El úshiń eń basty másele bolyp turǵan ol nıetinen Ábeń búgin de qaıtqan joq…
Qazaq ádebıetiniń klassıgi, Qazaqstannyń Halyq jazýshysy ataǵy bar eki jazýshynyń biri (ekinshisi áıgili aqıyq aqynymyz, til qorǵany Muqtar Shahanov), jazýshylardan jalǵyz kózi tiri KSRO memlekettik syılyǵynyń laýreaty (barlyǵy úsheý-aq bolǵan, ekeýi - M.Áýezov, J.Moldaǵalıev), qaısar qoǵam qaıratkeri Ábdijámil Nurpeıisov búgin 22 qazanda 97 jasqa toldy! Alla jar bolsyn Alash abyzyna!
Áıgili “Qan men terdiń”, “Seń” jáne “Sońǵy paryz” romandarynyń avtory áli tyń, qudaıǵa shúkir.
Eki jyl buryn torqaly toqsan bes jasyn toıladyq. Toqsanyn toılatpaǵan edi, toqsan besin qalamger-qaıratkerler bar, bıligi bar, jabylyp júrip suraǵasyn, zorǵa kelisim bergen edi…
“Aq jol” partıasynyń atynan quttyqtap bardyq, jyr arnadyq:
ABYZ. Ábdi-Jámil Nurpeıiske
"Qan men terdi" álem búgin án ǵylyp,
Jan men sherdi jyrlap jatsa-zańdylyq!
Keıipkerler atyp shyǵyp kitaptan,
Ketti ómirge aralasyp máńgilik!
Terbelesiń tereń teńiz zarymen,
Ádildikti talap ettiń bárinen.
Ómir úshin kúresýdiń ne ekenin,
Muzǵa jazdy el tyrnaǵynyń qanymen...
Teńiz beti qyzyl qanǵa boıalyp,
Daýyldardan ketti qazaq oıanyp...
Elamandaı Erge eliktep óstik biz,
Aqbaladaı arýlardy aıadyq...
Qabaǵyna qaratatyn qoǵamdy,
Súıeý bolar Súıeý qarttar joq álgi..
Táńirbergen kúshin áli kórsetip,
Bizdiń bılik Sýdyr Ahmet bop aldy...
Ómirge bul óte qatal suraǵy,
Qalendeıin qaranarlar shydady...
Tilimiz ben dilimizge obyr bop,
Shodyr* bitken shodyraıyp júr áli...
Muz ústinde ajal bolyp ár adym,
Balyqshylar aýlaǵanda tamaǵyn,
Tolqyndarmen alyssa da tappaǵan,
Altyn balyq syılady Altyn qalamyń.
Ulyqtardyń ultsyzdyǵyn uqpadyń,
Tireý boldy Tildi qorǵap shyqqanyń.
Keri ıterip keshe Keńes kósemin,
Jeltoqsannyń yzǵarynan yqpadyń.
Arynyńnan Aral tolqyp yrǵala,
Tileýińdi tilep búkil tur Dala.
"Júzge jet!"-dep, jelpinsem men, jekısiń,
"Bes-aq jyldy berdi ǵoı" dep "bul bala...."
Dúnıeni dúbirletip ár iziń,
Oryndadyń ulttyń " Sońǵy paryzyn".
El aldynda endi joq qoı qaryzyń.
"Elaman" dep Erdiń atyn qoıǵandaı,
El amanda -Sen amansyń, Abyzym!
Ábeń jyly jymıyp, qolymdy qysyp, rızashylyǵyn bildirdi.
Ábeńniń toqsannan assa da qaıraty áli qaıtpaǵanyna 2017 jyly ózim kýá boldym. Sol kezde biz, ult zıalylary Memlekettik tildi mindetteıtin zań qabyldaý úshin Qazaqstan Prezıdentine Ashyq hat jarıalaǵan edik.
Sol Ashyq hattyń mátinin kórsetýge kórnekti jazýshy, Qazaqstannyń eńbek sińirgen qaıratkeri Smaǵul Elýbaı ekeýmiz Ábeńe kelgenbiz.
Ábeń jasy toqsannyń beseýine kelse de biz aparǵan hatty asúıinde sháı iship otyryp, kózildiriksiz oqydy… Biraz jerin, túzedi.
