Bul onyń Shymqalaǵa alǵashqy kelisi emes. Osydan 30 jyl buryn Qazaqstan egemendik alǵan tusta shahardy emin-erkin sharlap, Shymkenttiń raıyn taspaǵa túsirýge tyrysqan.
KSRO shekpeninen shyqqan elderdiń sol tustaǵy jaǵdaıynan habar beretin Broken system `(“Buzylǵan júıe”) atty fotoreportaj ázirlegen.
Gerd Lúdvıg National Geographic jýrnalynyń ardageri. Osynaý basylymda 30 jyl boıy ter tógip, oqyrmanǵa talaı tamasha týyndylardy tartý etken áıgili fotograf osydan shırek ǵasyrǵy burynǵy Shymkenttiń keskin-kelbetin umyta qoımaǵanyn aıtady.
Osy sapardaǵy sýretteri ázir bolǵasyn, shahardyń otyz jyldaǵy ózgerisi týraly arnaıy joba ázirlemek.
“Qazaq jerine alǵash ret 1991 jyly taban tiredim. Ol tusta Qazaqstan endi-endi egemendik alǵan, balań el edi. Naryqtyq ekonomıkanyń algorıtmderin meńgere qoımaǵan, jańa zamannyń úrdisterin jańa-jańa tanı bastaǵan shaǵy bolatyn.
Odan keıin de dám-tuz tartyp, birneshe ret kelip kettim. Qazaq jeriniń adamdy baýrap alatyn tartylys kúshi bar. Sodan da shyǵar sizderge kelgen saıyn erekshe energıa alyp qaıtamyn”, – deıdi Gerd Lúdvıg.
Fotograf Qazaqstannyń flora men faýnasynan bólek, adamdarymen júzdesip, olarmen áńgime-dúken qurǵannan erekshe áser alatynyn aıtady. Qazaqtyń boıyndaǵy keńdik men darhandyq Batys áleminde sırek kezdesetin qubylys.
“Munda kelgen saıyn sonyń aldynda kózińe túspegen jaıttarǵa kýá bolasyń, ózińe beıtanys eldi jan-jaqty tanı túskiń keledi. Osy elmen bite qaınasyp kettim. Sodan da bolar Qazaqstannan shaqyrtý tússe, árkezde, árýaqytta qýana qabyldaımyn”, – deıdi fotograf.
...
Araǵa otyz jyl salyp baryp Shymkentke oralǵan Gerd Lúdvıg saparynyń álqıssasyn shahardaǵy dámhanalardy aralaýdan bastaǵan eken. Aıtýynsha, sol arqyly qaladaǵy servıske shynaıy baǵa berýge bolady.
“Qalada jasyl-jelek kóp. Búgingi zaman úshin bul sırek kezdesetin qubylys. Aǵashtar otalyp, onyń ornyna záýlim saraılar, túrli-túrli bıznes nysandar salynyp jatqan shaqta Shymkentti jasyl-jelek kómkeripti. Bul qala turǵyndaryna kúni boıǵy qarbalastan keıin keń tynystaýyna múmkindik beretin orta.
Shyny kerek, qalany sýretke basyp, onyń kolorıtin qalyń aýdıtorıaǵa jetkizý qıynǵa soǵady. Sýretti sóıletý úshin, shaharmen bite qaınasýyń kerek. Sondyqtan da aldymen Shymkenttegi jasyl-jelekke kóńil bóldim. Aǵashtyń kóleńkesine saıalap otyrǵan turǵyndarmen tildestim”, – deıdi fotograf.
Gerd Lúdvıg shymkenttik servıske bólek toqtalǵan eken. Aıtýynsha, qala turǵyndarynyń qonaqjaılyǵy men dámhanalardaǵy qyzmet kórsetý deńgeıi Shymqalanyń qonaq kútýge beıimdelgenin, ári orasan zor týrısik potensıaly bar ekenin dáleldeıdi,
“Qazaqstanda, onyń ishinde Shymkentte júrgen bir aıǵa jeter-jetpes ýaqytta 3-4 keli salmaq qostym. Bul shahar turǵyndarynyń shynaıy kóńili pen peıiliniń nátıjesi. Dastarhannan dám tatýǵa shaqyryp, sút qatqan shaıy, qyzyl-kúreń baýyrsaqty aldyńa tosqanda qalaı ǵana bas tartasyń?! Batysta mundaı “dástúr” joq.
Qonaq kútýdiń shymkenttik úlgisi bolashaqta talaı týrısi osy qalaǵa tartyp turatyn bolady. Jylqy eti? Ol maǵan tańsyq emes, bala kezimde dámin tatym kórgenmin”, – deıdi Lúdvıg myrza.
Aıtýynsha Shymkenttiń aınalasyndaǵy tarıhı-mádenı nysandar qalanyń týrısik potensıal ústemeleı túsetin múmkindik. Áıgili fotograf qala irgesindegi Aqmeshit úńgirinen erekshe áser alǵanyn aıtady.
“Bul úńgirdi týrıserge tanymal etý qajet. Ózindik aýrasy bar. Adam jany tynyshtalyp, rahatqa bólenesiń. Meniń estýimshe, Shymkentti “qyzǵaldaqtar qalasy” dep ataıdy eken. Bul bólek áńgimeniń arqaýy. Qyzǵaldaqtar kózdiń alady. Budan asqan ádemi kórinis joq.
Qala turǵyndary? Shymkenttiń jastary elgezek, erkin oıly, belsendi ekenin ańǵardym. Kópshiligi aǵylshyn tiline jetik, menimen tildeskende múdirgen joq. Tehnologıanyń qulaǵynda oınaıtyn talaı talantty jasty kezdestirdim.
Shymkenttikterdiń minezi jumsaq, shynaıy, sypaıy, dámhanalary adamdy alǵaýsyz yqylaspen qushaq jaıa qarsy alady. Qonaqjaılylyq týrızmdi damytýdyń basty kepili”, – deıdi jıhankez.
Dalanews.kz anyqtamasy:
Nemis fotografy Gerd Lúdvıg jahanǵa taralatyn National Geographic jýrnalynyń ardager tilshisi. 1990 jyldan beri atalǵan basylymǵa qundy kontent usynyp, aýdıtorıasynyń artýyna úles qosýda.
Gerd Lúdvıg KSRO kúıregennen keıin Chernobyldaǵy apatty taspaǵa túsirip, sheteldik aýdıtorıaǵa tanystyrǵan alǵashqy fotograf. Onyń týyndylarynda ekologıa máselesi men áleýmettik problemalar qatar kóteriledi.
Nemis fotografy Orta Azıany jıi sharlaıdy, postkeńestik elderdiń Reseı yqpalynan shyǵý tendensıasyn sýret arqyly jetkizýge tyrysady.
2001 jyly avtordyń “Kúıregen ımperıa: KSRO-nyń qulaýy” atty qundy eńbegi jaryq kórgen.
