20 قاڭتاردا دونالد ترامپ يناۋگۋراسيا راسىمىندە انت قابىلداپ، رەسمي تۇردە اقش پرەزيدەنتى قىزمەتىنە كىرىستى. وسىعان وراي Dalanews.kz ءتىلشىسى بەلگىلى قوعام قايراتكەرى، ساياساتكەر مۇحتار تايجانمەن پىكىرلەسىپ، سالتاناتتى ءراسىمنىڭ ەرەكشەلىكتەرى مەن اقش-تىڭ ورتا ازياعا، سونىڭ ىشىندە قازاقستانعا دەگەن ۇستانىمى جايلى ويىن بىلگەن ەدى.
تايجاننىڭ ايتۋىنشا، بيىلعى يناۋگۋراسيانىڭ باستى وزگەشەلىگى – ونىڭ اشىق اسپان استىندا ەمەس، عيمارات ىشىندە ءوتۋى. ءدال وسىنداي ءراسىم وسىدان قىرىق جىل بۇرىن وتكىزىلگەن.
"مەنىڭ ويىمشا، مۇنداي شارانىڭ دالادا وتكەنى قىزىعىراق. حالىق جينالىپ، شارانى تاماشالايدى. ال عيماراتتىڭ ىشىندەگى ءراسىم ءسان-سالتاناتتى ءسال باسەڭدەتەدى. ونىڭ ۇستىنە، پرەزيدەنت ترامپتىڭ سويلەگەن ءسوزى دە تىم ۇزاققا سوزىلدى. بۇل جولى ول شامامەن 29 مينۋت سويلەپتى. ادەتتە سايلانعان پرەزيدەنتتەردىڭ جۇرتقا ارناعان جولداۋى 15-20 مينۋتتان اسپايتىن ەدى"، – دەيدى مۇحتار تايجان.
دەسە دە، ترامپتىڭ سوزىندە ايرىقشا نازار اۋدارتاتىن تۇستار جەتەرلىك.
"مىسالى، دۇنيەجۇزىلىك دەنساۋلىق ساقتاۋ ۇيىمىنان شىعۋ، پاريج كەلىسىمشارتىنان باس تارتۋ، مەكسيكامەن شەكارانى قاتاڭ باقىلاۋ، ميلليونداعان ميگرانتتى كۇشپەن شىعارۋ سياقتى راديكالدى مالىمدەلەر ايتىلدى.
سونىڭ ىشىندە "مارستا اقش-تىڭ تۋىن ورناتامىز" دەگەنى دە، "مەكسيكا شىعاناعىنىڭ اتاۋىن وزگەرتەمىز" دەگەنى دە، "پاناما كانالىن قايتارىپ الامىز" دەگەنى دە بار. امىريكانىڭ كوزقاراسى مەن ۇستانىمىن ەسەپكە الساق، مۇنىڭ ءبارى دە قاجەت قادامدار دەپ ەسەپتەيمىن.
ترامپتىڭ تاعى ءبىر ماڭىزدى قادامى – مۇناي ءوندىرىسىن ارتتىرۋ جوسپارى. اقش وسىعان دەيىنگى تىيىمداردى جويىپ، مۇنايدى بۇرىنعىدان دا كوپ وندىرە باستاسا، نارىقتاعى باعا تومەندەيدى. بۇل رەسەي، يران، ۆەنەسۋەلا، ساۋد ارابياسى جانە قازاقستان سياقتى ەكونوميكاسى مۇنايعا بايلانعان ەلدەرگە ايتارلىقتاي اسەر ەتەدى"، – دەپ تۇسىندىرەدى تايجان.
ساياساتكەردىڭ پىكىرىنشە، ترامپتىڭ بيلىككە كەلۋى قازاقستانعا ايتارلىقتاي ىقپال ەتپەيدى، ويتكەنى ورتا ازيا ايماعى اقش ءۇشىن باسىم باعىتتاردىڭ قاتارىندا ەمەس.
