Esterińizde bolsa, bıyl 16 naýryzda Memleket basshysy Qasym-Jomart Toqaev «Jańa Qazaqstan: jańarý men jańǵyrý» atty Qazaqstan halqyna arnaǵan joldaýyn jarıalady. Bul joldaý qoǵam qajettiliginen týǵan, áńgime basynda aıtqan memleket qajettiliginen týǵan joldaý edi. Bul árıne halyqtyń áleýetin arttyrýǵa baǵyttalǵan Prezıdent bastamalarynyń biri bolatyn. Muny júzege asyrý óte ózekti ári kúrdeli proses ekeni anyq.
Joldaýda kórsetilgen jańa saıası reformalar men 10 baǵyt boıynsha áleýmettik-ekonomıkalyq ózgeris jasaý – qoǵamdyq belsendilik pen biliktilikti talap etetini anyq. Jańa Qazaqstandy qalyptastyrýda ótkenniń qateligin qaıtalamaı, árbir bastama qoǵam oıynan, halyqaralyq tájirıbelerden jáne de eksperttik saraptamalardyń jıyntyǵynan qalyptasýy asa mańyzdy.
Prezıdenttiń bastamasymen 5 maýsym kúni Konstıtýsıalyq ózgeristerdi iske asyratyn jalpyhalyqtyq referendým ótti. Sóıtip, «Jańa Qazaqstan» ıdeologemasy men memlekettik basqarýdyń modelin jańartýdy kózdeıtin «Ekinshi respýblıka» uǵymdary qatar paıda boldy. Árıne, memleketimiz úshin tarıhı kezeń bolyp tabylatyn dál búgingi kúni aqparattyq, ıdeologıalyq jumys júrgizý, ári elde bolyp jatqan saıası prosesterge saýatty taldaý júrgizý ýaqyttyń talaby. Osy maqsatta eldiń qoǵamdyq saıası, áleýmettik-ekonomıkalyq damý barysyn taldap tarazylap otyratyn, jańa ıdeıalar usynyp, halyqtyń suraǵyna ashyq jaýap qatatyn alań retinde «Qazaqstandyq qoǵamdyq damý ınstıtýty» KeAQ bastamasymen «Sarap» eksperttik klýby quryldy. Klýbtyń jumys baǵyty týraly aıttyq.
«Sarap eksperttik klýbynyń negizgi mindetteri qandaı? Kez kelgen uıymnyń maqsaty men mindeti, jospary bolatyny sıaqty, «Sarap» eksperttik klýbynyń da óz mindetteri bar. Mysaly, jańa saıası reformalar men áleýmettik-ekonomıkalyq ózgeristerdi júzege asyrýdyń yqtımal saldaryn zertteýmen aınalysady. Saıası júıeni qozǵalysqa keltiretin mehanızmderdi usynyp otyrady; qoǵam men bılik arasynda senim men dıalog ornaýyna dáneker qyzmetin atqarady.
Jańa Qazaqstanda jańa saıası mádenıet pen qoǵamdaǵy ózara jaýapkershiliktiń artýyna jol ashady. Belgili saıasattanýshylar, qarjygerler, ekonomıser men qoǵam belsendileriniń basyn qosyp, bilikti mamandarmen elimizde qordalanǵan máselelerdi talqylap, saýatty taldamalyq usynys ázirleý, qoǵamdyq pikir qalyptastyrý jumystarymen aınalysady. Qoǵamdyq sanany túbegeıli jańǵyrtý, transformasıalaý arqyly jarqyn bolashaqtyń beınesin qalyptastyrtý sıaqty uly mindetteri bar.
Árıne, saıası reforma tek qana belgili bir zańdarǵa ózgeris engizý nemese jańa bir nomatıvtik-quqyqtyq bazany qalyptastyrý emes, eń birinshi kezekte ol elimizdegi saıası prosesterdi jańartý, zaman talabyna saı jańǵyrtý bolyp tabylady. Osy maqsatty tý etken «Sarap» eksperttik klýbynyń otyrystary Qazaqstan Respýblıkasy Parlamenti Májilisi men jergilikti maslıhat depýtattarynyń, qoǵam belsendileriniń, saıasattanýshylar men túrli sala ókilderin qamtyǵan sarapshylardyń qatysýymen ótip otyrady.
