«قازاق ەلىنە ورالعىسى كەلەتىن شەتتە جۇرگەن قانداستارىڭىزدىڭ «نۇرسۇلتان سالعان نۇرلى جولى» ماڭگى اشىق بولسىن دەسەك، قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ كونستيتۋسيانىڭ 10-بابىن «رەسپۋبليكا شەگiنەن تىس جەرلەردە تۇراتىن ەتنيكالىق قازاقتار قازاقستان رەسپۋبليكاسىنا كەدەرگىزسىز ورالادى جانە تۇرۋ مەرزىمىنە قاراماستان، قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ازاماتتىعىن جەڭىلدەتىلگەن تارتىپپەن (تىركەۋ تارتىبىمەن) الادى» - دەگەن جاڭا ءبىر تارماقپەن تولىقتىرۋ كەرەك» دەيدى ارنايى كونستيتۋسيالىق كەڭەسكە جازعان ۇسىنىسىندا اۋىت مۇقيبەك ۇلى.
ءبىز وسى ۇسىنىس جايلى قوعامدىق ورتا قانداي پىكىر ءبىلدىرۋى مۇمكىن دەگەن ويمەن ارنايى ساۋالناما جۇرگىزىپ كوردىك. ساۋالناماعا ءارتۇرلى جاستاعى، ءارتۇرلى قىزمەت اتقاراتىن ق ر ازاماتتارى قاتىستى. 120 ادامنىڭ 80 پايىزى بۇل ۇسىنىستى قولدايتىنىن بىلدىرسە، 12 پايىزى مۇنداي ماسەلەگە باس اۋىرتپايتىنىن جەتكىزدى. قالعان 8 پايىزى اتا زاڭعا شەتەلدەگى قازاقتاردىڭ مۇددەسىن كىرگىزۋدىڭ قاجەتتىگى جوعىن العا تارتتى.
تومەندە وسى ساۋالناماعا قاتىسقانداردىڭ ىشىنەن بىرەر پىكىردى ىقشامداپ، ۇسىنىپ وتىرمىز.
[caption id="attachment_23973" align="alignleft" width="227"]
ءازىمباي عالي[/caption]
ءازىمباي عالي، ساياساتتانۋشى، تاريح عىلىمدارىنىڭ كانديداتى:
مۇنداي تاجىريبە گەرمانيادا بار
– مەن بۇل ۇسىنىستى قولدايمىن. سەبەبى، قازاقستانعا قازاق كەرەك. قازاق قانشا كوپ بولسا، ءبىزدىڭ ەل سونشالىقتى نىعايا تۇسەدى. مەنىڭ بولجامىم بويىنشا، كەلەر جىلى ق ر جان-سانى 18 ميلليونعا، قازاقتاردىڭ ۇلەسى 12 ميلليونعا جەتەدى. ءقازىر قازاقستاننىڭ حالقىنىڭ ءبىر بولىگى شەتەلگە قونىس اۋدارىپ جاتىر. نەگىزىنەن، ورىس، ۋكراين، نەمىس، جانە باسقا دا ۇلىس وكىلدەرى شەتەلگە ياكي وزدەرىنىڭ تاريحي وتاندارىنا كەتۋدە. ولاردىڭ ورنىن شەتەلدەن كەلگەن قازاقتار تولتىرىپ كەلەدى. 25 جىلدا 1 ميلليون قازاق كەلدى. بۇل از دا ەمەس، كوپ تە ەمەس.
قازاقستاننىڭ جان-سانىن ارتتىرۋ وتە ماڭىزدى. سەبەبى، ءقازىر ءۇندىستان حالقى تەز وسۋدە. ولار ءبىراز جىلدان كەيىن ءوز تەرريتورياسىنان سىرتقا اعىلۋدى باستايدى. سول كەزدە ءبىز امالسىز ولاردى قابىلداۋعا ءماجبۇر بولامىز. حالىقارالىق قاۋىمداستىق جەرىڭ كەڭ، حالقىڭ از ەكەنىن العا تارتىپ، ادام وتە كوپ ورنالاسقان ەلدەردەن بوسقىنداردى، ەڭبەك كۇشىن، جاعدايى تومەن تۇرعىندارىن ورنالاستىرۋدى مىندەتتەيدى. سول كۇنگە قالماۋ ءۇشىن جان-سانىمىزدى قازاق ارقىلى ارتتىرۋىمىز كەرەك.