Erteńine taǵy bardyq Smaǵul kókem ekeýmiz. Taǵy túzedi. Ashyq hattaǵy qalamgerlerdiń retin túzedi. Ózi qatty qurmetteıtin Dýlat Isabekovty ózinen keıin ekinshi etip qoıdy. “Asanáli nege joq?”-dedi maǵan qadala qarap. Ol tizimde Asanáli Áshimov aǵamyzdyń bolmaǵanyna tap bir men kináli sekildimin.
“Asanáli aǵamyz qol qoıa ma eken?”-dedim men dúdámal kúıde. “Qoıady, “men aıtty” degin. Akademık Kamal Ormantaevqa da qoıdyryńdar” dedi daýysyn nyqtap.
Sonymen, sol kúni túnde Kamal aǵamyzdyń úıin izdep júrip taýyp alyp, qolyn qoıdyrdym. Sózge kelmeı birden qolyn qoıyp berdi ol kisi. Akademık Tóregeldi Sharmanov aǵam qatty qoldap, qýattap turyp qol qoıdy. Asanaly Áshimov aǵamnyń da qolyn qoıdyrdyq, Ábeńniń sálemin salmaqtap aıtyp, biraz eńbek sińirip júrip…
Úshinshi kúni Smaǵul “endi óziń bara ber” dedi. Bardym. Taǵy túzedi. Esime ol kisiniń shyǵarmalaryn túzeı beretini týraly áńgimeler tústi. Qara shal qataıyp alǵan. “Myna jerin nege bylqyldatyp, jumsartyp jibergesińder? Seniń ondaıyń joq edi ǵoı? Ony kim jazdy? Smaǵul ma?”- deıdi maǵan shanshyla qarap. Oıpyrmaı, meniń jazǵandarymdy oqyp júredi eken ǵoı dep qoıamyn ishimnen marqaıyp.
“Ábeń túzeı beredi, “jóndedim” dep, óziń durys dep tapqanyńdy jarıalaı ber”-dedi Smaǵul kókem kúshti keńes berip.
Ábeńe baryp júrgen sol kezde tarlan jazýshymyz ótkende Smaǵul aǵamyz aıtqan áıgili sózin aıtqan edi. Iá, ol sóz 2021 jyly 17 shildede Almatyda depýtattyq jumys josparyma saı Qazaqstan Jazýshylar odaǵynda kórnekti jazýshy-dramatýrg Dýlat Isabekov bastaǵan bir top zıaly qaýymmen, shyǵarmashylyq odaq ókilderimen kezdesýde aıtylǵan bolatyn.
Endi sol kezde “Qazaq úni” gazetinde jarıalanǵan Smaǵul Elýbaı aǵamnyń óziniń sózin keltireıin:
“Budan úsh jyldaı buryn Qazybek Til máselesin qoldaýǵa baılanysty dúbirli bir qozǵalysty bastady. Ol, shyntýaıtynda, Til maıdany edi. Bárimiz sol kúreske daıynbyz dep jappaı qol qoıdyq. Tý ustaýshymyz Qazybek Isanyń mańaıyna shoǵyrlandyq. Qajet bolǵan jaǵdaıda, Memlekettik til úshin alańǵa, kóshege shyǵamyz dep sheshtik.
Toqsan bes jastaǵy Halyq jazýshysy Ábdijámil Nurpeıisovtiń ózi «Til úshin alańǵa shyqqan eldiń eń aldynda men júretin bolamyn” dep shıryqty.
Sóıtip, álgi hatqa búginde 126 myń belsendi adam qol qoıdy. Al onyń syrtynda belsendi emes mıllıondaǵan qazaq tur ǵoı!”-dep tolǵap, tolǵanyp sóılegen edi Smaǵul aǵamyz.