Túsindire keteıik. Otyrys dóńgelek ústel, suraq-jaýap formattarynda respýblıkalyq deńgeıde júzege asady. Eksperttik taldaý kezinde ár spıkerge 5 mınýttyq reglament beriledi. Spıkerler sózderinen keıin talqylaý bólimi bastalady jáne otyrys sońyna qaraı ashyq mıkrofon bóliginde qatysýshylar, jýrnalıser ózderiniń suraqtaryn qoıa alady. Bul klýb qyzmetiniń ashyqtyǵyn, eshqandaı shekteýdiń joqtyǵyn kórsetedi. Sonda klýb otyrystary erkin formatta ótedi.
«Sarap» eksperttik klýbynyń otyrystary elimizdiń barlyq aımaqtaryn qamtý úshin respýblıka kóleminde kóshpeli saraptamalyq otyrystaryn ótkizedi. Osy arqyly óńirlerdegi saıasattanýshylar, zańgerler men maslıhat depýtattary, ár aımaqtaǵy azamattyq qoǵam belsendilerin eksperttik talqylaýǵa tartyp, jergilikti halyqtyń suraqtaryna jaýap berip otyrady. Bul prosester árıne elimizde atqarylyp jatqan saıası reformalarǵa qatysty óńirlerde qoǵamdyq pikir qalyptastyrýǵa yqpal etip otyrady.
Endi sol aımaqtarda ótken otyrystarǵa toqtala ketsek. Máselen, 2022 jyldyń 3-mamyrynan 20-mamyr aralyǵynda referendým boıynsha «Sarap» eksperttik klýbynyń 7 otyrysy ótken. Aımaqtar boıynsha Petropavl, Óskemen, Túrkistan óńirleri qamtylyp, Nur-Sultan qalasynda ortalyqtandyrylǵan 4 otyrysy ótipti. Árbir eksperttik otyrys memleket basshysynyń Qazaqstandy damytýǵa, saıası júıeni jańǵyrtýǵa, adam quqyqtaryn qorǵaýǵa baǵyttalǵan bastamalaryn, prezıdent joldaýynda belgilengen mindetterdi, «Jańa Qazaqstan», «Ekinshi respýblıka» uǵymdaryn talqylaý men sheshý joldaryn saraptaýǵa arnalyp otyrdy.
Eksperttik taldaýlarǵa Májilis depýtattary, partıa belsendileri, basqarma basshylary, qoǵam qaıratkerleri, saıasattanýshylar men sarapshylar qatysyp, prezıdent joldaýy men elimizde atqarylyp jatqan saıası reformalardy jan-jaqty saraptap, qoǵamdyq pikir týdyryp, halyqqa jetkizýge tyrysty. Konstıtýsıalyq referendýmnyń mańyzdylyǵy túsindirilip, qoǵam men jýrnalıserden kelip túsken saýaldarǵa mamandar tarapynan jaýaptar berildi.
«Sarap» eksperttik klýbynyń otyrystaryna otandyq baspasóz derlik shaqyryldy. Máselen, «Qazaqstan», «Habar», «AstanaTV», «Eýrazıa» birinshi arnasy», «Qyzyljar», «Altai», «Ontustik», «Turkistan tv», «Aıǵaq» syndy telearnalar shaqyrylǵan. Al saıttardan «Baq.kz», «Inform.kz», «DK News», «Zakon.kz», «Kior.kz», «Ruh.kz», «Inbusiness.kz», «Elorda.info», «Mail.kz», «Ult», «Baigenews», «KazInform» portaldarynda, jergilikti gazetterde, «Instagram», «Facebook» jáne «Telegram» áleýmettik jelilerinde aqparattyq materıaldar men sharaǵa qatysty posttar jarıalanyp otyrǵan.
Klýb bir aıda jalpy sany 238 qatysýshyny qamtyǵan 7 otyrys ótkizip, onda Prezıdent joldaýy, saıası reformalar men respýblıkalyq referendýmǵa qatysty 6 taqyryp ekspertter tarapynan talqylanyp, respýblıkalyq jáne aımaqtyq telearnalarda jarıalanǵan sújetter sany 36 bolsa, respýblıkalyq, aımaqtyq gazetter men BAQ betterinde jarıalanǵan maqalalar sany 149, al «Facebook», «Instagram», «Telegram» áleýmettik jelilerinde 84 post jarıalanǵan.
