قازاقستان پرەزيدەنتى قاسىم-جومارت توقايەۆتىڭ مامىر ايىندا تۇركياعا بارعان ساپارىندا ەكى مەملەكەت اراسىندا اسكەري ىنتىماقتاستىقتى نىعايتۋعا بايلانىستى كەلىسىمگە قول قويىلعان بولاتىن. بۇل باۋىرلاس ەلدەر تاتۋلىعى مەن دوستىعىنىڭ ستراتەگيالىق ارىپتەستىككە ۇلاسقانىنىڭ ايعاعى.
وسى ساپاردىڭ ءمان-مازمۇنى مەن جاي-جاپسارىنا ءۇڭىلىپ كورەيىكشى.
ەلىمىزدە جانارماي باعاسىنىڭ شارىقتاپ كەتۋىنە وراي جەر-جەردە بەيبىت شەرۋلەر مەن تولقۋلار تۋىنداعانى بەلگىلى. مۇنى پرەزيدەنت ديپلوماتيالىق تۇرعىدا شەشۋگە ارەكەت جاسادى. العاشقى قادام رەتىندە قازاقستاننىڭ قورعانىس ءمينيسترى رۋسلان جاقسىلىقوۆ پەن تۇركيانىڭ قورعانىس ءمينيسترى حۋلۋسي اكار دا كەلىسسوز جۇرگىزىپ، قورعانىس سالاسىنداعى ەكىجاقتى ىنتىماقتاستىقتى نىعايتۋ جولىن، سونداي-اق ايماقتىق قاۋىپسىزدىك ماسەلەلەرىن تالقىلاعان ەدى.
ياعني، مۇنىڭ اياسىندا تۇركيا-قازاقستان اراسىندا بىرلەسكەن اسكەري جاتتىعۋلار وتكىزۋ جانە قورعانىس ونەركاسىبى سالاسىن كەڭەيتۋدىڭ ماڭىزدىلىعى ءسوز بولدى. بولاشاقتا اسكەر دايارلاۋ جانە اسكەري عىلىم سالاسىنداعى جاڭالىقتاردى الماسۋ دا نازارعا الىندى.
ايتپاقشى، 28 مامىر مەن 9 ماۋسىم ارالىعىندا تۇركيانىڭ يزمير قالاسىندا وتكەن «ەفەس-2022» وقۋ-جاتتىعۋىنا الەمنىڭ 40-قا جۋىق ەلىنەن اسكەرلەر قاتىسقان ەدى. سولاردىڭ قاتارىنان قازاقستاندىق اسكەري قىزمەتشىلەر دە كورىنگەنى ۇلكەن جەتىستىك.
قازاقستان قورعانىس ءمينيسترىنىڭ ورىنباسارى سۇلتان كامالەتدينوۆ تۇركيانىڭ قازاقستانعا اسكەري كومەگىن كورسەتۋ ىقتيمالدىعىن ەسكەرە وتىرىپ، كەز كەلگەن سوعىس قيمىلى بولعان جاعدايدا تۇراقسىزداندىرۋ نەگىزىنەن ەل ىشىندە بولۋى مۇمكىن ەكەنىن ايتقان.
وسىلايشا، 10 مامىردا تۇركيا مەن قازاقستان قول قويعان ورتاق مەموراندۋمعا سايكەس، ساياسي، ەكونوميكالىق، ساۋدا جانە قورعانىس سالاسىنداعى ىنتىماقتاستىق جاندانا ءتۇستى. بۇدان وزگە ەكى ەل قورعانىس ونەركاسىبى، اسكەري بارلاۋ، ساۋدا جانە اۋىل شارۋاشىلىعى سالالارىنا قاتىستى 15 كەلىسىمگە قول قويدى.
سونىڭ ىشىندە Kazakhstan Engineering جانە Turkish Aerospace (TUSAS) ۇلتتىق كومپانياسى قازاقستاندا Anka ۇشقىشسىز ۇشاقتارىن بىرلەسىپ شىعارۋدى ماقۇلدايتىن كەلىسىمگە قول قويدى.
