇربەلەڭ باسىلمادى، 1 اقش باعامى ەڭ جوعارى ءمان - 530،8ء-دى قۇرادى.
"سوڭعى كەزدەرى ىشكى، سول سەكىلدى سىرتقى نارىقتا دا كۇتپەگەن جەردەن ءدۇدامال كۇي پايدا بولدى، ناتيجەسىندە ۇلتتىق بانك ساياساتىنىڭ ءبىز ايتىپ وتىرعان ماسەلەلەرى قايتادان ايقىن كورىنىپ قالدى. ءبىزدىڭ ويىمىزشا، تەڭگەگە دەگەن سەنىمسىزدىك جانە قازاقستاندا شەتەل ۆاليۋتاسىنا دەگەن ەرەكشە تۇراقتى جوعارى سۇرانىستىڭ تۋىنداۋى ۇكىمەتتىڭ بيۋدجەتتىك ساياساتىنىڭ كەزەڭدىلىگىمەن بايلانىستى. سوعان قاراماستان، ءبىزدىڭ ويىمىزشا، ۇلتتىق بانك ءوزىنىڭ اقشا باعامى ساياساتىن جۇرگىزۋ كەزىندە باسقارۋعا كەلەتىن تەڭگەنىڭ ەركىن ءجۇزۋ كەڭىستىگىن پايدالانا وتىرىپ، وعان ىقپال ەتۋشى ىرگەلى فاكتورلاردان بولاتىن ۇلكەن اۋىتقۋلاردى دايەكتى تۇردە تەگىستەي وتىرىپ، الدەقايدا كوپ نارسە اتقارا الار ەدى"، - دەيدى ول.
2024 جىلدىڭ سوڭىندا 1 اقش دوللارى قانشا بولادى
"قىركۇيەك ايىندا 2024 جىلدىڭ اياعىنداعى تەڭگەگە شاققانداعى 1 اقش دوللارىنا قاتىستى بولجامىمىز (ىرگەلى فاكتورلار نەگىزىندە ەسەپتەلگەن باعام) 485ء-تى قۇرادى. ول كەزدە اقش-تاعى سايلاۋ ناتيجەلەرى بەلگىلى بولعان جوق جانە 2024 جىلدىڭ اياعىندا مۇنايدىڭ ءبىر باررەلىنە قاتىستى كۇتىلگەن باعام 75-80 دوللار ارالىعىندا ەدى. سونداي-اق قىركۇيەك ايىندا ۇلتتىق قوردان اعىمداعى جىلدىڭ سوڭىنا دەيىن بيۋدجەت قاجەتتىلىگى ءۇشىن 2 ترلن تەڭگە مولشەرىندە قوسىمشا ترانسفەرت الىناتىندىعى بەلگىلى بولدى. وسىلايشا 2024 جىلى ۇلتتىق قوردان ۆاليۋتا الىپ، ساتۋدىڭ اي سايىنعى جوعارى دەڭگەيى بۇل جولى دا ساقتالدى. ايتا كەتەيىك، قازاقستاننىڭ ۆاليۋتا بيرجاسىندا ۇلتتىق قوردان ۇلكەن كولەمدە دوللار الىپ، ساتۋ تەڭگەنىڭ نارىقتان تىس نىعايۋ قۇبىلىسىنا اكەلىپ سوقتىرادى"، - دەيدى ول.
5 قاراشادا دونالد ترامپ اقش سايلاۋىندا جەڭىسكە جەتتى، ال ونىڭ سايلاۋالدى ۋادەلەرى اقش دوللارىنىڭ جاھاندىق سيپاتتا نىعايۋىن جانە مۇناي باعاسىنىڭ ءبىرشاما تومەندەۋىن قامتاماسىز ەتتى. سونداي-اق بۇل 2025 جىلى دا مۇناي باعاسىن ودان ءارى تومەندەيتىندىگى تۋرالى پايىمدى كۇشەيتىپ، كوپ ەل بۇل رەتتەگى بولجامدارىنا وزگەرىس ەنگىزۋىنە تۋرا كەلدى.
