Qazaqstan prezıdenti Qasym-Jomart Toqaevtyń mamyr aıynda Túrkıaǵa barǵan saparynda eki memleket arasynda áskerı yntymaqtastyqty nyǵaıtýǵa baılanysty kelisimge qol qoıylǵan bolatyn. Bul baýyrlas elder tatýlyǵy men dostyǵynyń strategıalyq áriptestikke ulasqanynyń aıǵaǵy.
Osy sapardyń mán-mazmuny men jaı-japsaryna úńilip kóreıikshi.
Elimizde janarmaı baǵasynyń sharyqtap ketýine oraı jer-jerde beıbit sherýler men tolqýlar týyndaǵany belgili. Muny prezıdent dıplomatıalyq turǵyda sheshýge áreket jasady. Alǵashqy qadam retinde Qazaqstannyń Qorǵanys mınıstri Rýslan Jaqsylyqov pen Túrkıanyń qorǵanys mınıstri Hýlýsı Akar da kelissóz júrgizip, qorǵanys salasyndaǵy ekijaqty yntymaqtastyqty nyǵaıtý jolyn, sondaı-aq aımaqtyq qaýipsizdik máselelerin talqylaǵan edi.
Iaǵnı, munyń aıasynda Túrkıa-Qazaqstan arasynda birlesken áskerı jattyǵýlar ótkizý jáne qorǵanys ónerkásibi salasyn keńeıtýdiń mańyzdylyǵy sóz boldy. Bolashaqta ásker daıarlaý jáne áskerı ǵylym salasyndaǵy jańalyqtardy almasý da nazarǵa alyndy.
Aıtpaqshy, 28 mamyr men 9 maýsym aralyǵynda Túrkıanyń Izmır qalasynda ótken «Efes-2022» oqý-jattyǵýyna álemniń 40-qa jýyq elinen áskerler qatysqan edi. Solardyń qatarynan qazaqstandyq áskerı qyzmetshiler de kóringeni úlken jetistik.
Qazaqstan Qorǵanys mınıstriniń orynbasary Sultan Kamaletdınov Túrkıanyń Qazaqstanǵa áskerı kómegin kórsetý yqtımaldyǵyn eskere otyryp, kez kelgen soǵys qımyly bolǵan jaǵdaıda turaqsyzdandyrý negizinen el ishinde bolýy múmkin ekenin aıtqan.
Osylaısha, 10 mamyrda Túrkıa men Qazaqstan qol qoıǵan ortaq memorandýmǵa sáıkes, saıası, ekonomıkalyq, saýda jáne qorǵanys salasyndaǵy yntymaqtastyq jandana tústi. Budan ózge eki el qorǵanys ónerkásibi, áskerı barlaý, saýda jáne aýyl sharýashylyǵy salalaryna qatysty 15 kelisimge qol qoıdy.
Sonyń ishinde Kazakhstan Engineering jáne Turkish Aerospace (TUSAS) ulttyq kompanıasy Qazaqstanda Anka ushqyshsyz ushaqtaryn birlesip shyǵarýdy maquldaıtyn kelisimge qol qoıdy.
Oǵan sáıkes, túrik tarapy Qazaqstan qarýly kúshteri paıdalanatyn Anka ushaǵyna tehnıkalyq qyzmet kórsetý jáne jóndeý úshin tehnologıalardy tasymaldap, mamandardy oqytatyn boldy. Mınıstrliktiń málimdeýinshe, Qazaqstan Anka ushqyshsyz ushaǵyn shyǵarýdy jolǵa qoıǵan alǵashqy shetel memleketi bolmaq.
Al 27 maýsymda Qazaqstan prezıdenti Qasym-Jomart Toqaev Túrkıanyń Koc Holding kompanıasynyń basqarma múshesi Alı Kochpen kelissóz júrgizip, birlesken qorǵanys jobalaryn júzege asyrý máselelerin talqylady. Kezdesý barysynda Toqaev Túrkıamen yntymaqtastyq Qazaqstan úshin erekshe mańyzdy ekenin atap ótip, Ortalyq Azıa elinde jumys isteıtin ınvestorlarǵa qoldaý kórsetýge ýáde berdi.
Prezıdenttiń osy sapary birtalaı máseleniń sheshimin tabýǵa túrtki boldy. İle-shala 5 tamyzda Qazaqstan premer-mınıstri Álıhan Smaıylov Qazaqstan men Túrkıanyń áskerı barlaý salasyndaǵy áriptestigi týraly hattamany bekitý jónindegi qaýlyǵa qol qoıyldy. Bul kelissóz 5 jylǵa deıin kúshinde bolmaq.
Qaýlyda áskerı barlaý turǵysyndaǵy áriptestik Qazaqstannyń Qorǵanys mınıstrligi men Túrkıanyń Bas shtaby deńgeıinde ótetini egjeı-tegjeıli aıtylǵan.
Al bul eki eldiń arasyndaǵy áriptestik naqty qaı salada júzege asady?
- Birinshi, ózekti máseleler boıynsha áskerı barlaý aqparaty jáne saraptamalyq baǵalaýlarmen ózara almasý;
- Ekinshi, eki memlekettiń qaýipsizdigine qater tóndiretin aımaqtaǵy (memlekettegi) áskerı-saıası jaǵdaıdyń damýyna monıtorıń júrgizý;
- Úshinshi, eki memlekettiń qaýipsizdigine qater tóndiretin halyqaralyq terorıstik jáne ózge de uıymdarǵa qatysty ózara aqparat almasý.
Sondaı-aq, bul qujatta eger taraptardyń biriniń ulttyq egemendigi men qaýipsizdigine qater tóngen nemese ulttyq-halyqaralyq múddege qaıshy keletin jaǵdaı bolsa, áskerı barlaý aqparatyn berýden bas tartý múmkin ekeni atap kórsetilgen. Munymen qosa, eki el arasyndaǵy bul kelisim 5 jyldan keıin de uzartylýy yqtımal.
Aıta ketý kerek, búginde áskerı barlaý jónindegi kelisim men yntymaqtastyq Túrkıamen ǵana emes, shekaralas emes barlyq memlekettermen de júrgizilip jatyr.