وعان سايكەس، تۇرىك تاراپى قازاقستان قارۋلى كۇشتەرى پايدالاناتىن انكا ۇشاعىنا تەحنيكالىق قىزمەت كورسەتۋ جانە جوندەۋ ءۇشىن تەحنولوگيالاردى تاسىمالداپ، مامانداردى وقىتاتىن بولدى. مينيسترلىكتىڭ مالىمدەۋىنشە، قازاقستان Anka ۇشقىشسىز ۇشاعىن شىعارۋدى جولعا قويعان العاشقى شەتەل مەملەكەتى بولماق.
ال 27 ماۋسىمدا قازاقستان پرەزيدەنتى قاسىم-جومارت توقايەۆ تۇركيانىڭ Koc Holding كومپانياسىنىڭ باسقارما مۇشەسى الي كوچپەن كەلىسسوز جۇرگىزىپ، بىرلەسكەن قورعانىس جوبالارىن جۇزەگە اسىرۋ ماسەلەلەرىن تالقىلادى. كەزدەسۋ بارىسىندا توقايەۆ تۇركيامەن ىنتىماقتاستىق قازاقستان ءۇشىن ەرەكشە ماڭىزدى ەكەنىن اتاپ ءوتىپ، ورتالىق ازيا ەلىندە جۇمىس ىستەيتىن ينۆەستورلارعا قولداۋ كورسەتۋگە ۋادە بەردى.
پرەزيدەنتتىڭ وسى ساپارى ءبىرتالاي ماسەلەنىڭ شەشىمىن تابۋعا تۇرتكى بولدى. ىلە-شالا 5 تامىزدا قازاقستان پرەمەر-مينيسترى ءاليحان سمايىلوۆ قازاقستان مەن تۇركيانىڭ اسكەري بارلاۋ سالاسىنداعى ارىپتەستىگى تۋرالى حاتتامانى بەكىتۋ جونىندەگى قاۋلىعا قول قويىلدى. بۇل كەلىسسوز 5 جىلعا دەيىن كۇشىندە بولماق.
قاۋلىدا اسكەري بارلاۋ تۇرعىسىنداعى ارىپتەستىك قازاقستاننىڭ قورعانىس مينيسترلىگى مەن تۇركيانىڭ باس شتابى دەڭگەيىندە وتەتىنى ەگجەي-تەگجەيلى ايتىلعان.
ال بۇل ەكى ەلدىڭ اراسىنداعى ارىپتەستىك ناقتى قاي سالادا جۇزەگە اسادى؟
- ءبىرىنشى، وزەكتى ماسەلەلەر بويىنشا اسكەري بارلاۋ اقپاراتى جانە ساراپتامالىق باعالاۋلارمەن ءوزارا الماسۋ؛
- ەكىنشى، ەكى مەملەكەتتىڭ قاۋىپسىزدىگىنە قاتەر توندىرەتىن ايماقتاعى (مەملەكەتتەگى) اسكەري-ساياسي جاعدايدىڭ دامۋىنا مونيتورينگ جۇرگىزۋ؛
- ءۇشىنشى، ەكى مەملەكەتتىڭ قاۋىپسىزدىگىنە قاتەر توندىرەتىن حالىقارالىق تەرروريستىك جانە وزگە دە ۇيىمدارعا قاتىستى ءوزارا اقپارات الماسۋ.
سونداي-اق، بۇل قۇجاتتا ەگەر تاراپتاردىڭ ءبىرىنىڭ ۇلتتىق ەگەمەندىگى مەن قاۋىپسىزدىگىنە قاتەر تونگەن نەمەسە ۇلتتىق-حالىقارالىق مۇددەگە قايشى كەلەتىن جاعداي بولسا، اسكەري بارلاۋ اقپاراتىن بەرۋدەن باس تارتۋ مۇمكىن ەكەنى اتاپ كورسەتىلگەن. مۇنىمەن قوسا، ەكى ەل اراسىنداعى بۇل كەلىسىم 5 جىلدان كەيىن دە ۇزارتىلۋى ىقتيمال.
ايتا كەتۋ كەرەك، بۇگىندە اسكەري بارلاۋ جونىندەگى كەلىسىم مەن ىنتىماقتاستىق تۇركيامەن عانا ەمەس، شەكارالاس ەمەس بارلىق مەملەكەتتەرمەن دە جۇرگىزىلىپ جاتىر.
