«Qazaq Eline oralǵysy keletin shette júrgen qandastaryńyzdyń «Nursultan salǵan Nurly Joly» máńgi ashyq bolsyn desek, Qazaqstan Respýblıkasynyń Konstıtýsıanyń 10-babyn «Respýblıka sheginen tys jerlerde turatyn etnıkalyq qazaqtar Qazaqstan Respýblıkasyna kedergizsiz oralady jáne turý merzimine qaramastan, Qazaqstan Respýblıkasynyń azamattyǵyn jeńildetilgen tártippen (tirkeý tártibimen) alady» - degen jańa bir tarmaqpen tolyqtyrý kerek» deıdi arnaıy konstıtýsıalyq keńeske jazǵan usynysynda Aýyt Muqıbekuly.
Biz osy usynys jaıly qoǵamdyq orta qandaı pikir bildirýi múmkin degen oımen arnaıy saýalnama júrgizip kórdik. Saýalnamaǵa ártúrli jastaǵy, ártúrli qyzmet atqaratyn QR azamattary qatysty. 120 adamnyń 80 paıyzy bul usynysty qoldaıtynyn bildirse, 12 paıyzy mundaı máselege bas aýyrtpaıtynyn jetkizdi. Qalǵan 8 paıyzy Ata zańǵa sheteldegi qazaqtardyń múddesin kirgizýdiń qajettigi joǵyn alǵa tartty.
Tómende osy saýalnamaǵa qatysqandardyń ishinen birer pikirdi yqshamdap, usynyp otyrmyz.
[caption id="attachment_23973" align="alignleft" width="227"]
Ázimbaı Ǵalı[/caption]
Ázimbaı ǴALI, saıasattanýshy, tarıh ǵylymdarynyń kandıdaty:
Mundaı tájirıbe Germanıada bar
– Men bul usynysty qoldaımyn. Sebebi, Qazaqstanǵa qazaq kerek. Qazaq qansha kóp bolsa, bizdiń el sonshalyqty nyǵaıa túsedi. Meniń boljamym boıynsha, keler jyly QR jan-sany 18 mıllıonǵa, qazaqtardyń úlesi 12 mıllıonǵa jetedi. Qazir Qazaqstannyń halqynyń bir bóligi shetelge qonys aýdaryp jatyr. Negizinen, orys, ýkraın, nemis, jáne basqa da ulys ókilderi shetelge ıakı ózderiniń tarıhı otandaryna ketýde. Olardyń ornyn shetelden kelgen qazaqtar toltyryp keledi. 25 jylda 1 mıllıon qazaq keldi. Bul az da emes, kóp te emes.
Qazaqstannyń jan-sanyn arttyrý óte mańyzdy. Sebebi, qazir Úndistan halqy tez ósýde. Olar biraz jyldan keıin óz terıtorıasynan syrtqa aǵylýdy bastaıdy. Sol kezde biz amalsyz olardy qabyldaýǵa májbúr bolamyz. Halyqaralyq qaýymdastyq jeriń keń, halqyń az ekenin alǵa tartyp, adam óte kóp ornalasqan elderden bosqyndardy, eńbek kúshin, jaǵdaıy tómen turǵyndaryn ornalastyrýdy mindetteıdi. Sol kúnge qalmaý úshin jan-sanymyzdy qazaq arqyly arttyrýymyz kerek.
Al konstıtýsıalyq ózgeriske keler bolsaq, shettegi 5 mıllıon qazaqtyń taǵdyryn oılaıtyn arnaıy baptyń bolǵany durys. Biz olardy bir on jylda tolyq ákele almaımyz. Bul proses áli talaı onjyldarǵa sozylady. Sondyqtan, osy bastan biz Ata zańymyzǵa joǵarydaǵy ózgeristerdi engizýimiz kerek.
Ekinshiden, bul jaǵńalyq emes. Germanıanyń Ata zańynda bar. Olarǵa ózderiniń nemis ekenin dáleldese, memlekettik jeńildik bolatyny Ata zańdarynda jazylǵan. Álemde bar tájirıbeni biz nege qoldanbaımyz.
Sondaı-aq, basqa qaýly, jarǵy, zańdardan Ata zańnyń orny bólek. Qaıta-qaıta ózgerte beretin kúnnen tezirek ótkenimiz durys. Osy joly Ata zańǵa jasalar ózgeristeri jiti pysyqtap, barynsha talqyǵa salyp, qoǵamdyq ortanyń usynysyn sabyrlyqpen qaraý kerek. Shetelden 1 mıllıon qazaq kelgenin eskersek, bul talapty eskerer degen úmit bar. Bul bir adamnyń nemese birer adamynń talaby emes, mıllıonnan astam halyqtyń arman-tilegi dep oılaǵan jón.
[caption id="attachment_23972" align="alignright" width="236"]
Dos Kóshim[/caption]
Dos KÓSHİM, saıasattanýshy:
Oryndy usynys. Men qoldaımyn
– Bul usynysty oqydym. Qoldaımyn!
Bizge ár qazaqtyń múddesi qymbat. Sheteldegi 5 mıllıon qazaq – bizdiń baılyǵymyz. Qazaq kóshi-qony toqtamaıdy. Prezıdent Nazarbaev óz otandastaryn jınap jatqan úsh memlekettiń birimiz dep talaı ret aıtqan bolatyn. Konstıtýsıalyq ózgeristýler men tolyqtyrý engizýdi qaraıtyn komısıa músheleri bul usynysqa beıjaı qaramaıdy degen úmitim zor.
Eger osy usynys qosylyp, Ata zańda bekitilse, ulttyq kóshi-qon týraly talaı jyldan beri aıtylyp kele jatqan daý-damaı toqtar edi. Kóshimiz kólikti bolar edi. Memleket shettegi qandastaryn tezirek kóshirse, mejelegen 20 mıllıonǵa birer jyldyń ishinde jetýge bolady.
Baqserik BABAHAN, kásipker:
Ata zańymyzdan attap óte almaıdy
– Telearnalardan Konstıtýsıaǵa ózgertýler men tolyqtyrýlar bolatynyn estip jatyrmyz. Ata zańymyzda ulttyq kóshi-qon týraly arnaıy bap bolsa degen oıdy qoldaımyn. Shetelde 5 mıllıon qazaq bar. Qazir birtindep kelip jatyr. Kúni erteń zaman qalaı ózgererin, bılik basyna kimniń kelerin bir Qudaı biledi. Sheteldegi qazaqtyń endi bizge keregi joq dep oılaıtyn bireý kelip jatsa, tańǵalmaımyn. Al Ata zańymyzda sondaı naqty bap bolsa, budan attap óte almaıdy. Sol úshin qazaq múddesin qorǵaıtyn kez kelgen usynys halyq tarapynan qoldaý tabady.
