Búginge deıin oblysymyzdyń 14 aýdany men 2 qalasynda jańa álipbıge aýysý boıynsha túsindirme júmysyn júrgizgen top músheleri qarasha aıynyń 14 kúni İle aýdanyna qarasty Ótegen batyr, Boraldaı, Túımebaev, Qaroı aýyldarynda , al 15 kúni Balqash aýdanynan shalǵaı jatqan Kóktal, Aqjar, Topar, Baqbaqty eldimekenderi men aýdan ortalyǵy Baqanasta halyqpen basqosý ótkizdi.
İLE AÝDANY. Aýdan ákimdiginiń májilis zalynda ótken alqaly jıynda Almaty oblysynyń tilderdi damytý jónindegi basqarmasynyń basshysy Aıdar Bashbaev jańa álipbıge kóshýdiń mańyzyn túsindirdi.
– Memleketimizdiń odan ári damyp, kórkeıip, gúldenýi úshin qolǵa alynǵan mańyzdy bastamalardyń biri –latyn álipbıine kóshý. Qashanda kemeńgerligimen erekshelengen Elbasy «2025 jylǵa qaraı isqaǵazdaryn, merzimdi baspasózdi, oqýlyqtardy, bárin de latyn álipbıimen basyp shyǵara bastaýǵa tıispiz. Ol kezeń de taıap qaldy, sondyqtan biz ýaqyt uttyrmaı, bul jumysty osy bastan qolǵa alýymyz kerek. Biz osynaý aýqymdy jumysty bastaýǵa qajetti daıyndyq jumystaryna qazirden kirisemiz», –dep málimdedi. Rasynda, bul zaman talabyna saı aıtylǵan oryndy oı. Latyn álipbıi – táýelsizdik tuǵyryn nyǵaıtýǵa jáne halyqtyń birtutsatyǵy ornyǵýǵa múmkindik beretin tamasha qural – degen top jetekshisi Aıdar Karbozuly jańa álipbıge kóshýdiń basty erekshelikterin ekshep aıtyp berdi. Óz sózinde ol jazý – árbir xalyqtyń rýxanı, mádenı ósýin, damý deńgeıin kórsetetin áleýmettik mańyzy zor qubylys ekendigin, ol ótkendi, búgindi jáne keleshekti jalǵastyratyn altyn kópir dedi.
Basqosýda toptyń beldi múshesi İ. Jansúgirov atyndaǵy JMÝ-diń oqytýshysy, profesor Shara Qıaxmetova latyn grafıkasyna kóshýdiń mańyzy týraly baıan etti. Onyń aıtýynsha, qazaq ulttyq álipbıi eldiń sanasyn jańǵyrtatyn, álemdik keńistiktegi aýqymdy aqyl-oı qazynasyna jol ashatyn, oılaý júıemiz ben tóltýma rýxanı qasıetterimizdi aıshyqtaıtyn, qazaq tiline reforma jasaýǵa múmkindik beretin, tildik tól zańdylyqtarymyz ben emle-erejelerimizdi tolyqqandy qamtamyz etetin ulttyq joba. Óz sózinde profesor Shara Ásetqyzy jańa álipbıge kóshýdiń birneshe prınsıpin de tilge tıek etti.
Alqaly jıynda aqyn, oblystyq "Jetisý" gazetiniń tilshisi Qajet Andas ta óz oıymen bólisti.
– Elbasy revolúsıalyq emes, evolúsıalyq jolmen kúrdeli máselelerdi sheship berdi. Sonyń biri – latyn álipbıi. Latyn álipbıine kóshý – qazaq álipbıine reforma jasaý –dedi ol . Sondaı-aq, latyn grafıkasyn úırenýdiń asa qıyndyq týǵyzbaıtyndyǵyn, álem qabyldap otyrǵan álipbıdiń jattyǵy da baıqalmaıtynyn aıtty. Latyn grafıkasyna kóshýdiń basty erekshelikterine toqtalǵan Qajet Andas óz kezeginde kópshilik qoıǵan saýaldarǵa da jaýap berdi.
– Latyn álipbıine kóshý – qazaq xalqynyń alǵa jyljýyna, jańa zaman talabyna saı ósip-órkendeýine, bolashaqta elimizdiń jan-jaqty damýyna úlken úles qosyp, jemisi men jeńisin ákeleri sózsiz.