"جاعرافيالىق تۇرعىدا ءبىز ولار ءۇشىن تىم-تىم جىراقتا جاتقان ايماقپىز. وسى سەبەپتى دە ساياسي، ەكونوميكالىق نەمەسە مادەني اسپەكتىدە ماڭىزدى ءرول اتقارمايمىز. (ترامپتىڭ تۇسىندا دا) بۇل كوزقاراس وزگەرەدى دەپ ويلامايمىن. بۇعان دەيىن اقش-تىڭ ەش پرەزيدەنتى ورتا ازياعا اتتاپ باسقان ەمەس. قازاقستانعا دا اقش پرەزيدەنتتەرى اياق باسقان جوق. بۇل "ءداستۇر" جالعاسىن تابادى دەپ ەسەپتەيمىن. سەبەبى اقش-تىڭ ءبىزدىڭ ايماقتاعى مۇددەسى سونشالىقتى اۋقىمدى ەمەس. تەڭىزشيەۆرويل سەكىلدى جوبالار بار، ارينە، ءبىراق مۇنىڭ ءوزى امىريكانىڭ بىزگە دەگەن قىزىعۋشىلىعىن وياتۋعا تۇرتكى بولاتىن دۇنيە ەمەس. استاناعا، جالپى ورتا ازياعا جوعارى لاۋازىمدى تۇلعالار – مەملەكەتتىك حاتشى، سىرتقى ىستەر ءمينيسترى نە ەنەرگەتيكا ءمينيسترى كەلسە كەلۋى مۇمكىن، ال پرەزيدەنتتەر دەڭگەيىندە ساپار كۇتۋ قيىن"، – دەيدى ول.
تايجان، سونداي-اق، الداعى ۋاقىتتا ۆلاديمير پۋتين مەن دونالد ترامپتىڭ كەزدەسۋ مۇمكىندىگىنە توقتالىپ، «ەكى پرەزيدەنتتىڭ ءوزارا سويلەسەتىنى انىق، ءبىراق ناقتى قانداي ناتيجەگە قول جەتكىزەتىنىن بولجاۋ قيىن» دەگەن پىكىردە.
«مەنىڭ ويىمشا، ولاردىڭ مۇددەلەرى مۇلدە توعىسپايدى. سوندىقتان ورتاق مامىلەگە كەلۋى ەكىتالاي. ترامپ ۋكرايناداعى جاعدايدى شەشەمىن دەپ تالاي مارتە مالىمدەگەن. الايدا بۇل ماسەلەنى ءبىرجولاتا، تۇبەگەيلى رەتتەۋ ونىڭ قولىنان كەلە قويارىنا ءوز باسىم كۇمانمەن قارايمىن. دەي تۇرعانمەن، ترامپتىڭ راديكالدى ارەكەتتەرگە بەيىم تۇلعا ەكەنىن ۇمىتپاۋىمىز كەرەك. مىسالى، "سولتۇستىك اعىن" گاز قۇبىرىنا تىيىم سالعان وسى ترامپ ەدى. ۋكرايناعا العاش رەت ۇشقىشسىز قارۋ بەرگەن دە – ترامپتىڭ اكىمشىلىگى. پۋتينمەن وتەتىن كەلىسسوزدەن كەيىن اقش-تىڭ ۋكرايناعا بەرەتىن اسكەري كومەگى ۇلعايادى دەپ ويلايمىن"، – دەيدى مۇحتار تايجان.
ساياساتكەر، اقش-تىڭ ورتا ازياعا قاتىستى ۇستانىمى ترامپتىڭ تۇسىندا دا ەلەۋلى وزگەرىسكە ۇشىرامايدى دەگەن ۇيعارىمعا كەلىپ وتىر. ەلىمىز ءۇشىن ەڭ ۇلكەن ىقپال – مۇناي نارىعىنداعى باعانىڭ وزگەرۋى بولۋى مۇمكىن. ترامپتىڭ جەكە باعىتى امىريكالىق مۇددەنى تاباندى تۇردە قورعاپ، جاھاندىق دەڭگەيدەگى كەلىسىمشارتتاردان الشاقتاۋىمەن ەرەكشەلەنە بەرمەك.