"اتاپ ايتقاندا، 29 قاراشادا ۇلتتىق بانك 2025 جىلى مۇنايدىڭ ءبىر باررەلىنىڭ ورتاشا بولجامدى باعاسىن 75-تەن 70 دوللار دەپ وزگەرتتى. جالپىلاي العاندا، تەڭگە باعامى حالىقارالىق دوللار يندەكسىنە قاتىستى وزگەرگەن جوق، الايدا قازاقستان ەكونوميكاسىنىڭ شيكىزاتقا تاۋەلدىلىگىنە بايلانىستى تەڭگەگە مۇناي باعاسى ەلەۋلى اسەر ەتتى، اسىرەسە وسى ءسوز ەتىپ وتىرعان كەزەڭدە ايتارلىقتاي سەزىمتال بولدى. اتالعان ىرگەلى فاكتورلار وزگەرىسىنە بايلانىستى، اقش-تاعى سايلاۋدان كەيىن بىردەن ءبىز 2024 جىلدىڭ سوڭىنا دەيىن ۇلتتىق قوردان ايتارلىقتاي كولەمدە دوللار الىنىپ، ساتىلاتىنىن ەسكەرە وتىرىپ، USD/KZT باعامى بويىنشا بولجامىمىزدى 485-تەن 495-كە وزگەرتتىك"، - دەيدى قارجىگەر.
سودان كەيىن 21 قاراشادا رەسەيدىڭ 52 نەسيەلىك ۇيىمىنا، ونىڭ ىشىندە رەسەي گازىنىڭ شەتەلدىك تۇتىنۋشىلارىمەن ەسەپ ايىرىسۋ جۇرگىزىلگەن "گازپرومبانككە" قارسى جاڭا اۋقىمدى سانكسيالار سالىنا باستادى. وسىدان كەيىن بىرنەشە كۇن ىشىندە رەسەيدە رۋبلگە شاققانداعى 1 اقش دوللارى ۋكراينادا سوعىس باستالعان كەز - 2022 جىلداعى ەڭ تومەنگى دەڭگەيگە، وندا دا پسيحولوگيالىق شەك — 100 ءرۋبلدى ەڭسەردى. بۇگىنگى تاڭدا رەسەيدە رۋبلگە شاققاندا 1 اقش دوللارىنىڭ رەسمي باعامى 107ء-نى قۇرايدى.
"ءبىزدىڭ ويىمىزشا، جاڭا سانكسيالارعا بايلانىستى رەسەيدە رۋبل باعامىنىڭ قۇلدىراۋى قازاقستانداعى ۆاليۋتا بيرجاسىندا دوللارعا دەگەن سۇرانىستى تۋدىردى، ويتكەنى حالىق پەن بيزنەس اراسىندا تەڭگە باعامى دوللارعا، ءرۋبلدىڭ دوللارعا تاۋەلدىلىگى جوعارى دەپ سانايتىندار بار. سونداي-اق بۇگىنگى تاڭدا رەسەيدەن كەلەتىن يمپورت قازاقستانداعى بارلىق يمپورتتىڭ 29%-ىن قۇرايدى، بۇل ايتارلىقتاي ۇلەس بولىپ تابىلادى جانە رەسەيدەگى رۋبل باعامىنداعى كۇرت وزگەرىسكە ۇلتتىق ۆاليۋتا باعامى رەاكسيا جاسايتىنىن بىلدىرەدى. الايدا، قازاقستاننىڭ بارلىق سىرتقى ساۋدا-ساتتىق (يمپورتتىق جانە ەكسپورتتىق) وپەراسيالارىنداعى رۋبلمەن ەسەپ ايىرىسۋ ۇلەسى سالىستىرمالى تۇردە از، دەمەك رەسەيدەگى رۋبل باعامى وزگەرىسىنە تەڭگە باعامىنىڭ رەاكسياسى دا سالىستىرمالى تۇردە شامالى بولۋى كەرەك. قاراشا ايىنىڭ سوڭىندا رەسەيدەگى ءرۋبلدىڭ ايتارلىقتاي السىرەۋىنە بايلانىستى ءبىز USD/KZT باعامى بويىنشا بولجامىمىزدى 2024 جىلدىڭ سوڭىندا (ىرگەلى فاكتورلار نەگىزىندە ەسەپتەگەندە) 495-تەن 505-كە (ءوسىم - 2%) وزگەرتتىك"، - دەيدى ول.
