Men «Abaı jolyn» mansuqtaǵan adam emespin. Klasıkalyq týyndy. Biraq ókinishke oraı óz zamanynyń shyǵarmasy. Tap osy qalpynda aldaǵy elý, júz jylda ult rýhanıatyna qyzmet ete almaýy múmkin. Óıtkeni, basqa urpaq, álemdik órkenıetpen qol ustasqan keleshek keledi. Olar keń kósilme epopeıaǵa kóz júgirte me, joq pa, qaıdam?!
Onyń ústine qazirgi saıasatqa oraı úsh-tórt tildi qazaq balasy qanatyn jaıǵaly otyr. Kere-qarys tórt tomdy qushaqtap jatýǵa olardyń tili, dili, túsinigi múmkindik bere me? Jasyratyny joq, epopeıa keńestik dáýirdiń kelbetine oraı jazylǵan. Artyq-aýys, bólek-salaq tustary kóp. Eger Áýezovtiń qasıetti qalamyna jaqsylyq jasaıyq desek, osy shyǵarmany qyrnap-syrlap eki tomǵa túsirsek, mini quramas edi. Sonda Abaı atam beınesi bar qyrynan jarqyraı kóriner edi. Bolashaqty oılaıyq ta!
Abaı - uly maqtanyshymyz. Aıta-aıta aýzymyz qurǵady. Ǵajaıyp aqylman aqyn. Sol uly maqtanyshymyzdyń jaýhar jyrlaryn álemge tanyta aldyq pa? Joq! Memleket bop bar bitirgenimiz danyshpan bálenbaı jasqa toldy dep toı-topyryn ótkizý. Bitti!
Sol qyrǵyn saltanatqa jumsaǵan qarjyny aqynnyń óleńderin alýan tilge aýdartýǵa, nasıhattaýǵa jumsasaq, qaıter edi? Sonda qarakóz qazaq balasy arabqa barsyn, aǵylshyn, fransýz elin kezsin, «Men - Abaıdyń urpaǵymyn!» - dep keýde qaqpas pa edi? Al biz bolsaq, Máskeýdiń bir kóshesine shoshaıtyp ornatqan eskertkishke máz bolyp áli júrmiz?
Ábish Kekilbaev qazaqtyń mańdaıyna bitken tulǵa. Qaıtalanbas ǵajaıyp! Átteń, ǵumyr boıy memlekettik qyzmetten qoly bosamaı ótti. Áıtpese, adamzattyń Aıtmatovy syndy nebir dúldúl dúnıelerdi ómirge ákeler edi. Shyǵarmalarynyń ishinde «Ańyzdyń aqyrynyń» ǵana moıny ozyp, birneshe tilge aýdaryldy... Shamyna ot tıip jatqan bázbireýlerdiń aǵa qaıtys bolǵan sátte men qusap Joǵary bılikke qaratyp ashshy sóz aıtqany boldy ma eken? Men bolsam aǵanyń bar ýaqyty zaıa ketkenin, óz talantynan tómen shyǵarmalar bergenin ǵana aıttym!
Muhtar Maǵaýınniń men stılin ǵana qabyldaı almaımyn. Ǵalymdyǵy - myqty! Uzaq jyl «Juldyz» jýrnalyn basqardy. Janyna bir-eki ádebı kıller ustady. Tustastaryn túgeldeı jýsatyp saldy. Nanbasańyzdar, sol jyldardaǵy jýrnal sanyn paraqtap shyǵyńyzdar. Ózinen basqa ilip alar qalamger joq.
Ózi bolsa, qazaq ádebıetiniń negizin qalaǵan Sábıt Muqanov, Sáken Seıfýllınge deıin qaraqattap jatty. Sizderge jaqsy málim, uzaq jyl arhıv shańynyń astynda qalyp, teris kózqaras ıelengen M.Áýezovtyń «Qıly zaman» hıkaıatyn ózi orys tiline aýdaryp, Máskeýdiń «Novyı mır» jýrnalyna jarıalatatyn Shyńǵys Aıtmatov edi ǵoı. Muqań osy uly tulǵa jaıly ne aıtpady, nege ǵana teńemedi? «Eshki jetektegen ekeý», «Álgi murny aýzyna túsken qyrǵyz»...
Eger óziń pir tutqan ustazǵa bireý osyndaı qyzmet kórsetip jatsa, qolyn turmaq, aıaǵyn súıersiń. Al bizdiń aıtqan rahmetimiz álgi...
Muqańdy qazir Amerıkada turady dep estımiz. Orystyń E.Evtýshenko syndy suńǵylalary sol eldiń oqý ornynda leksıa oqyp, óz eli ádebıetiniń jetistigin saralap, nasıhattap júr. Aǵamyz da bilimdar adam ǵoı, sol aqyn syndy Qazaqstan men Orta Azıa ádebıeti jaıly dáris berip jatsa bizde ıilip sálem berer ek. Dese de, keıbir ańdaýsyz aıtqan qaǵys pikirime keshirim ótinemin.
