Tesla IPO-ǵa 2010 jyly shyqty, 226 mln AQSH dollaryn tartyp, prototıpten jappaı óndiriske kóshti. Sodan beri kompanıa startaptan jahandyq kóshbasshyǵa deıin ósti: avtomobıl jetkizilimderi 2013 jylǵy 22 myńnan 2024 jyǵy 1,79 mln-ǵa deıin, al túsim 2 mlrd AQSH dollarynan 97,7 mlrd AQSH dollaryna deıin ósti. Tesla-nyń alǵashqy jyldyq tabysy 2020 jyly boldy (0,7 mlrd AQSH dollary), al 2021-2023 jyldary ol 12,5–15 mlrd AQSH dollaryna jetti. 2023 jylǵy qorytyndy boıynsha kompanıa álemdik elektromobılder naryǵynyń 19,9%-yn ıelenip, álemdegi eń qymbat avtoóndirýshige aınaldy, kapıtaldandyrý 1 trln AQSH dollarynan asty.

Tesla kompanıasynyń negizgi strategıalyq sheshimderi

1. Alǵashqy kúnderden-aq elektrlendirýge nazar aýdaryldy. Tesla tolyq elektrlendirý strategıasyn kezeńdik damý josparyna saı iske asyrady: premıým sanatyndaǵy modelderden jappaı naryqqa deıin. Básekelesterine qaraǵanda, kompanıa bastapqyda gıbrıdterden bas tartyp, tek elektromobılderge nazar aýdardy, bul jaǵdaı oǵan salada jetekshi orynǵa ıe bolýǵa múmkindik berdi.
2. Tik ıntegrasıa jáne menshikti tehnologıalar. Tesla akýmýlátorlar men chıpterdi ázirleýden bastap BJ-ny shyǵaryp, tikeleı satýǵa deıingi búkil óndiristik sıkldy baqylaıdy. Bul jaǵdaı jetkizýshilerden táýelsizdik pen tapshylyq jaǵdaıynda ornyqtylyqty qamtamasyz etedi. Gıgafabrıka qurylysy jáne 4680 uıashyq óndirisi batareıalardyń qunyn 56%-ǵa azaıtyp, básekege qabilettiligin jaqsartty.
3. Qýattaý ınfraqurylymyna ınvestısıalar. Tesla óziniń Supercharger qýattaý stansıalarynyń jelisin damytýda, bul jaǵdaı syrtqy ınfraqurylymǵa táýeldilikti joıyp, mańyzdy básekelestik artyqshylyqqa aınalady. 2025 jyldyń basynda jeli 52 eldegi 7121 stansıany qamtıdy. Kompanıa bógde óndirýshilerge NACS qýattaý standartyn da ashty, ol onyń saladaǵy yqpalyn nyǵaıtty.
4. Baǵdarlamalyq jasaqtama men avtopılottaǵy tehnologıalyq kóshbasshylyq. Tesla avtomobılder únemi jetilip otyratyn symsyz jańartý júıesin (OTA) jasady. Avtonomdy kólik aıdaýǵa erekshe nazar aýdarylady: 2014 jyldan bastap avtomobılder qajetti sensorlarmen jabdyqtalǵan, al Full Self-Driving (FSD) júıesi 2025 jylǵa qaraı 3 mlrd-tan astam mıl derekter jınady. 1 mln-nan astam kólik ıesi beta-testileýge qatysady, bul jaǵdaı fýnksıonaldylyqty tez damytyp, júıeni monetızasıalaýǵa múmkindik beredi.
5. Ilon Masktyń biregeı basqarý tásilderi:

• AQSH, Germanıa jáne Qytaıdaǵy Gigafactory qurylysy arqyly óndiristi masshtabtaý, munda Model 3 ózindik quny men lokalızasıa jyldamdyǵy jaǵynan úlgi boldy.
• Dástúrli marketıńten bas tartý: Tesla adal qoǵamdastyqty, Masktyń áleýmettik jelilerin jáne qoǵamdyq is-sharalardy paıdalanady.
• 2014 jyly elektromobıl ındýstrıasynyń damýyn yntalandyrý úshin 900-den astam patenttiń ashylýy.
• Daǵdarysty basqarý: Mask 2018 jyly Model 3 óndirisiniń máselelerin jeke ózi sheship, naryqtaǵy ózgeristerge, sonyń ishinde 2020-2023 jyldardaǵy baǵanyń ózgerýine den qoıdy.

Tesla-nyń jahandyq avtoónerkásipke yqpaly. Tesla-nyń jetistigi dástúrli avtokólik konsernderin strategıalardy qaıta qaraýǵa májbúr etti. 2020 jyldary elektromobılder basymdyqqa ıe bolyp, iri brendter aýqymdy elektrlendirý baǵdarlamalaryn jarıalady. General Motors 2035 jylǵa qaraı elektromodelderge mıllıardtaǵan ınvestısıa quıyp, benzınmen júretin kólikterdi satýdy toqtatýdy josparlap otyr. Ford, Stellantis jáne Mercedes-Benz kólikteri de EV baǵytyn belsendi túrde damytýda. Volkswagen elektromobılder men sıfrlandyrýǵa 180 mlrd eýro ınvestısıalady, al Toyota 2030 jylǵa deıin batareıamen júretin EV avtomobılderi úshin 35 mlrd AQSH dollaryn jarıalady. Osylaısha, Tesla salada jańa standarttar ornatty jáne básekelester ony tehnologıalar men naryq úlesteri boıynsha qýyp jetýge tyrysýda.

