Aýyl sharýashylyǵy mınıstrligi sý resýrstary komıtetiniń eks-tóraǵasy Islam Ábishev Dalanews.kz tilshisine elimizdegi qazirgi kúrdeli ahýalǵa qatysty pikir-paıymyn jetkizdi.
Ol sý tasqyny halyqqa óte aýyr tıip jatqanyn aıtyp, ózi ómirinde osyndaı úsh sý tasqynyn basymnan ótkizgenin atap ótti.
«Sondyqtan halyqtyń qazirgi tańda qandaı qıyn kúıdi basynan ótkerip jatqanyn túsinemin. Óıtkeni, osyndaı sátterde turǵyndardyń qasynan tabylyp, úı-jaıyn rettep, mashaqattardy eńserýge birge jumylǵanbyz.
Al qazirgi ahýalǵa kelsek, eshkimniń atyn atap, túsin tústep, kinálaýdan aýlaqpyn. Dese de, ózimniń tájirıbemmen bóliseıin, qaı aımaqtaǵy sý tasqynyn alyp qarasaq ta, aǵynnyń bıiktigi 1-1,5 metrden artyq emes. Endi osy tasqynnan qutylýdyń jolyn izdesek, logıka men matematıkalyq turǵydan az-kem oılansaq jetkilikti. Kez kelgen adam taýyp alady. Qaı aımaqty alyp qarasaq ta, sý deńgeıi jańaǵyndaı, 1-1,5 metr. Ózenge quıar tustarynda ǵana osydan bıik shyǵar.
Taǵy oılanaıyq, eldi mekender men aýyldar qandaı jerde ornalasýy múmkin? Kóbine qyrattarda, ıaǵnı bir jaǵy bıikteý, bir jaǵy tómendeý keledi, ıá. Sonyń joǵary jaǵyna – taý jaq betkeıge qıalap bóget ornata sal. Bitti! Taýdan túsken tasqyn sol bógetti jaǵalap, aýyldy aınalyp ótip kete beredi. Al aýyl ishindegi qar sondaı qaýip týdyrmaıdy, jyra-jyramen aǵyp ketedi», - dedi Islam Ábishev.
Ol Batys, Ortalyq Qazaqstan aımaqtaryndaǵy qyraty joq, tegis eldi mekender týraly da oıyn jetkizdi. Sala mamanynyń paıymynsha, ondaı jerlerge aınaldyra bóget salý kerek. Topyraq alynǵan aryqty aýyldyń syrtyna qaldyryp, ishki jaǵyn kólbeý qylǵan jón. Sodan soń, shólge tózimdi qaraǵashtardy otyrǵyzyp tastaý qajet. Ol tusqa sý molynan jınalǵandyqtan, aǵashtar jetilip ósip ketedi ári bógettiń buzylmaýyna, topyraq erozıasynyń bolmaýyna septesedi.
«Úshinshi, sýǵa ketken aýdan ortalyqtary bar. Olardyń qaı-qaısynda da jeriniń jaǵdaıyna qaraı paıda bolatyn qar men jańbyr sýyn túrli tásilder arqyly baǵyttap otyrý kerek. Oblys ortalyqtarynda da sondaı, qańtar, aqpan aılarynan sýdyń jınalatyn oryndaryn anyqtap, naqty sharalar qabyldaý qajet. Bul tusta sýdyń jınalatyn ornyn, jer jaǵdaıyn anyqtaýda asa qarjy shyǵyndap, qınalýdyń keregi joq, ınternetti, ondaǵy spýtnıktik kartany paıdalansaq, jetkilikti. Barlyǵy daıyn tur. Tek atqarylýy tıis jumys kólemin, barysyn eseptep shyǵý kerek. Qardyń qalyńdyǵyn, jaýýy múmkin jańbyrdy, kúrt ysyp ketýi múmkin temperatýrany esepke alyp, ol bir kúnde nemese úsh kúnde, bir aptada erise, ahýaldyń qalaı órbıtinin modeldeý qajet. Eger qaýip bolsa, anyqtalǵan sý joldaryna túrli tosqaýyldar qoıyp, tıisti is-sharalardy uıymdastyrǵan jón. Ásirese, sýdy qaladan nemese eldimekennen alyp shyǵatyn joldardy oılastyrý kerek. Sodan soń sý aǵyp ketetin kanaldar, aryqtar, qubyrlardy qys boıy, kún saıyn tazalap otyrýǵa keńes beremin», - dedi Islam Ábishev.
Sý resýrstary komıtetiniń eks-tóraǵasy qalanyń ishindegi qardy qalanyń syrtyna shyǵaryp tastaýdyń mańyzyn da áńgimeledi. Keıde qalyńdyǵy 5 sm qardyń ózi qaýip týdyrady. Jer tońyp turǵanda, kún kúrt ysıtyn bolsa, sol juqa qardyń ózi ábigerge salady eken.
«Bul aıtyp otyrǵandarym – qıaldan týǵan dúnıeler emes. 2010 jyly Shyǵys Qazaqstan oblysynda alty aýdandy sý basty. Men ol kezde Óskemen qalasynyń ákimi edim. Osy aıtqandarymnyń barlyǵyn men qańtar aıynan bastap iske asyrdym. Ómiri qary shyǵarylmaǵan Óskemende men qar shyǵara bastaǵanda, jergilikti turǵyndar ábden narazylyq tanytty. «Ábishev aqshany jep qoıdy, bolmaıtyn iske jumsady», degender kóp boldy. Oblys ákimi bolǵan, marqum Berdibek Saparbaev ta meni shaqyryp alyp, qar shyǵarýdy toqtatýymdy mindettedi. Alaıda, men jumysymdy jalǵastyra berdim, sýaǵar qubyrlarǵa qatyp qalǵan muzdardy kún saıyn eritip, tazalap otyrdym.
Naýryzdyń 20-syna taman aýa temperatýrasy kúrt kóterilip, alty aýdandy sý basty. Al Óskemende bir tamshy sý bolǵan joq», - dedi burynǵy sheneýnik.
