Bıyl 20 naýryzda birqatar medıa resýrstar ishki ister mınıstrligin basqarǵan Erlan Turǵymbaevqa qatysty qylmystyq is qozǵalǵanyn jaza bastaǵan bolatyn. Derekterge súıensek, ol 361-baptyń 1-bólimi ("laýazymdyq ókilettikterdi teris paıdalaný") boıynsha is qozǵalǵan, ıaǵnı Qańtar oqıǵasy kezinde qyzmettik ókiletin asyra paıdalandy dep aıyptalǵan edi. Bul aqparatty keıinnen İİM Erjan Sádenov rastady. Biraq artynsha Bas prokýratýra Turǵymbaevtan tek jaýap alynǵanyn aıtty. Degenmen 30 sáýirde Erlan Turǵymbaev ustalyp, búginde eks-mınıstrge qatysty 2 aı merzimge qamaýǵa alý sharasy qabyldanǵan bolatyn. Osy oraıda Dalanews.kz tilshisi saıasatker Ámirjan Qosanovtan eks-mınıstrdiń isine qatysty pikirin bildi.
Turǵymbaev qandaı mınıstr boldy? Óz qyzmetin atqara aldy ma?
- Kez kelgen avtorıtar júıede kúshteý organnyń, sonyń ishinde, ishki ister mınıstrligi sekildi qylmyspen kúresetin quzyrly qurylymnyń roli erekshe. Jáne de ol konstıtýsıalyq jáne zańnamalyq ókilettiktermen birge sol bılikti saqtap qalý men nyǵaıtý fýnksıalaryn atqaratyny belgili. Halyq tarapynan baqylaý joq jabyq júıede ol organdar saıası kúrestiń quralyna aınalyp ketip jatady.
Sol qurylymdardyń barlyq múmkindigi (operatıvti izdestirý, tyńdaý, ańdý, iz kesý jáne taǵy basqa arnaıy, basqa qurylymdardyń qolynan kelmeıtinquqyqtyq-tehnıkalyq áreketter) tek qana qylmyspen kúres ne tártipti saqtaý úshin ǵana paıdalanylmaıdy. Ol quzyretteri bıliktiń konúnktýralyq maqsat-múddesin qorǵaý jolynda qoldanylady. Sondyqtan bizdegi quqyq qorǵaý organdarynyń jáne onyń basshylarynyń qyzmetine dál osy turǵydan baǵa berý kerek. Turǵymbaevqa deıin de solaı bolǵan, qazir de solaı, jáne, saıası reformalar shynymen qolǵa alynbasa, solaı bola bermek. Bul baǵa, bul tezıs otyz jyl boıyna Qazaqstannyń kúshteý organdarynyń basshysy bolǵan kez kelgen mınıstrge qatysy bar. Sol turǵydan qarastyrǵanda turǵymbaevtar general bolsa da... soldattar!
Eks-mınıstr ne úshin ustaldy dep esepteısiz?
- Ázirshe resmı aqparatty mise tutamyz. Qalǵannyń bári – saıası astary bar, árkim óz múddesine saı taratyp jatqan áńgimeler ǵoı.
Naýryzda Turǵymbaev quryqtaldy degen áńgime tarap, keıinnen prokýratýra eks-mınıstrden tek jaýap alynǵanyn aıtty. Turǵymbaev nelikten birden ustalmady dep oılaısyz?
- "Birden ustalmady" deısiz. Birden ne keıin ustalýy úshin oǵan taǵylar aıyp resmı túrde jarıalanýy tıis qoı. Óz basym Turǵymbaevqa qatysty qalyptasqan jaǵdaıdan eski Qazaqstan men Jańa Qazaqstannyń quqyqtyq, saıası, kerek deseńiz, moraldyq teketiresin kóremin. Bılikte bolǵan jáne onymen shırek ǵasyr kúresip kele jatqan meniń biletinim sol: ishki ister mınıstri bolǵan kez kelgen adam joǵary jaqtaǵy bastyqtarynyń buıryǵysyz ne ruhsatysyz mańyzdy sheshim qabyldaı almaıdy! Ol sanatqa prezıdent, onyń ákimshiliginiń jetekshisi, premer kiredi. Turǵymbaev búginde Qandy Qańtarǵa qatysy bar tulǵalardyń ishindegi asa mańyzdy adam. Endigi másele onyń ózine kelip tireledi: ne, óz kinási bolsa, bir jaza, ne joǵary jaqtyń buıryǵyn oryndasa, aıyp taǵylar basqa da laýazym ıeleri tergeýge tartylýy múmkin. Sonyń ishinde, otyz jyl boıyna eldi basqaryp, quqyq qorǵaý júıesin ashsa alaqanynda, jumsa judyryǵynda ustap kelgen Nursultan Nazarbaevtyń da aty atalýy múmkin. Bul qatarǵa men sol synı kezeńderde prezıdent ákimshiliginiń basqarǵan asa quzyretti saıası tulǵalardy da qosar edim.
Turǵymbaevtyń qamaýǵa alynýynda saıası astar bolýy múmkin be?
- Bári de bolýy múmkin! Saıası astar da, klanalaryq tartys ta, qyzmetinde jibergen kemshilikteri ne jemqorlyq áreketteri sebep bolýy múmkin. Tipti ol prezıdentke ne onyń mańaıyn jaqpaı qalýy da múmkin. Sol sebepti resmı aqparatty kúteıik.
Proses qansha ýaqyt sozylýy múmkin? Turǵymbaev uzaq merzimge sottalyp ketýi múmkin be?
- Bıliktiń ishki jáne syrtqy qupıalarynan habardar mundaı tulǵalarǵa qatysty sheshimdi naqty sýdıa qabyldamaıtyny beseneden belgili. Turǵymbaevqa taǵylyp jatqan (jáne taǵylýy múmkin) aıyptar, tereý men sot barysy, sottyń úkimi – bári-bári Aqordanyń quzyrynda. Qalǵanynyń bári, sonyń ishinde, Siz ben bizdiń dolbarlarymyz, Turǵymbaevqa qatysty jarıalanyp jatqan alýan-túrli aqparat, sonyń ishinde, shyndyǵy da, ótirigi de, ekeýi de aralas saraptamalar – dalbasa bop qala bermek!
