Халықаралық стандарттар бізге не үшін қажет?
«Жергілікті мұнай сервистік компанияларға жаһандық брендтермен бәсекелесудің қиын болуының бірден-бір себебі - кадрлар біліктілігінің төмендігі. Егер қазақстандық оқу орындары халықаралық стандарттар бойынша кадрларды бірден даярлайтын болса және жұмыс берушілерге жалға алу алдында жас мамандарды «қосымша оқуға» және сертификаттауға тура келмесе – бұл қазақстандық компаниялардың бюджеттеріне түсетін жүктемені айтарлықтай азайтады, сондай-ақ жергілікті студенттер еңбек нарығына біраз тартылар еді», - деп атап өтті «Petrocouncil»мұнай-газ саласындағы стратегиялық әріптестікті дамыту жөніндегі кеңестің жетекшісі Асылбек Джакиев.
Ади Нұғманов, колледж түлектерінің бірі және Eni, ExxonMobil, Royal Dutch Shell, Total, China National Petroleum Corporation, Inpex және ҚазМұнайГаз біріктіруші NCOC – консорциумында техникалық қызмет көрсетуді басқару жүйесінің инженері болып жұмыс істейді. Ади халықаралық бағдарлама бойынша және ағылшын тілінде алынған білім жергілікті кадрлардың халықаралық компаниялардағы менеджерлік ұстанымдарға қол жеткізуін жеңілдетеді деген сенімде. «Консорциумға кіретін барлық компаниялар бірыңғай техникалық стандарттар бойынша жұмыс істейді. Мен бұл білімді АРЕС-те алуға жолым болды, қазір мен сұранысқа ие маманмын және бүкіл әлем бойынша басқа компанияларда да сұранысқа ие бола аламын», - дейді ол.
Schlumberger компаниясы Қазақстанда жыл сайын APEC түлектері арасынан студенттерді жұмысқа орналастыру үшін тестілеу өткізеді. Қазақстандағы Schlumberger HR manager Айжан Жанғожина жаһандық еңбек нарығында бәсекеге түсу үшін колледж түлектерінің қандай дағдыларға ие болуы керектігін нақты біледі: «АРЕС түлектері жыл сайын тестілеуге қатысып, ағылшын тілінің жеткілікті білімін, кәсіби дағдылары мен ақпараттық технологияларды көрсетеді. Мысалы, студенттердің көпшілігі бүкіл әлем бойынша мұнай өндіруші компанияларды пайдаланатын Petrel және Eclipse бағдарламасын біледі. Білім жақсырақ болғандықтан, маманды дайындауға аз уақыт жұмсаймыз, яғни сапалы дайындық APEC түлектерін біздің компаниямызда жұмысқа орналастыру мүмкіндігін арттырады», - деп атап өтті Айжан Жанғожина.
Ел экономикасы қызмет көрсету экспортының табысты болуы және дамуы үшін адами ресурстар белгілі бір білімге ие болуы және белгілі бір талаптарға сәйкес болуы тиіс – осыны дамыған елдердің мамандары түсініп, бірыңғай, жаһандық сапа стандарттарын әзірлеу үшін бүкіл әлем бойынша сарапшыларды біріктіре бастады. Мәселен, 1978 жылы мұнай және газ саласындағы қауіпсіздік және біліктілік стандарттары бойынша әлемдік салалық құзыреттер орталығы – OPITO пайда болды. Бұл орталық мұнай-газ қызметтерін жеткізушілер үшін бірыңғай салалық стандарттарды және мұнай және газ саласындағы оқыту курстарын әзірлейді және белгілейді. APEC PetroTechnic оқытушылары OPITO сертификаттаудан өтіп, халықаралық стандарттарға сай бағдарламалар бойынша жұмыс істеуде, бұл қазақстандық жастарды сапалы оқытуға мүмкіндік береді, бұл өз кезегінде Қазақстанның барлық мұнай-газ саласының дамуына оң ықпал етеді.