Biz latyn álipbıine kóshe otyryp, órkenıetti elderdiń qataryna qosylyp, tilimizdegi dybystyq júıelerdi naq anyqtap, qazaq tiliniń jazylýy men dybystalý kezinde sózder qoldanysyndaǵy kirme sózderden arylamyz. Endeshe, latyn álipbıine kóshý biz úshin de, bolashaq úshin de áldeqaıda mańyzdy – İle aýdanyna qarasty Túımebaev aýylynyń №20 orta mektepte óńir xalqymen bolǵan basqosýda «Jańa álipbı jańa dáýir bastaýy» atty aqparattyq toptyń beldi músheleri osylaı dedi.
Qazaq tili álipbıin kırılısadan latyn grafıkasyna kóshirý boıynsha ótkizilgen jıynda top músheleri keń kólemde túsinikteme berip ótti. Profesor Shara Ásetqyzy latyn álipbıine kóshýdiń tıimdi tustaryn tilge tıek etip, birneshe faktordy da atap ótti.
Bul kúni top músheleri Boraldaı jáne Qaroı aýyldarynda da bolyp, eldimeken turǵyndarymen júzdesip, túsindirme jumysyn júrgizdi.
BALQASH AÝDANY. Jurtshylyqpen júzdesken jumys toby sársenbiniń sátti kúni Balqash aýdanyna shalǵaı jatqan – Kóktal, Aqjar, Topar, Baqbaqty eldimekenderinde boldy.
Kóktaldyqtarmen ótkizilgen aýyldyq Mádenıet úıindegi basqosýda da oblystyq tilderdi damytý jónindegi basqarmanyń basshysy Aıdar Bashbaev latyn qarpine kóshý ýaqyt talaby ekenin, endeshe zaman kóshine ilesý úshin qazaq ulysynyń jańa keńistikke ashylǵan joly ekenin aıtyp, sapardyń máni men maǵynasyn atap ótti.
–Elbasynyń «Bolashaqqa baǵdar: rýhanı jańǵyrý» atty baǵdarlamalyq maqalasynyń túpqazyǵy – qazaq jazýynyń latyn qarpindegi nusqasyna kóshýi. Sebebi, halqymyzda «qyran qustyń bıikke samǵap ushýy úshin oǵan ýaqyt pen bap kerek» degen danalyq bar. Al Elbasy elimizde júrgizilgen ekonomıkalyq, saıası reformalardan keıin adamnyń sanasyn jańǵyrtýyna, rýhanı baıýyna yqpal etetin latyn álipbıine kóshýdi usynyp otyr. Jańa álipbı, birinshiden, búkil túrkitildes memleketterdiń basyn biriktirýge yqpal etýi tıis. Eń bastysy, jańa álipbıdiń qabyldanýy – qanshama jyldar boıy sanaǵa sińip qalǵan otarsyzdanýdyń bir joly. Kez kelgen adam sanany jańǵyrtqan kezde ózinen bastaý kerek dep oılaımyz, – degen Aıdar Karbozuly búkil qaýymnyń álipbı jóninde jumyla jumysqa kiriskeni jón ekendigin de tilge tıek etti.
Jıyn barsynda İ.Jansúgirov atyndaǵy JMÝ-diń oqytýshysy, profesor Shara Qıaxmetova «Latyn álipbıiniń mańyzy jáne erekshelikteri» týraly baıan etti.
Kóktaldyqtarmen kezdesýde aqyn, oblystyq «Jetisý» gazetiniń tilshisi Qajet Andas ta latyn grafıkasyna kóshýge qatysty oramdy oılarymen bólisti.
Osy kúni oblystyq til basqarmasynyń uıymdastyrýymen issaparǵa shyqqan mamandar eki topqa bólinip, birneshe aýyldy qamtyp úlgerdi. Top músheleri Aqjar, Topar, Baqbaqty eldimekenderi men aýdan ortalyǵy Baqanasta da bolyp, elmen júzdesti.
Aıta keteıik, ústimizdegi jylǵy 12 qazan men 15 qarasha aralyǵynda «Jańa álipbı jańa dáýir bastaýy» atty oblystyq aqparattyq túsindirý tobynyń músheleri óńirimizdegi 16 aýdan men 2 qalaǵa (Tekeli, Qapshaǵaı) qaraıtyn 63 aýylda (olardyń arasynda shalǵaı jatqan aýyldar da qamtyldy) xalyqpen júzdesýler ótkizip, turǵyndardyń usynystaryn tyńdap, olardyń kóptegen saýalyna jaýap berdi.
Bir aıdan astam ýaqytqa sozylǵan jumys barysynda kóz jetkizgenimiz eldimeken turǵyndarynyń basym kópshiligi táýelsiz Qazaqstan tarıxyndaǵy Elbasymyzdyń uly bastamasyn qoldaýda.