دەگەنمەن 2 جەلتوقسانداعى 1 اقش دوللارىنىڭ ورتاشا باعامى 524،79 دەڭگەيىندە قالىپتاستى. 2024 جىلعى جەلتوقساندا ۇلتتىق بانك بجزق ءۇشىن ۆاليۋتا ساتىپ المايدى، ۇلتتىق قوردان 800-دەن 900 ميلليون دوللارعا دەيىنگى مولشەردە ۆاليۋتا الىپ، ساتۋدى جوسپارلاپ وتىر. 2024 جىلعى 19 قاراشاداعى ۇكىمەتتىڭ قاۋلىسىنا سايكەس، كۆازيمەملەكەتتىك سەكتور سۋبەكتىلەرى ۆاليۋتالىق تۇسىمدەرىنىڭ 50% -ىن مىندەتتى تۇردە ساتۋ تەڭگەگە ايىرباستاۋ تۋرالى نورما قايتا قالپىنا كەلتىرىلدى.
ۇلتتىق بانكتىڭ باعالاۋى بويىنشا، مۇنداي جاعدايدا اي سايىن كۆازيمەملەكەتتىك سەكتور تۇراقتى تۇردە 500 ملن دوللار ساتادى، ال بۇل ءوز كەزەگىندە ۆاليۋتا نارىعىن تۇراقتاندىرادى.
"2025 جىلعا ارنالعان دوللار باعامىنا قاتىستى بولجامدى ءبىز اقش-تىڭ جاڭا پرەزيدەنتىنىڭ سايلاۋالدى ۋادەلەرىن ورىندالۋىنا قاتىستى ايقىندىلىقتىڭ جوق بولۋىنا بايلانىستى كەلەسى جىلدىڭ قاڭتار نەمەسە اقپان ايلارىندا ۇسىناتىن بولامىز. ال ءقازىر تەڭگەنىڭ بولاشاق قۇنسىزدانۋى ەڭ ماڭىزدى فاكتور - مۇنايدىڭ ءبىر باررەلىنىڭ قۇنى 60 دوللارعا جۋىقتاعاندا مۇمكىن دەپ ناقتى ايتۋعا بولادى"، - دەيدى مۇرات تەمىرحانوۆ.
كوپتەگەن ساراپشىلار تەڭگەگە شاققاندا بىزدەگى 1 رۋبل 5،0 تەڭگەدەن تومەن دەڭگەيدە نىعايۋى رەسەيدەن كەلەتىن يمپورتتىڭ تەز وسىمىنە اكەلىپ سوعادى، سالدارىنان وتاندىق تاۋار وندىرۋشىلەر، اسىرەسە اۋىلشارۋاشىلىعىنداعىلار زارداپ شەگەدى دەپ پايىمدايدى.