Iá, biz de aǵalardyń ıyǵynda óstik. Solardyń jazý úrdisinen tálim aldyq. Olardyń aldynda ótelmeı júrgen qaryzym kóp.
Máselen, D.Isabekov, T.Ábdik, M.Baıqutov, S.Elýbaev, N.Dáýtaevtar menen kósh ilgeri jazýshylar. Ǵumyr boıy olardyń talantyn moıyndap óttim.
Qazir ádebı syn joq. Óńsheń maqtaý. Bir ókinishim, osy salaǵa erekshe dem beretin eki azamatty da memlekettik qyzmet Ábish aǵa syndy bosatpaı qoıdy. Olar – Muhtar Qul-Muhammed pen Ermek Amanshaev. Qalam terbep ketse dúnıeni tóńkerer edi!
Mádenıet pen sport mınıstri Arystanbek Muhamadıulymen Prızıdent Ákimshiliginde qatar qyzmet istedik. Sálemimiz túzý. Ókpem bar. Jasyryp qaıtemin. Byltyr «Folıant» baspasy usynǵan 40 baspa tabaq oryssha kitabym josparǵa enbeı qaldy. Bıyl 60 jyldyǵyma oraı osy baspa usynǵan 7 tom kitabym taǵy da sebepten-sebepsiz syzylyp ketti. Bul meniń ómir boıǵy kóz nurymdy sarqyp jazǵan eńbekterim emes pe edi? Men nemene kóshede jatqan qalamger me edim? Eń bolmasa «Rahymjan búdjet jaǵdaıy belgili. 2-3 tomyńdy josparǵa endireıik» dese boldy emes pe?
Sosyn aıtarym, meniń M.Maǵaýın jáne de osy jigit jaıly aıtqan ilki pikirim saıttan saıtqa kóshken saıyn nege ótkirlene, dórekilene beredi?! Árıne, ózgelerdiń qolymen. Álde bul dushpandyqty qoldan qozdyrýdyń bir tásili me?
Qazaqta 800 ge taıaý qalamger bar. Sonyń elge belgili aqyn-jazýshylarynyń talaıy meniń aıtqandarymdy baıaǵydan kúbir-sybyrmen aıtyp-aq júr. Men ashyq ketip edim, talaqtary tars aıyryldy.
Bular qazaq ádebıetiniń órkenıettiń ózgeshe úrdisimen órnek jaıýyn kókseıtin qarymdy qalamgerler nemese talǵamdary álemdik mádenıettiń injý-marjandarymen qalyptasa bastaǵan zamannyń oqyrmandary (jastar) emes, eki aradaǵy ádebı túsiniktiń dúbaralary. Olar bul pikir talastan meni bylaı qoıa salyp, rý-rý bop qyrqysyp, biriniń qoıasyn biri qazyp, qyrǵıqabaq qyrqysyp ketýi sol dúbaralyq. Sonyń kesirinen birtutas bilikti, mádenıetti ult bolyp qalyptasa almaı jatqanymyz kórinip qaldy. Osymen qatar olar búkil jurtqa taraıtyn ınternet jelini adamnyń aýzy baryp aıta bermeıtin anaıy ataýlardyń, boqtyq sózderdiń minbesine aınaldyryp aldy. Jalǵandyqqa jany qas «Jalǵyz atty jolaýshynyń» jabylyp jalaýyn qulatyp, jaryǵyn sóndirýge bolar, odan dúnıe búlinip ketpes, al rý-rýǵa bólinip alyp ulttyń ózine urys salý qasireti qazaqty qaıda aparady?! Al, men óz oıymdy ashyq málimdedim. Durysy, burysy bolar, solaı! Aty-jóni joq bireýler kitabymdy órtep jatyr. Qorqaq, qorqaý bir múskin meniń ómirbaıanymdy qazyp otyr (Kim ekenin bilemin). Eshkim de jaryq dúnıege perishte, paıǵambar bolyp kelmeıdi. Jeke bastyń kem-ketigin túgendeý jetesizdikten basqa ne?!
Órtemek turmaq elden shyǵaryp jibersin. Pikirimnen qaıtý joq.
Kózimiz tar eken. Kóńilimiz mesheý eken.
Áýlıedeı Ábish aǵanyń (Kekilbaev) tirligindegi bir osaldyǵyn keshire almaı tap osylaı shýlap ek. Aǵa qusadan qaza bolǵan.
Áı, el emes ekenbiz ǵoı.
Derekkózi: adebiportal.kz