Qarjylyq nátıjeler jáne naryq úlesi. Tesla 2024 jyly 1,79 mln avtomobıl satyp, negizgi kórsetkishter boıynsha jetekshi orynǵa shyqty, bul batareıamen júretin EV avtomobılderi naryǵynyń ~20%-yn saqtap qaldy. Túsim 97,7 mlrd AQSH dollaryn qurap, baǵa tómendegendikten azdap ósti. Naryqtyq kapıtaldandyrý 1 trln AQSH dollary shamasynda terbelýde. Alaıda tabystylyq tómendedi: GAAP kirisi 53%-ǵa tómendedi, avtomobıl marjasy 23,3%-dan 18,4%-ǵa deıin tómendedi. Bul satyp alýshylar arasynda balamalardyń kóbeıýi aıasynda baǵa básekelestigi kezeńiniń bastalýyn bildiredi.  

EV sektoryndaǵy ınvestısıalyq ıdeıalar

2020 jyldan bastap elektr avtomobılderi (EV) salasyndaǵy kompanıalar naryqtaǵy eń tartymdy ınvestısıalyq obektilerdiń birine aınaldy. Venchýrlik jáne ınstıtýsıonaldy ınvestorlar «ekinshi Teslany» izdeýge belsendi túrde nazar aýdarýda. Bul sektordy qaıta baǵalaý ishinara jańa oıynshylar Tesla-nyń júk kólikteri, lúks sanatyndaǵy sedandar jáne basqa segmentter sıaqty óz taýashalaryndaǵy jetistikterin qaıtalaı alady degen úmitterge baılanysty. Sonymen birge, bul úrdis kelesi úlken tehnologıalyq jetistikterdi jiberip alýdan qorqýmen de baılanysty.

NIO Inc. (NYSE: NIO) – naryqta pozısıalary kúshti premıým sanatyndaǵy elektromobılderdi eń iri qytaılyq óndirýshi. Kompanıa ınovasıalardy, sonyń ishinde batareıany jyldam aýystyrý tehnologıasyn jáne NAD avtopılotyn belsendi túrde damytýda.

• NIO joǵary deńgeıli elektr krosoverleri men sedandaryn shyǵarady, sondaı-aq jazylym ekojúıesin usynady (BaaS batareıasyn jalǵa alý, aqyly avtonomdy kólik júrgizý servısi).
• 2022 jyly kompanıa 122 myń avtomobıl satty, sondaı-aq Eýropa naryǵynda múmkindigi aıasyn keńeıtti.
• Aǵymdaǵy shyǵyndarǵa qaramastan, túsim ósýde: 2024 jyly ol 9 mlrd AQSH dollaryn qurady.
• Taldaýshylar kompanıanyń múmkindikterin oń baǵalaıdy, biraq eskertýleri bar: Citi Buy reıtıńin nysanaly 8,1 AQSH dollary baǵasymen rastaıdy, al Morgan Stanley Overweight-ty 6,1 AQSH dollary baǵasymen rastaıdy.
• NIO Tesla-men salystyrýǵa bolatyn brendi men tehnologıasy myqty elektromobıl qurylysynyń «ekinshi tolqynynyń» kóshbasshysy bolyp qala beredi.

NIO aksıalary Qytaıdaǵy EV-tiń ósýine jáne kompanıanyń jahandyq keńeıý múmkindigine senetin ınvestorlar úshin tartymdy bolyp sanalady.

Li Auto Inc. (NASDAQ: LI) – Qytaıdyń eń jyldam damyp kele jatqan elektrlendirilgen SUV óndirýshileriniń biri, básekelesteriniń aıasynda áserli komersıalyq nátıjeler kórsetedi.

• Kompanıa EREV úlgilerine mamandanǵan (DVS generatory bar gıbrıd), bul jaǵdaı úlken júris qoryn qamtamasyz etedi, ıaǵnı shekteýli qýattaý ınfraqurylymy aıasynda mańyzdy artyqshylyq.
• Li L8 jáne L9 bestsellerleri Qytaıdaǵy SUV premıým segmentinde jetekshi orynǵa ıe boldy.
• 2023 jyly avtomobıl satylymy 240 myńnan asty, bul NIO men XPeng-ten kóp.
• Li Auto qazirdiń ózinde joǵary ortasha chek pen komponentterdi satyp alýdyń tıimdi modeliniń arqasynda operasıalyq paıdaǵa qol jetkizýde.
• JPMorgan reıtıńti nysanaly 40 AQSH dollary baǵasymen Overweight deńgeıine kóterdi, al ortasha naryqtyq baǵa 33-35 AQSH dollary aralyǵynda.

Li Auto jańa qytaılyq EV kompanıalarynyń ishindegi eń ornyqty oıynshy bolyp sanalady. Onyń aksıalary 2025 jylǵa qaraı tabystylyq, masshtabtaý áleýeti jáne tolyq elektrlik modelder men óziniń qýattaý ınfraqurylymyn shyǵarý josparlary arqyly tartymdy bolyp otyr.

Osylaısha, Tesla ınovasıalar jáne tik ıntegrasıanyń tabysty modelin kórsetti, bul jaǵdaı oǵan elektromobıllder naryǵynda jetekshi orynǵa ıe bolýǵa múmkindik berdi. Alaıda, básekelestiktiń ósýi men baǵa kúresin eskere otyryp, kompanıa damýdyń jańa kezeńine aıaq basty. Investorlar úshin bul jaǵdaı tehnologıa men masshtabtaýǵa nazar aýdara otyryp, Tesla tabysyn qaıtalaýǵa tyrysatyn NIO jáne Li Auto sıaqty múmkindigi zor kompanıalarǵa ınvestısıalaý múmkindikterin ashady.

Avtory: Týral Alıev, Freedom Finance Global kompanıasynyń taldaýshysy