"ءبىزدىڭ ويىمىزشا، مۇنداي جاعداي قازاقستان ەكونوميكاسىنا قاتتى تەرىس اسەر ەتە قويمايدى. ءيا، وسال رۋبل رەسەيدەن قازاقستانعا ەكسپورتتى ۇلعايتۋعا مۇمكىندىك بەرەدى، ءبىراق سونىمەن بىرگە رەسەيدە ينفلياسيا كۇرت وسەدى، ال كوتەرىلگەن رۋبلدەگى باعالار رۋبلگە شاققانداعى تەڭگەنىڭ شامالى تومەندەگەن باعامىنداعى ايىرمانى وتەيدى. سونداي-اق رەسەي يمپورتى وسىمىنە قاتىستى باسقا دا شەكتەۋلەر بار. جالپىلاي العاندا، ەگەر رۋبلگە شاققاندا تەڭگە 4،0 ماندە نىعايا تۇسسە، ءبىز ودان پروبلەما تۋىندايدى دەپ سانامايمىز"، - دەيدى قارجىگەر.
جۇرتتىڭ ۇلتتىق ۆاليۋتاعا دەگەن سەنىمى نەگە تومەن
"ءبىزدىڭ ويىمىزشا، 2 جەلتوقساندا قالىپتاسقان تەڭگەگە شاققانداعى 1 اقش دوللارىنىڭ باعامى (524،79 USDKZT) ىرگەلى فاكتورلارعا ساي كەلمەيدى. ءبىزدىڭ ەسەپتەۋلەرىمىز بويىنشا، ىرگەلى فاكتورلارعا نەگىزدەلگەن كۋرس 505 اۋماعىندا بولۋى كەرەك. جالپى، قاراشا ايىنىڭ سوڭىندا ۇلتتىق بانكتى 1 ملرد دوللارعا ۆاليۋتالىق ينتەرۆەنسيالار جۇرگىزۋگە ءماجبۇر ەتكەن دوللارعا قاتىستى دۇربەلەڭ، سودان كەيىن جەلتوقساننىڭ ءبىرىنشى جۇمىس كۇنىندە تەڭگەنىڭ ودان ءارى السىرەۋى بيزنەس پەن حالىقتىڭ ۇلتتىق ۆاليۋتا باعامىنا دەگەن سەنىمىنىڭ تومەندىگىن كورسەتەدى. ۇلتتىق ۆاليۋتاعا دەگەن سەنىمسىزدىك، ەڭ الدىمەن، قازاقستاندا تەڭگە باعامىنىڭ قالاي قالىپتاساتىنىن تۇسىنبەۋمەن بايلانىستى"، - دەيدى ول.
بيىلعى جىلدىڭ ءبىرىنشى جارتىجىلدىعىندا تەڭگەگە شاققانداعى 1 اقش دوللارىنىڭ ورتاشا باعامى 449-دى قۇرادى، مامىر ايىندا ورتاشا باعام ودان دا تومەن بولدى — 442.
"ءبىزدىڭ ويىمىزشا، جىلدىڭ ءبىرىنشى جارتىسىندا تەڭگەنىڭ نىعايۋى ەكونوميكاداعى ىرگەلى فاكتورلاردىڭ جاي-كۇيىن تانىتپايدى. تەڭگەنىڭ بۇلايشا نىعايۋى بيۋدجەت ساياساتىنىڭ كەزەڭدىلىگىمەن جانە بيۋدجەتتىك ءتارتىپتىڭ وسالدىعىمەن بايلانىستى. شىلدە ايىنىڭ سوڭىنا دەيىن ۇلتتىق قوردان