ال كونستيتۋسيالىق وزگەرىسكە كەلەر بولساق، شەتتەگى 5 ميلليون قازاقتىڭ تاعدىرىن ويلايتىن ارنايى باپتىڭ بولعانى دۇرىس. ءبىز ولاردى ءبىر ون جىلدا تولىق اكەلە المايمىز. بۇل پروسەسس ءالى تالاي ونجىلدارعا سوزىلادى. سوندىقتان، وسى باستان ءبىز اتا زاڭىمىزعا جوعارىداعى وزگەرىستەردى ەنگىزۋىمىز كەرەك.
ەكىنشىدەن، بۇل جاعڭالىق ەمەس. گەرمانيانىڭ اتا زاڭىندا بار. ولارعا وزدەرىنىڭ نەمىس ەكەنىن دالەلدەسە، مەملەكەتتىك جەڭىلدىك بولاتىنى اتا زاڭدارىندا جازىلعان. الەمدە بار تاجىريبەنى ءبىز نەگە قولدانبايمىز.
سونداي-اق، باسقا قاۋلى، جارعى، زاڭداردان اتا زاڭنىڭ ورنى بولەك. قايتا-قايتا وزگەرتە بەرەتىن كۇننەن تەزىرەك وتكەنىمىز دۇرىس. وسى جولى اتا زاڭعا جاسالار وزگەرىستەرى ءجىتى پىسىقتاپ، بارىنشا تالقىعا سالىپ، قوعامدىق ورتانىڭ ۇسىنىسىن سابىرلىقپەن قاراۋ كەرەك. شەتەلدەن 1 ميلليون قازاق كەلگەنىن ەسكەرسەك، بۇل تالاپتى ەسكەرەر دەگەن ءۇمىت بار. بۇل ءبىر ادامنىڭ نەمەسە بىرەر ادامىنڭ تالابى ەمەس، ميلليوننان استام حالىقتىڭ ارمان-تىلەگى دەپ ويلاعان ءجون.
[caption id="attachment_23972" align="alignright" width="236"]
دوس كوشىم[/caption]
دوس كوشىم، ساياساتتانۋشى:
ورىندى ۇسىنىس. مەن قولدايمىن
– بۇل ۇسىنىستى وقىدىم. قولدايمىن!
بىزگە ءار قازاقتىڭ مۇددەسى قىمبات. شەتەلدەگى 5 ميلليون قازاق – ءبىزدىڭ بايلىعىمىز. قازاق كوشى-قونى توقتامايدى. پرەزيدەنت نازاربايەۆ ءوز وتانداستارىن جيناپ جاتقان ءۇش مەملەكەتتىڭ ءبىرىمىز دەپ تالاي رەت ايتقان بولاتىن. كونستيتۋسيالىق وزگەرىستۋلەر مەن تولىقتىرۋ ەنگىزۋدى قارايتىن كوميسسيا مۇشەلەرى بۇل ۇسىنىسقا بەيجاي قارامايدى دەگەن ءۇمىتىم زور.
ەگەر وسى ۇسىنىس قوسىلىپ، اتا زاڭدا بەكىتىلسە، ۇلتتىق كوشى-قون تۋرالى تالاي جىلدان بەرى ايتىلىپ كەلە جاتقان داۋ-داماي توقتار ەدى. كوشىمىز كولىكتى بولار ەدى. مەملەكەت شەتتەگى قانداستارىن تەزىرەك كوشىرسە، مەجەلەگەن 20 ميلليونعا بىرەر جىلدىڭ ىشىندە جەتۋگە بولادى.
باقسەرىك باباحان، كاسىپكەر:
اتا زاڭىمىزدان اتتاپ وتە المايدى
– تەلەارنالاردان كونستيتۋسياعا وزگەرتۋلەر مەن تولىقتىرۋلار بولاتىنىن ەستىپ جاتىرمىز. اتا زاڭىمىزدا ۇلتتىق كوشى-قون تۋرالى ارنايى باپ بولسا دەگەن ويدى قولدايمىن. شەتەلدە 5 ميلليون قازاق بار. ءقازىر بىرتىندەپ كەلىپ جاتىر. كۇنى ەرتەڭ زامان قالاي وزگەرەرىن، بيلىك باسىنا كىمنىڭ كەلەرىن ءبىر قۇداي بىلەدى. شەتەلدەگى قازاقتىڭ ەندى بىزگە كەرەگى جوق دەپ ويلايتىن بىرەۋ كەلىپ جاتسا، تاڭعالمايمىن. ال اتا زاڭىمىزدا سونداي ناقتى باپ بولسا، بۇدان اتتاپ وتە المايدى. سول ءۇشىن قازاق مۇددەسىن قورعايتىن كەز كەلگەن ۇسىنىس حالىق تاراپىنان قولداۋ تابادى.
