Azattyqqa bet alǵan kezeńnen bastap Tuńǵysh Prezıdentimiz Nursultan Nazarbaevtyń Jarlyǵymen búgingi Uly Dala eliniń irgetasyn nyǵaıtýǵa baǵyttalǵan aıtýly sheshimder qabyldana bastady. Solardyń eń bastylarynyń biri – Elbasymyzdyń shette tarydaı shashyrap júrgen qandastarymyzdy atajurtqa shaqyryp, qonystandyrýǵa arnalǵan kóshi-qon týraly jarlyǵy.

Elbasy Nursultan Nazarbaev­tyń alysta júrgen aǵaıyndy Atajurt­qa shaqyrý týraly batyl ári tarıhı sheshiminiń arqasynda kóshi-qon máselesi memleketimizdiń strategıalyq basym baǵytyna aınaldy. Elimizge shırek ǵasyrǵa jýyq ýaqyt ishinde bir mıllıonǵa jýyq qazaq kelip qosyldy. Ótken jyly 24 qarashada «Halyqtyń kóshi-qony týraly» Zańyna ózgertýler men tolyqtyrýlar engizilip, qaıta qabyldandy.

Elbasymyzdyń Qazaqstan táýel­sizdigin jarıalaǵannan keıin on bes kún ótkende, naqtylap aıtsaq, 1991 jyly 31 jeltoqsanda «Qazaq radıosynan» shettegi qazaqtarǵa joldaǵan, ertesine «Egemendi Qazaqstan» gaze­tine basylǵan «Qymbatty otandas­tar! Ejelgi atamekeninen jyraqtap qalǵan sizderdi keshegi kúnge deıin ata-baba jerine qaıtyp kele alamyz ba degen suraqtyń alańdatyp kelgenin men jaqsy bilemin. «Týǵan jerdiń tútini de ystyq» deıdi halqymyz. Qandas baýyrlarymyzdy baıyrǵy ataqonysyna tartý maqsatynda adam pravosy týraly elaralyq erejelerdi basshylyqqa ala otyryp, Qazaqstan Úkimeti «Basqa respýblıkalardan jáne shetelderden selolyq jerlerde jumys isteýge tilek bildirýshi baıyrǵy ult adamdaryn Qazaqstanda qonystandyrý tártibi men sharttary týraly» arnaıy qaýly qabyldady. Sondyqtan atamekenge kelemin deýshi aǵaıyndarǵa jol ashyq. Ata-baba árýaǵy aldaryńyzdan jarylqasyn!» degen «Alysta júrgen aǵaıyndarǵa aq tilek» atty ataqty Joldaýyn qazaq kóshin bastaýdyń alǵashqy sheshimi dep júrgenbiz. Sóıtsek, olaı emes eken. Tuńǵysh Prezıdentimiz táýelsizdikti jarıalaýdan bir aıǵa jýyq buryn Qazaq KSR Mınıstrler Keńesine 1991 jylǵy 18 qarashada «Basqa respýblıkalardan jáne shetelderden selolyq jerlerde jumys isteýge tilek bildirýshi baıyrǵy ult adamdaryn Qazaq KSR-inde qonystandyrý tártibi men sharttary týraly» №711 qaýly shyǵartyp qoıǵan eken.

20 tarmaqtan turatyn ol qaýlyda basqa respýblıkalardan jáne shetelderden Qazaqstannyń aýyldy jerlerine jumys isteýge tilek bil­dirýshi baıyrǵy ult adamdaryn Qazaq KSR-ine qalaı ákelýdiń tetikteri men joldary, aýyldy jerge kóship kelgen soń olardy qujat­tandyrý, sondaı-aq áleýmettik, dári­ger­lik, bilim berý, turǵyn úı, jańa ortaǵa beıim­deý syndy tolyp jatqan máse­leler boıynsha jeńildikter men kómek­ter usyný egjeı-tegjeıli qaras­tyrylǵan. Mysaly, qaýlynyń 5-tarmaǵynda «Halyq depýtattary jer­gilikti keńesteriniń at­qarý komı­tetterine, agroónerkásip kesheniniń kásiporyndary men uıymdaryna basqa respýblıkalardan jáne shetelderden qonys aýdarǵan baıyrǵy ult adamdaryn turǵyn-jaımen qam­tamasyz etý maqsatynda jekelegen azamattardyń respýblıkadan ketýi nátıjesinde bosaǵan úılerdi nemese páterlerdi satyp alý usynylsyn» delinipti.

Demek, táýelsiz Qazaqstan úshin sol «Azamattyq qujattandyrý týraly» №711 qaýly shyǵarylǵan 18 qarasha óte mańyzdy tarıhı kún dep eseptelýi tıis. Óıtkeni, bes qur­lyqqa tarydaı shashyrap ketken qandastarymyzdyń basynyń óz Otanynda birigýi osy kúnnen bas­taldy.

Sondaı-aq, bul qaýlynyń 1997 jyly 13 jeltoqsanda tuńǵysh ret qazaq tilinde qabyldanǵan, 2011 jyly 22 shildede, 2013 jyl 15 jeltoqsanda jáne 2015 jyly 24 qarashada Parla­mentte úsh ret ózgerister men tolyq­tyrýlar engizilip, qazir qoldanystaǵy «Halyqtyń kóshi-qony týraly» Zańdy túzýge túp negiz bolǵanyn da aıta ketýimiz kerek.

Mine, sodan beri Alataý men Saryar­qany betke alǵan Qazaq kóshi tolastaǵan emes. Elbasy bul jetis­­tikti «Biz 1 mıllıon aǵaıyn­dy elge qaıtardyq!» dep únemi maq­ta­nyshpen aıtyp keledi. Qazir sol qandastarymyz ósip-ónip, urpaǵymen 1,5 mıllıonnan asyp ketti. Táýelsizdik alǵanǵa deıin Qazaqstanda qazaqtardyń sany 40 paıyzǵa jeter-jetpes qana bolsa, qazir 70 paıyzǵa jetti. Sonyń bir bóligi, árıne, shetten kelgen aǵaıyn­nyń úlesinde.

2015 jylǵy 15 jeltoqsanda jýrnalıserge bergen suhbatynda Prezıdent: «Ol saıasat ózgermeıdi. Bizge qaıtyp kelemin degen aǵaıynǵa – qazaqtarǵa esik ashyq. Ár ýaqytta kelip, ózderi ornalassyn. Jaǵdaıyn jasaımyz!» dep shegelep turyp aıtty.

Bıyl – Táýelsizdiktiń 25 jyldy­ǵy. Sonymen birge, aldaǵy 18 qarasha­da №711 qaýly shyqqaly da 25 jyl bolady. Uly toıdyń aıasynda Qazaq kóshiniń de shırek ǵasyrlyq qýa­nyshy maqtanyshpen atap ótiletini sózsiz. Osy qarsańda Úkimet «Qazaq­stan Respýblıkasyndaǵy merekeler týr­aly» 2001 jylǵy 13 jeltoq­san­daǵy №267-İİ Zańnyń 3-babyna tolyqtyrý engizip, 18 qarashany «Ulttyq kóshi-qon kúni» etip bekitse, nur ústine nur bolmaq.

Derekkóz: "Egemen Qazaqstan"

 Aýyt MUQIBEK