Konstıtýsıaǵa ózgerister men tolyqtyrýlar qabyldaý máselesi boıynsha respýblıkalyq referendýmnyń ótkizilýine baılanysty 3 aımaqta saýalnama júrgizilgen. «Refrendýmnyń ótkizilýin qoldaısyz ba, qoldamaısyz ba?», «Referendýmǵa qatysasyz ba, joq pa?», «Konstıtýsıalyq ózgerister týraly aqparat bilesiz be, bilmeısiz be?» degen suraqtar qoıylǵan qatysýshylarǵa.
«Sarap» eksperttik klýbynyń referendým boıynsha saýalnama nátıjeleri tómendegideı:
«Sarap» eksperttik klýbynyń arnaıy telegram kanaly ashylyp, ekspertter tarapynan aıtylǵan oılar men respýblıkalyq referendýmǵa qatysty aqparattar turaqty túrde jarıalanyp turady qazir. Telegram kanalǵa jazylýshylar sany – 420 adamǵa jetken. Aldaǵy ýaqytta jazylýshylar sany artatyny anyq. Óıtkeni klýb kótergen taqyryptar óte ózekti, ári qajetti.
«Sarap» eksperttik klýby az ǵana ýaqyttyń ishinde mamandar tarapynan saıası, ekonomıkalyq, áleýmettik máselelerdi talqylaýdyń, sheshý joldaryn usynýdyń jańa dıalogtyq alańyn qalyptastyryp úlgergen. Bul maqsatty aýdıtorıamen turaqty jasalynyp jatqan keshendi jumystyń nátıjesi qazaqstandyqtardyń pikiri men kózqarastaryna áser etetinin eskerý qajet.
Negizgi maqsat halyq pen qoǵamnyń ortasynda, bılik pen halyqtyń arasynda dıalog qura otyryp, el azamattarymyzdyń saıası saýatyn arttyrý, órkenıetti saıası mádenıetti qalyptastyrýǵa yqpal etý.
Dál qazir álemde geosaıası ahýal óte kúrdeli. Osyndaı qıyn kezeńde elimizde júrgizilip jatqan keshendi reformalardy árbir qazaqstandyqqa túsindirý qajet. Osy oraıda, jalpyulttyq ıdeıa qyzmetiniń mańyzdylyǵyn sezindirý boıynsha ıdeologıalyq bloktyń múltiksiz, effektıvti uıymdastyrylǵan áleýmettik-saıası jobalar keshenin qalyptastyrý asa mańyzdy ekenin aıta keteıik. «Sarap» eksperttik klýby osy joǵary senimdi aqtap, memlekettik múdde men eldik máselelerdiń ońtaıly sheshilýine ózindik úlesin qosa biledi dep senemiz.
Sarapshy kózimen:
Baýyrjan SERİKBAEV, saıasattanýshy: «Sarap» bılik pen halyqtyń ortasyndaǵy dáneker»
«Sarap» eksperttik klýby ár sala boıynsha mamandardyń basyn biriktirip, elimizdegi ekonomıkalyq, áleýmettik, saıası máselelerdiń barysyn talqylyp, sheshý baǵyttaryn saraptaıtyn platforma bolyp tabylady.
Osy ýaqyttar ishinde referendým boıynsha óńirlerdi aralap, halyqqa túsindirý boıynsha jergilikti eksperttermen, sarapshylarmen dóńgelek ústelder ótkizildi.
Búgingi tańda «Sarap» eksperttik klýbynyń arnaıy telegram kanaly ashylyp, ekspertter tarapynan aıtylǵan oılar men respýblıkalyq referendýmǵa, ózge de prosesterge qatysty aqparattar turaqty túrde jarıalanyp turady.
«Sarap» eksperttik klýby – mamandar tarapynan saıası, ekonomıkalyq, áleýmettik máselelerdi talqylaýdyń, sheshý joldaryn usynýdyń jańa dıalogtyq alańyn qalyptastyrdy.
Bul maqsatty aýdıtorıamen turaqty jasalynyp jatqan keshendi jumystyń nátıjesi qazaqstandyqtardyń pikiri men kózqarastaryna áser etetinin eskerý qajet.
Negizgi maqsat halyq pen qoǵamnyń ortasynda, bılik pen halyqtyń arasynda dıalogty qura otyryp, azamattarymyzdyń saıası áleýetin arttyrý, órkenıetti saıası mádenıetti qalyptastyrýǵa yqpal etý.
