Naýryzdan bastap Qazaqstannyń depozıtterge kepildik berý qory (QDKBQ) teńge túrindegi depozıtter mólsherlemeleriniń mánderin jarıalaýdy toqtatyp, depozıt naryǵyndaǵy naryqtyq mólsherlemeler týraly málimetterdi jarıalaı bastaıdy, Iaǵnı, barlyq bankter bul rettegi mólsherlemeni naryqtyq jaǵdaıǵa qaraı aıqyndaıdy. Al valútalyq depozıtterge qatysty bul shara óz kúshinde qala beredi, dep habarlaıdy Dalanews.kz.
Áý basta, jeke tulǵalardyń depozıtteri boıynsha syıaqy mólsherlemelerin retteý halyqty bankterdiń depozıtterdi joǵary mólsherlemeler esebinen agressıvti túrde tartýdan qorǵaýǵa baǵyttalǵan edi. Sonymen birge qazaqstandyq bank sektorynyń damýyna jáne bıznesti júrgizý standarttarynyń joǵarylýyna qaraı, QDKBQ depozıt naryǵyn retteýdi yryqtandyrý jaǵyna qaraı baǵyt ala bastady.
Mólsherlemeler shegin belgileý arqyly tikeleı shekteý halyqaralyq tájirıbede qoldanylatyn, eń keń taralǵan jáne eń qarapaıym qural bolyp tabylady. 2008 jyldan bastap, QDKBQ barlyq bankter úshin shekti mólsherlemelerdi bekitti. Bankter ózderiniń depozıttik ónimderiniń mólsherlemelerin sol deńgeıden asyrǵan jaǵdaıda, QDKBQ-nyń kepildi ótem tóleý maqsatynda qurylǵan arnaıy rezervine aıtarlyqtaı kóterińki jarna tóleýge mindetti boldy. Mólsherlemelerdiń shekti mólsheri bankterdiń agressıvti depozıttik saıasatyn tıimdi shektedi, biraq soǵan qaramastan bul naryqtyń jumys isteýine tikeleı aralasý edi.
QDKBQ naryqtyq retteýge alǵashqy qadamdy 2018 jyly jasady: teńgelik jáne valútalyq depozıtter boıynsha eki shekti mólsherlemeni belgileýdiń ornyna qor naryqtyq mólsherlemeler negizinde shekti mólsherlemelerdi salymdardyń toptary bólinisinde aı saıyn belgileýdi bastady. Sonymen birge naryqtyq jáne shekti mólsherlemeler arasyndaǵy ýaqyttyń edáýir kesheýildeýi depozıt naryǵyna aqsha-nesıe saıasatynyń transmısıasyn baıaýlatty, sondyqtan tetik burynǵysynsha dırektıvti aralasýdy talap etti.
Bul tájirıbeden bas tartyp, naryqqa beıimdelgen ıkemdi mehanımzderdi engizý úshin QDKBQ 2024 jyldyń 1 qańtarynan bastap, bankterdiń kópshiligi úshin teńgelik depozıtter boıynsha shekti mólsherlemelerdi belgileý sharasyn joıdy. Shekti mólsherlemeler QDKBQ ádistemesi boıynsha kapıtaldanýy jaqsydan tómenirek dep atalatyn sanatqa jatqyzylǵan sanaýly ǵana bankter úshin saqtaldy. Mundaı tájirıbe AQSH-ta oıdaǵydaı qoldanylyp keledi. Onda depozıtter boıynsha shekti mólsherlemeler sondaı-aq jetkilikti kapıtaldandyrylmaǵan bankter úshin de belgilenedi. Bul rette mólsherlemelerdiń aıtarlyqtaı qubylýyn jáne salymdardyń depozıt naryǵynda bir bankten ekinshi bankke aǵylýyn boldyrmaý maqsatynda barlyq bankter úshin júıelik táýekelge arnalǵan jarna engizildi. Onyń mólsheri olardyń mólsherlemeleriniń naryqtyq deńgeıden qanshalyqty aýytqyǵandyǵyna táýeldi. Bul tıimdi shara boldy jáne depozıt naryǵynda naryqtyq mehanımderdi iske qosty – barlyq bankter shekti belgige sanaly túrde jáne baıyppen qarap, naryqtyq deńgeıdi ustana bastady.