جىل بويىنا جوسپارلانعان ترانسفەرتتەردىڭ بارلىق كولەمى پايدالانىلدى. جىلدىڭ ءبىرىنشى جارتىجىلدىعىندا ترانسفەرتتەردى جەدەل پايدالانۋ ۇلتتىق قوردان كوپتەپ ۆاليۋتانىڭ الىنعانىن، ونىڭ اسىرا كولەمدە ساتىلعانىن بىلدىرەدى، بۇل تەڭگەنىڭ نەگىزسىز نىعايۋىنىڭ تۇرتكى بولدى. ءبىز ۇنەمى ايتىپ جۇرگەنىمىزدەي، دۇرىس قۇرىلعان كونترسيكلدى بيۋدجەتتىك ساياسات ۇلتتىق ۆاليۋتا باعامىنىڭ مۇناي باعاسىنا دەگەن تاۋەلدىلىگىن تومەندەتىپ، ونى تۇراقتى ەتە تۇسەدى. الايدا، بۇگىنگى تاڭدا بيۋدجەت ساياساتىنىڭ كەزەڭدىلىگىنەن بولەك، نەگىزگى پروبلەمالاردىڭ ءبىرى - ۇلتتىق قوردان اي سايىن ۆاليۋتا الىپ، ساتۋدا بىركەلكىلىكتىڭ بولماۋى، بۇل تەڭگەنىڭ ايىرباس باعامىنىڭ قۇبىلمالىلىعىن كۇشەيتىپ، ول ءوز كەزەگىندە نارىق پەن حالىقتىڭ ۇلتتىق ۆاليۋتاعا دەگەن سەنىمىن سۇيىلتا تۇسەدى. ماۋسىم ايىندا ۇلتتىق قوردان الىنىپ، ساتىلاتىن ۆاليۋتا كولەمىنىڭ كۇرت تومەندەۋى سول كەزەڭدە تەڭگەگە ايتارلىقتاي السىرەتتى، سودان بەرى قاراي ۇلتتىق ۆاليۋتا وسى ۋاقىتقا دەيىن ۇزدىكسىز السىرەۋمەن بولدى. ءبىزدىڭ ويىمىزشا، مامىر ايىنداعى (442 USDKZT) جانە 2 جەلتوقسانداعى (525 usdkzt) ورتاشا باعام اراسىنداعى مۇنداي ۇلكەن ايىرماشىلىق ۇلتتىق ۆاليۋتاعا دەگەن سەنىمگە نۇقسان كەلتىرەدى. جىل بويى تەڭگە باعامىنىڭ وسىنداي ەلەۋلى اۋىتقۋلارىنىڭ باستى سەبەبى سيكلدىك بيۋدجەت ساياساتى جانە بيۋدجەتتىك ءتارتىپتىڭ وسالدىعى بولدى. الايدا، تەڭگەنىڭ نىعايۋىنىڭ ىرگەلى فاكتورلارعا ساي ەمەستىگىنە سۇيەنە وتىرىپ، مونەتارلىق رەتتەۋشى ورگان ارتىلعان دوللاردى ساتىپ الىپ، تەڭگەنىڭ وسى جىلدىڭ ءبىرىنشى جارتىسىندا نىعايۋىنا جول بەرمەي، نارىقتا ۆاليۋتالىق ينتەرۆەنسيالار جۇرگىزۋى ءتيىس ەدى"، - دەيدى مامان.
ەكىنشى جاعىنان، جىلدىڭ ءبىرىنشى جارتىجىلدىعىندا ۇلتتىق بانك بجزق ءۇشىن دوللار ساتىپ الۋدى ۇلعايتا وتىرىپ، تەڭگەنىڭ اسىرە نىعايۋىمەن كۇرەستى.