Тарихы бай қазіргі заманғы және алдыңғы қатарлы қазақстандық мұнай компаниясының бірі «Ембімұнайгаз» жыл сайын APEC PetroTechnic-тің 50-ге жуық студенттерін дуальді оқыту мен практикаға шақырады. Компания студенттерге арналған әлеуетті жұмыс беруші ғана емес, сонымен қатар маңызды – бағдарламаларды, жабдықтарды жаңартуға және оқытушылар құрамына арналған тағылымдаманы ұйымдастыруға көмектеседі. Ембімұнайгаз сондай-ақ оқытудағы жоғары, халықаралық стандарттары – сапалы даярланған кадрлардың, яғни компанияның табысты жұмысының кепілі екеніне сенімді. «Өндірісте жаңа технологияларды енгізу және сандық трансформация бағдарламасын жүзеге асыру персоналдан қосымша теориялық білім мен құзыреттілікті талап етеді. Әрине, әрбір жұмыс беруші еңбек нарығында қажетті білімі мен халықаралық стандарттары бар білікті кадрлардың болуына мүдделі. APEC PetroTechnic-пен дуальды оқыту бойынша 5 жылдық ынтымақтастық тәжірибесі үшін, біздің жұмыс істеп тұрған кен орындарында тәжірибеден өту барысында студенттердің жақсы дайындығы мен жоғары уәждемесін атап өткім келеді. Бізде дуальды оқудан өткен студенттердің бір бөлігі, тестілеу қорытындысы бойынша компанияға жұмысқа қабылданып, жастығына қарамастан, бүгінде өндірісте жақсы нәтижелер көрсетіп отыр. Олардың көпшілігі жыл сайынғы «Мамандығы бойынша үздік» кәсіби шеберлік байқауларында жеңімпаз атанды», - деп атап өтті «Ембімұнайгаз» АҚ Персоналды басқару және еңбекақы төлеу департаментінің директоры Гүлбану Шарафетдинова: «Тәлімгерлер әрдайым атап өтетіні, АРЕС студенттерінің негізгі қасиеттерінің бірі – бұл олардың тәртіптілігі мен ынтасы. Сондай-ақ, өндірістегі қауіпсіздік техникасы ережелерінің өте нақты сақталуын, орындалатын күнделікті жұмыс бойынша жүктемеге қарамастан, компания бойынша жалпы өндірістік және технологиялық процестерді ұйымдастыру саласында қосымша білім алуға мүдделілігін атап өтуге болады».
Сонымен қатар, халықаралық стандарттарды енгізудің арқасында ірі мұнай өндіруші компаниялар бір мезгілде аралас салаларды да дамыта алады. Мысалы, Теңізшевройл мен АРЕС-тің бірлескен жұмысы өнеркәсіптік құрылысты стандарттауға және оқу бағдарламаларын NCСER құрылыс саласындағы халықаралық құзыреттілік орталығының талаптарына сәйкес келтіруге мүмкіндік берді. NCСER стандарттары құрылыс саласы үшін оқыту мен аттестаттаудың стандартталған бағдарламасын құру үшін бірікті бүкіл әлем бойынша 125-тен астам құрылыс компанияларының басшылары мен ғылыми көшбасшылардың қолдауымен әзірленген.
Оқуға арналған жабдықты қалай таңдауға болады?
Алайда, тек қана халықаралық стандарттар жеткіліксіз, колледж студенттері оқуды аяқтағаннан кейін жұмыс істейтін жабдықтарда бірден тәжірибе жинақтауы қажет. APEC PetroTechnic-те қажетті жабдықты дұрыс таңдау үшін салалық «Индустриялық кеңес» ұйымдастырып, жыл сайын жинайды, оның құрамына мұнай-газ саласының 20-дан астам ірі кәсіпорындары кіреді. Алдыңғы қатарлы компаниялардың өндірушілері индустриядағы трендтер туралы айтып, студенттер 1-5 жылдан кейін қандай құрал-жабдықтармен жұмыс істейтіндігі және бүгінгі күні өндірістен сатып алу немесе жалға алу туралы ұсыныстар береді.