Iá, Memlekettik tildi talap etip, Prezıdentke jazylǵan Ashyq hatqa elimizdiń álemge áıgili tarlandary Ábdijámil Nurpeıisov, Dýlat Isabekov, Asanáli Áshimov, Qabdesh Jumádilov, Ómirzaq Aıtbaev, Mekemtas Myrzahmetov, Tóregeldi Sharmanov, Kamal Ormantaev, Nurǵalı Núsipjanov, Tólen Ábdik, Amangeldi Aıtaly, Smaǵul Elýbaı, Sábıt Dosanov, Ǵabbas Qabyshev, Temirhan Medetbek, Beksultan Nurjekeev, Israıl Saparbaı, Ulyqbek Esdáýlet jáne t.b. bastaǵan ult zıalylary qol qoıdy.
Konstıtýsıadaǵy orys tili týraly 7-baptyń 2-shi tarmaǵyn alyp tastap, Memlekettik til týraly zań qabyldaýdy talap etken bul Ashyq hatqa «Qazaq úni» ulttyq portalynda búginde 126 myńnan astam adam qol qoıyp, qoldap, burynǵy mejelerden 1000 esedeı kóp tarıhı rekordtyq deńgeıge jetip otyr. Ult múddesi úshin buryn munshalyqty qalyń qol jınalǵan emes.
Bular tek ınternetke qoly jetkender ǵana. Bul birjarym aıda ǵana 125 myńnan asqan El patrıottary artynda smartfon paıdalana almaıtyn mıllıondaǵan halyq turǵany aıqyn. Bul qalyń qol ishinde tek qazaqtar ǵana emes, ártúrli ult ókilderi de (50-ge jýyq) jetkilikti.
Belgili jýrnalıs, qoǵam qaıratkeri Maksım Rojın bastaǵan kóptegen orys ulty ókilderi de Memlekettik tildi talap etken Ashyq hatty qoldap, qol qoıyp, naǵyz otanshyl patrıottyqtaryn kórsetti.
Iaǵnı, Memlekettik til týraly zań qabyldaý kún tártibindegi kúnnen-kúnge kúsheıip kele jatqan eń basty ózekti másele bolyp tur. Áleýmettik jelilerdegi qaptaǵan qoldaýshylardyń sanyn esepteý múlde múmkin emes.
126 myń adamnyń qoly qoıylǵan Ashyq hat Prezıdent ákimshiligine, Aqordadaǵy sanaýly ult qaıratkeriniń birine ulttyń Amanaty retinde tapsyrylǵan bolatyn. Ol QR Prezıdenti Q.Toqaevtyń qolyna tıdi me, tımedi me belgisiz.
Eger qolyna tıse, sol Ashyq hatqa ózi birinshi bolyp qol qoıyp, jasy júzge taıaǵan shaǵynda qazaq tili úshin alańǵa shyǵýǵa daıyn otyrǵan Ábdijámil Nurpeıisovpen birge qan maıdandy keship kelgen, qazaq ádebıetinde detektıv janrynyń negizin qalaǵan qalamger, kemel jazýshy Kemel Toqaevtyń prezıdent uly artynda mıllıondar turǵan halyqtyń Ashyq hatyna nazar aýdarmaýy jáne nátıje shyǵarmaýy múmkin emes dep oılaımyn.
Búgin 22 qazan -tolaǵaı 97 jasqa tolǵan Alash abyzy Ábdijámil Nurpeıisovtiń týǵan kúni!
Keshegi Qazaq Halyq Assambleıasy jıynynan qazaq qaırańdap qalǵanda, dál búgin týǵanyńyzǵa dán rızamyz Ábe! Óıtkeni, quttyqtaımyz dep, jyrymyzdy, muńymyzdy aıtyp qaldyq. “Qan men terdiń” avtoryna Jan men Sherdi aǵyttyq.
Qudaı qalasa, endi eki-úsh jylda Jambyldyń jasy, Júz jastyń júzi kórinip qalar dep tilep otyr elińiz.
Ulttyń múddesi jolynda toqsan besinde de top jarǵan tolaǵaıymyz, Alash aýzyna qaraǵan abyzymyz Ábe, qudaı sizge qýat berip, Alla jar bolsyn!
Bizdiń bıliktiń pıǵylyna qaraǵanda qaıratyńyz qaıtpaı, Qazaq tiliniń Táýelsizdigi úshin qaı kezde de alańǵa bastap shyǵýǵa daıyn bolyńyz!
Biz bárine de daıynbyz!
Qazybek ISA, Májilis depýtaty