"الايدا، بجزق قاراجاتىن ۇلتتىق بانكتىڭ ۆاليۋتا نارىعىنداعى احۋالدى رەتتەۋگە پايدالانۋى قازاقستان ەكونوميكاسىن دوللاردان ارىلتۋ ساياساتىنا قايشى كەلەدى دەپ سانايمىز. مىسالى، قىركۇيەك ايىنىڭ سوڭىندا بانكتەردەگى دوللار تۇرىندەگى دەپوزيتتەر 21% - عا دەيىن تومەندەدى، ال قازان ايىندا دوللار تۇرىندەگى زەينەتاقى اكتيۆتەرى 40% - عا دەيىن ءوستى. ءبىزدىڭ ويىمىزشا، ءبىرىنشى جارتىجىلدىقتا تەڭگەنىڭ نىعايۋى ىرگەلى فاكتورلارعا ساي ەمەستىگىن ەسكەرە وتىرىپ، ۇلتتىق بانك ءوزىنىڭ ۆاليۋتالىق رەزەرۆتەرىندەگى اقش دوللارىن ساتىپ الۋ ارقىلى ۆاليۋتالىق ينتەرۆەنسيالار جۇرگىزۋى ءتيىس ەدى. كەيىننەن ۇلتتىق بانك ۆاليۋتا نارىعىندا ۇسىنىس تاپشىلىعى تۋىنداعان كەزدە وسى رەزەرۆتەردى پايدالانا الار ەدى. وسىعان ۇقساس ءتاسىلدى ۇلتتىق بانك "قازاتومونەركاسىپتىڭ" اكسيالارىن ۇلتتىق قورداعى اقشاعا ساتىپ الىپ، بەلگىلى ءبىر ۋاقىتتا تەڭگەنىڭ نىعايۋىنا جول بەرمەۋ ءۇشىن پايدالاندى. "قازاتومونەركاسىپپەن" وپەراسيا جۇرگىزۋ ءۇشىن ۇلتتىق بانك ۇلتتىق قوردان ۆاليۋتانى ءوزىنىڭ ۆاليۋتالىق رەزەرۆتەرىنە ءبىر رەت ساتىپ الدى، سودان كەيىن ءتورت اي بويى ونى نارىقتا بىرتىندەپ ساتىپ وتىردى"، - دەيدى قارجىگەر.
ونىڭ ايتۋىنشا، ۇلتتىق بانكتىڭ اقشا باعامى ساياساتىنىڭ تاعى ءبىر پروبلەماسى - ءبىر كۇن بارىسىندا جۇرگىزىلگەن ۆاليۋتالىق ينتەرۆەنسيالاردا بىرىزدىلىكتىڭ بولماۋى:
"مىسالى، 28 قاراشادا ۆاليۋتا بيرجاسىندا ۇسىنىس بولماعان كەزدە انامولدى سۇرانىس كولەمى بايقالدى جانە تەڭگەگە شاققانداعى 1 اقش دوللارى 519،7 تەڭگە بولدى. الايدا باعام وسى كۇنى ازداعان اقشا اينالىمىندا العاشقى سەسسيادا جوعارى قارقىنمەن وسە باستادى. وسى كەزەڭدە ۆاليۋتالىق ينتەرۆەنسيالار جۇرگىزىلەتىنى جاريالانىپ قويعان، ەندەشە ونىڭ سەسسيانىڭ باسىندا ۆاليۋتا بيرجاسىنداعى ىقتيمال دۇربەلەڭدى شەكتەۋ ءۇشىن نەگە قولدانىلمادى، وسى اراسى تۇسىنىكسىز. ۇلتتىق بانك تۇستەن كەيىن عانا ارالاسا باستادى، ءسويتىپ ولار سالعان ۇلكەن كولەمدەگى اقشا دوللاردىڭ ورتاشا باعامىن 512 دەڭگەيىنە جەتكىزدى. 2 جەلتوقساندا دا ءدال وسىنداي جاعداي ورىن الدى، سول كۇننىڭ بارىسىندا ەڭ جوعارى باعام 530-عا جەتتى، ال ورتاشا باعام ءبىر كۇندە 524ء-تى قۇرادى. ءبىزدىڭ ويىمىزشا، ءبىر كۇن ىشىندەگى تەڭگە باعامىنداعى مۇنداي ۇلكەن اۋىتقۋلار دا تەڭگەگە جانە ۇلتتىق بانكتىڭ ىس-ارەكەتىنە ۇلكەن سەنىمسىزدىك تۋدىرادى، ول ءوز كەزەگىندە قالىپتان تىس سۇرانىس پەن ىقتيمال دۇربەلەڭدى ىنتالاندىرادى".