«Бүгінгі таңда «АМӨЗ» ЖШС-де осы колледждің 8 түлегі жұмыс істейді, сондай-ақ 3-ші курстың 9 студенті дуальды оқыту бағдарламасы бойынша тәжірибеден өтуде. APEC Рetrotechnic студенттерінің артықшылықтарының бірі – осы колледждің заманауи жабдықтармен қамтамасыз етілген шеберханаларында алынған жұмыстың практикалық дағдыларының арқасында өндірісте жұмыс істеуге тез кірісуге дайын болуы, мұнда шынайы өндіріс процесі жасалған, - деп атап өтті «Атырау мұнай өңдеу зауыты» ЖШС HR менеджері Асель Жайлашева. АМӨЗ кәсіби өндірушілері студенттерді практикамен ғана қамтамасыз етіп қоймай, сонымен бірге процестерді өзгертісі және жақсартқысы келетін талантты жастардың идеяларын дамытады.
Ең өзекті білім мен software-әзірлемелердің маңызды ресурсы «Мұнайшылар инженерлері қоғамы» SPE (Society of Petroleum Engineers) - халықаралық кәсіби ұйымы болып табылады. SPE мүшелері АРЕС студенттеріне 144 елден 168 мыңнан астам адамнан тұратын кәсіпқойлар қауымдастығының лайықты бөлігі болуға белсенді көмектеседі. Мұнайшы инженерлер ай сайын қонақ дәрістер, студенттермен кездесулер өткізеді, ал жылына бір рет АРЕС халықаралық студенттік SPE олимпиадасын ұйымдастырады, оған Ресей мен Орталық Азия мемлекеттерінің мұнай-газ студенттері келеді. SPE сондай-ақ студенттерге One Petro электронды кітапханасына кіруге мүмкіндік береді, онда ағылшын тілінде 165 000 астам және орыс тілінде 1300 техникалық мақалалар бар. Қоғамның негізгі мақсаты мұнай барлау және өндіру саласындағы білімді жинақтау және тарату, сондай-ақ ілеспе технологияларды дамыту болып табылады. «Біз АРЕС студенттерінің SPE өміріне белсенді қатысуына қуаныштымыз. Студенттер осы халықаралық коллаборацияда көптеген мүмкіндіктерді көреді – сала кәсіпқойлары арасында өз жобалары үшін менторларды табады, сондай-ақ әлеуетті жұмыс берушілермен танысуға тамаша мүмкіндік алады», - SPE Atyrau Section 2020 президенті Берік Уап атап өтті.
Ал одан әрі не болмақ?
Сәтті тәжірибенің арқасында APEC PetroTechnic Жоғары колледжі «Жас маман» жобасы аясында Қазақстанның басқа 180 колледжін жаңғырту үшін үлгі болды. АРЕС халықаралық стандарттарды енгізгеннен кейін колледждер салалық құзыреттілік орталықтарына айнала алатынын және барлық сала үшін сапалы жұмыстың сарынын қоя алатынын дәлелдеді. Құзырет орталықтарының базасында жұмыс істеп тұрған кәсіпорындар қызметкерлерінің дағдыларын бағалау және растау үшін халықаралық салалық стандарттар бойынша құзыреттерді бағалау орталықтары құрылатын болады. Осылайша, салалық халықаралық стандарттарды енгізу есебінен кәсіпорындардың жұмыс істеп тұрған қызметкерлерін олардың талаптарына сәйкес даярлау және қайта даярлау бөлігінде кәсіпорындармен өзара тиімді ынтымақтастық құрылатын болады. Бұл колледждерге компаниялардың оқу/тренингтік орталығының қызметін орындауға мүмкіндік береді, бұл колледжді одан әрі дамыту үшін қосымша бюджеттен тыс кірісті қамтамасыз етеді. Дуальді оқыту кеңейтіледі.
Қазақстандық мұнайшылар белсенді қатысушылары болып табылатын жаһандық нарық отандық кадрларды өзгертуге және жоғары сапа стандарттарына тартуға мәжбүрлейді. Білім беру үлкен жылдамдықпен өзгереді және оқу орындары мен өндірістік компаниялардың маңызды міндеті біріккен күш-жігердің және белсенді өзара іс-қимылдың арқасында түлектер құзыреттерінің сапасын арттыру болып табылады.