Yryqtandyrý jaǵyna qaraı jasalatyn kelesi qadam – kapıtaldanýy jaqsydan tómen bankter úshin teńgelik depozıtter boıynsha shekti mólsherlemelerdi joıý. 2025 jyldyń 1 naýryzynan bastap, QDKBQ teńgelik depozıtter boıynsha shekti mólsherlemelerdi belgilemeıtin bolady. Kapıtaldanýy jaqsydan tómen bankter sondaı-aq ózderiniń depozıttik saıasatyn basqa bankter sekildi naryqtyq jaǵdaıǵa saı belgileıtin bolady. Sonymen birge eger kapıtaldanýy jaqsydan tómen bankter ózderiniń depozıtteri boıynsha mólsherlemelerdi aıtarlyqtaı ósiretin bolsa (naryqtyq mólsherlemege qaraǵanda joǵary+spred), bul bank júıesine qosymsha táýekelder bolyp tıedi. Osyǵan baılanysty mundaı bankter júıelik táýekel úshin tóleıtin jarnaǵa qosymsha retinde mólsherlemelerdiń shekten tys asyrylý dárejesine jáne depozıtterdi tartý kólemine qaraı kóterińki jarna tóleıtin bolady.
Atap ótý kerek, depozıt naryǵyndaǵy mólsherlemelerdi retteý reformasyn júzege asyrýǵa baılanysty 2025 jyldyń aqpan aıynan bastap, QDKBQ saıt betinde teńgelik depozıtter boıysha shekti mólsherlemeler týraly aqparatty jarıalaýdy toqtatady. Onyń ornyna 2025 jyldyń naýryz aıynan bastap, QDKBQ óziniń resmı saıtynda bólshek saýdalyq depozıt naryǵynda qalyptasqan naryqtyq mólsherlemeler týraly málimetterdi jarıalaıtyn bolady. Shetel valútasyndaǵy depozıtter boıynsha shekti mólsherlemeler áli de barlyq bankter úshin belgilenedi.
"Biz júrgizilgen reforma bankterge ózderiniń depozıtteri boıynsha syıaqy mólsherlemelerin belgileý barysynda kóbirek erkindik beredi dep kútemiz. Teńgelik depozıtter boıynsha mólsherlemeler naryqtyq faktorlardy eskere otyryp belgilenetin bolady. Al endi bankter úshin mólsherlemelerdi belgileý barysynda ustanatyn basty baǵdar – naryqtyq mólsherleme. Onyń kólemin naryqtyń barlyq qatysýshylary belgileıdi. Bul bankter arasynda adal básekelestiktiń damýyna jaǵdaı jasaıdy jáne bólshek saýdalyq depozıt naryǵynyń, ásirese sanaýly bankter ǵana qatysatyn segmenttiń damýyna jańa serpin beredi", – deıdi QDKBQ basshysy Ádil Ótembaev.
Aıtalyq, mysaly, qazirgi ýaqytta merzimi 12 aıdan asatyn merzimdi jáne jınaq salymdardy tartý kólemi mardymsyz, biraq molaıtýǵa áleýet jetkilikti. Teńgelik depozıtter boıynsha mólsherlemelerdiń shegi joıylǵanymen, júıelik táýekel úshin tólenetin jarna men kóterińki jarna teńestirýshi qyzmetin atqarady jáne bankterdi depozıtter boıynsha mólsherlemelerdi shekten tys kóterý nıetinen bas tartqyzady. Bul QDKBQ-nyń qarjylyq turaqtylyqqa járdemdesý boıynsha mindetterimen úılesedi.
Buǵan deıin saıtymyzda "2024 jyldyń basynan beri kólemi 15 mln teńgeden bastalatyn depozıtter sany 19,2%-ǵa ulǵaıdy" degen maqala jarıalanǵan. Sondaı-aq Kaspi jeke tulǵalardyń depozıt naryǵynda Halyk Bank pen Bank SentrKredıtten qalyp qoıǵany da habarlanǵan.