تەڭگەنىڭ السىرەۋىنە رەزيدەنت ەمەستەردىڭ دە ۇلەسى بار ما؟
مامان تەڭگە باعامىنا اسەر ەتۋشى تاعى ءبىر ەلەۋلى فاكتور رەزيدەنت ەمەستەردىڭ مەملەكەتتىك باعالى قاعازدارعا (مبق) سالعان قىسقا مەرزىمدى ينۆەستيسيالارى بولۋى مۇمكىن ەكەنىن ايتادى.
"ءبىزدىڭ ەسەپتەۋلەرىمىز بويىنشا (ورتالىق دەپوزيتارييدىڭ اقپاراتى بويىنشا)، ءساۋىر ايىنىڭ سوڭىندا بەيرەزيدەنتتەردىڭ مبق-عا سالعان ينۆەستيسيالارى 535 ملرد تەڭگەنى قۇرادى، ال قازان ايىنىڭ سوڭىندا بۇل كولەم 1135 ملرد تەڭگەگە دەيىن ءوستى، بۇل ءبىزدىڭ نارىق ءۇشىن ەلەۋلى سوما بولىپ تابىلادى. ەگەر بەيرەزيدەنتتەر قانداي دا ءبىر سەبەپتەرمەن اياق-استىنان قازاقستاننىڭ مبق نارىعىنان شىقپاق بولسا، وندا بۇل ۆاليۋتا نارىعىندا تەڭگەنىڭ السىرەۋىنە اسەر ەتەتىنى ءسوزسىز. وكىنىشكە قاراي، ۇلتتىق بانك ۆاليۋتا نارىعى بويىنشا اي سايىنعى حابارلاماسىندا رەزيدەنت ەمەستەردىڭ مبق-عا سالعان ينۆەستيسيالارىنا قاتىستى وزگەرىستەرگە تۇسىنىكتەمە بەرۋدى دوعارعان، بۇل دا اقشا باعامىنا دەگەن ءدۇدامالدىلىقتى كۇشەيتەدى"، - دەيدى مۇرات تەمىرحانوۆ.
ول تەڭگەنىڭ ەركىن ءجۇزۋ كەڭىستىگى سيپاتىنداعى باعام ساياساتى قازاقستان ءۇشىن اسا ماڭىزدى ەكەنىن جانە ونى جالعاستىرۋ قاجەت ەكەنىن ايتادى.
"قاتاڭ كونترسيكلدىك بيۋدجەتتىك ەرەجەلەر ەنگىزىلگەننەن كەيىن مۇناي باعاسىنا جانە فيسكالدىق ساياساتقا بايلانىستى تەڭگە باعامىنىڭ قۇبىلمالىلىعى ايتارلىقتاي تومەندەيدى. سونىمەن قاتار، قور جانە ۆاليۋتا نارىعىنىڭ جەتكىلىكتى دەڭگەيى دامىماۋى جانە ديەۆالۆاسيا بولىپ قالادى ما دەگەن سەزىك-سەكەمگە بايلانىستى ۇلتتىق ۆاليۋتانىڭ جوعارى قۇبىلمالى دەڭگەيى ساقتالىپ قالا بەرەدى. ءبىز دامىعان قور جانە ۆاليۋتا نارىعى قالىپتاسقانعا دەيىن تەڭگە باعامىنىڭ ىرگەلى فاكتورلاردان كۇرت اۋىتقۋىن جويۋ جانە باعامدى دەر كەزىندە اۋىزدىقتاپ وتىرۋ ءۇشىن "باسقارۋعا كەلەتىن ەركىن ءجۇزۋ باعامىن" قولدانۋ مۇمكىندىگىن قاراستىرۋ قاجەت دەپ سانايمىز"، دەپ ءسوزىن تۇيىندەيدى قارجىگەر-مامان.