20 qańtarda Donald Tramp ınaýgýrasıa rásiminde ant qabyldap, resmı túrde AQSH prezıdenti qyzmetine kiristi. Osyǵan oraı Dalanews.kz tilshisi belgili qoǵam qaıratkeri, saıasatker Muhtar Taıjanmen pikirlesip, saltanatty rásimniń erekshelikteri men AQSH-tyń Orta Azıaǵa, sonyń ishinde Qazaqstanǵa degen ustanymy jaıly oıyn bilgen edi.
Taıjannyń aıtýynsha, bıylǵy ınaýgýrasıanyń basty ózgesheligi – onyń ashyq aspan astynda emes, ǵımarat ishinde ótýi. Dál osyndaı rásim osydan qyryq jyl buryn ótkizilgen.
"Meniń oıymsha, mundaı sharanyń dalada ótkeni qyzyǵyraq. Halyq jınalyp, sharany tamashalaıdy. Al ǵımarattyń ishindegi rásim sán-saltanatty sál báseńdetedi. Onyń ústine, prezıdent Tramptyń sóılegen sózi de tym uzaqqa sozyldy. Bul joly ol shamamen 29 mınýt sóılepti. Ádette saılanǵan prezıdentterdiń jurtqa arnaǵan joldaýy 15-20 mınýttan aspaıtyn edi", – deıdi Muhtar Taıjan.
Dese de, Tramptyń sózinde aıryqsha nazar aýdartatyn tustar jeterlik.
"Mysaly, Dúnıejúzilik densaýlyq saqtaý uıymynan shyǵý, Parıj kelisimshartynan bas tartý, Meksıkamen shekarany qatań baqylaý, mıllıondaǵan mıgrantty kúshpen shyǵarý sıaqty radıkaldy málimdeler aıtyldy.
Sonyń ishinde "Marsta AQSH-tyń týyn ornatamyz" degeni de, "Meksıka shyǵanaǵynyń ataýyn ózgertemiz" degeni de, "Panama kanalyn qaıtaryp alamyz" degeni de bar. Ámirıkanyń kózqarasy men ustanymyn esepke alsaq, munyń bári de qajet qadamdar dep esepteımin.
Tramptyń taǵy bir mańyzdy qadamy – munaı óndirisin arttyrý jospary. AQSH osyǵan deıingi tyıymdardy joıyp, munaıdy burynǵydan da kóp óndire bastasa, naryqtaǵy baǵa tómendeıdi. Bul Reseı, Iran, Venesýela, Saýd Arabıasy jáne Qazaqstan sıaqty ekonomıkasy munaıǵa baılanǵan elderge aıtarlyqtaı áser etedi", – dep túsindiredi Taıjan.
Saıasatkerdiń pikirinshe, Tramptyń bılikke kelýi Qazaqstanǵa aıtarlyqtaı yqpal etpeıdi, óıtkeni Orta Azıa aımaǵy AQSH úshin basym baǵyttardyń qatarynda emes.
"Jaǵrafıalyq turǵyda biz olar úshin tym-tym jyraqta jatqan aımaqpyz. Osy sebepti de saıası, ekonomıkalyq nemese mádenı aspektide mańyzdy ról atqarmaımyz. (Tramptyń tusynda da) bul kózqaras ózgeredi dep oılamaımyn. Buǵan deıin AQSH-tyń esh prezıdenti Orta Azıaǵa attap basqan emes. Qazaqstanǵa da AQSH prezıdentteri aıaq basqan joq. Bul "dástúr" jalǵasyn tabady dep esepteımin. Sebebi AQSH-tyń bizdiń aımaqtaǵy múddesi sonshalyqty aýqymdy emes. Teńizshevroıl sekildi jobalar bar, árıne, biraq munyń ózi Ámirıkanyń bizge degen qyzyǵýshylyǵyn oıatýǵa túrtki bolatyn dúnıe emes. Astanaǵa, jalpy Orta Azıaǵa joǵary laýazymdy tulǵalar – memlekettik hatshy, syrtqy ister mınıstri ne energetıka mınıstri kelse kelýi múmkin, al prezıdentter deńgeıinde sapar kútý qıyn", – deıdi ol.
Taıjan, sondaı-aq, aldaǵy ýaqytta Vladımır Pýtın men Donald Tramptyń kezdesý múmkindigine toqtalyp, «eki prezıdenttiń ózara sóılesetini anyq, biraq naqty qandaı nátıjege qol jetkizetinin boljaý qıyn» degen pikirde.
«Meniń oıymsha, olardyń múddeleri múlde toǵyspaıdy. Sondyqtan ortaq mámilege kelýi ekitalaı. Tramp Ýkraınadaǵy jaǵdaıdy sheshemin dep talaı márte málimdegen. Alaıda bul máseleni birjolata, túbegeıli retteý onyń qolynan kele qoıaryna óz basym kúmánmen qaraımyn. Deı turǵanmen, Tramptyń radıkaldy áreketterge beıim tulǵa ekenin umytpaýymyz kerek. Mysaly, "Soltústik aǵyn" gaz qubyryna tyıym salǵan osy Tramp edi. Ýkraınaǵa alǵash ret ushqyshsyz qarý bergen de – Tramptyń ákimshiligi. Pýtınmen ótetin kelissózden keıin AQSH-tyń Ýkraınaǵa beretin áskerı kómegi ulǵaıady dep oılaımyn", – deıdi Muhtar Taıjan.
Saıasatker, AQSH-tyń Orta Azıaǵa qatysty ustanymy Tramptyń tusynda da eleýli ózgeriske ushyramaıdy degen uıǵarymǵa kelip otyr. Elimiz úshin eń úlken yqpal – munaı naryǵyndaǵy baǵanyń ózgerýi bolýy múmkin. Tramptyń jeke baǵyty ámirıkalyq múddeni tabandy túrde qorǵap, jahandyq deńgeıdegi kelisimsharttardan alshaqtaýymen erekshelene bermek.
