Májilis depýtattary qaraýyna túsken raqymshylyq týraly zań jobasy parlament qabyrǵasynda qyzý pikirtalas týdyrdy. Depýtat Ermurat Bápı bul zań jobasyn qoldaıtynyn aıtyp, qoǵam úshin ózekti sanalatyn máselege nazar aýdardy – ol jemqorlyq qylmystarynyń raqymshylyqqa iligý múmkindigine qatysty alańdaýshylyq tanytty, dep habarlaıdy Dalanews.kz.
Bápıdiń sózinshe, zań jobasynyń ekinshi babynda ortasha aýyrlyqtaǵy qylmystarǵa raqymshylyq jasaý qarastyrylǵan. Sondaı-aq keıbir aýyr jáne asa aýyr qylmystar boıynsha jaza merzimin qysqartý kózdeledi.
"Jobanyń ekinshi babyna sáıkes raqymshylyq eger qylmys jasaǵan adam áldekimge zıan keltirmese nemese ol zıanyn ótese, ortasha aýyr qylmys jasaǵan adamdarǵa qoldanylady eken. Sondaı-aq aýyr jáne asa aýyr qylmys jasaǵandardyń merzimderin qysqartý kózdelgen. Biraq ashyǵyn aıtaıyq, bizde sybaılas jemqorlyq qylmys degen bir dert bar. Osylardyń jaǵdaıy ne bolady? Olardy biz osy rahymshylyqqa jatqyzamyz ba? Sebebi jemqorlyqtyń úlken-kishisi bolmaıdy. Ony jeńil nemese aýyr dep jikteý – qısynsyz. Jemqorlyq – ol jemqorlyq. Sondyqtan ony jeńilge, aýyrǵa jatqyzyp, ony qalaı klassıfıkasıa jasap, rahymshylyqtyń osy zańyna jatqyzamyz. Biz bul jerde naqty shekteýlerdi qalaı engizemiz? Bul zań jobasynda jemqorlyqqa qatysty qandaı baptar bar?", - dep suraq qoıdy ol.
Depýtat ári zańger Abzal Quspan áriptesiniń alańdaýshylyǵyn oryndy dep baǵalady. Ol zań jobasynyń tórtinshi babynda sybaılas jemqorlyqqa qatysy bar barlyq qylmystyq isterge raqymshylyq qoldanylmaıtyny naqty jazylǵanyn málimdedi.
"Qazirgi tańda bas bostandyǵynan aıyrý mekemelerinde sybaılas jemqorlyq sıpatyndaǵy qylmysy úshin 624 adam jazasyn ótep jatyr. Bul zań jobasyna sáıkes, olardyń eshqaısysy raqymshylyqqa ilinbeıdi", – dedi Quspan.
Raqymshylyq kimderge jasalady?
Májilis depýtaty, zańger Abzal Quspan Konstıtýsıanyń 30 jyldyǵyna oraı ázirlengen raqymshylyq týraly zań jobasynda kimderge jeńildik beriletinin baıandap, qujattaǵy negizgi úsh baǵytty túsindirdi.
Zań jobasyna sáıkes, raqymshylyq azamattar men memlekettiń qaýipsizdigine eleýli qaýip tóndirmeıtin qylmystarǵa qatysty qoldanylady.
"Zań jobasynda 2021 jyly qoldanylǵan raqymshylyq jasaý kezindegideı, azamattar men memlekettiń qaýipsizdigine eleýli qater tóndirmeıtin qylmystar jasaǵany úshin sottalǵandardy bosatý, atap aıtqanda, qylmystyq teris qylyq pen onsha aýyr emes qylmystar jasaǵandar, zıan keltirýge ákep soqpaǵan aýyrlyǵy ortasha qylmys jasaǵan ne ony tolyq ótegen adamdar, zalaldyń nemes azamattyq talaptyń bolýyna qaramastan, aýyrlyǵy ortasha qylmys jasaǵan áleýmettik jaǵynan osal adamdardy bosatý kózdelgen. Ekinshi – qylmystyq isterdi, sonyń ishinde osy zań jobasy qoldanysqa engizilgenge deıin onsha aýyr emes jáne aýyrlyǵy ortasha qylmystar úshin qylmystyq jaýaptylyqqa tartylatyn adamdar jasaǵan qylmystar týraly sottar qaramaǵan isterdi toqtatý. Úshinshisi – aýyr jáne asa aýyr qylmystar úshin ótelmegen jaza merzimin qysqartý kózdelip otyr", – dedi depýtat.
Abzal Quspannyń aıtýynsha, zań jobasynda birqatar jańa normalar men shekteýler qarastyrylǵan.
"Senip tapsyrylǵan bóten múlikti ıemdenip alǵany nemese ysyrap etkeni nemese asa iri mólsherde alaıaqtyq jasaǵany úshin sottalǵan adamdardy qylmystyq quqyqbuzýshylyqpen keltirilgen zalal men olarǵa qoıylǵan talap-aryzdar tolyq ótelgen jaǵdaıda negizgi jazanyń ótelmegen nemese oryndalmaǵan bóliginiń merzimderi nemese mólsheri besten bir bólikke qysqartylady. Qylmystyq quqyqbuzýshylyqtardyń krımınaldandyrylǵan jańa quramdaryna, memlekettik qupıalardy zańsyz jarıa etýge baılanysty qylmystar, sondaı-aq sybaılas jemqorlyq qylmys jasaǵan adamdarǵa raqymshylyq qoldanýǵa shekteý qoıý", – dedi Abzal Quspan.
Depýtattyń aıtýynsha, zań jobasy qoǵamnyń suranysyna saı ázirlengen. Biraq memlekettiń qaýipsizdigine qater tóndiretin jáne sybaılas jemqorlyq sıpatyndaǵy aýyr qylmystarǵa raqymshylyq júrmeıdi. Zań ádilettilik qaǵıdatyna saı jáne jazasyn óteýshilerge qaıta áleýmettený múmkindigin berýge baǵyttalǵan.
Eske salaıyq, buǵan deıin depýtat Abzal Quspan Májilis dálizinde sottalǵandar ishinde kimderge raqymshylyq jasalýy múmkin ekenin aıtqan edi.
Onyń sózinshe, zań jobasyna depýtattar bastama jasaǵan.
"Ázirge birdeńe deýge erteleý, biraq bul zań jobasyna depýtattar bastama jasady. Qańtarda Májilis depýtaty Qaraqat Ábden Úkimetke depýtattyq saýal joldady, Úkimet te qoldady. Sodan keıin zań jobasyn ázirlep, Úkimettiń qorytyndysyna jiberdik", - dep túsindirdi depýtat.
Májilismenniń aıtýynsha, eń aldymen sottalǵandar ishinen osal sanattar raqymshylyqqa iligýi múmkin.
"Olar - zeınetkerler, kámeletke tolmaǵandar, bala tárbıelep otyrǵan áıelder, qylmys jasalǵan kezde balalaryn jalǵyz tárbıelegen er adamdar jáne t.b. Qoǵamǵa qaýip tóndirmeıtin adamdar", - dedi depýtat Abzal Quspan.
Aıta keteıik, Májilis jańa zań jobalary boıynsha jumysty bastady:
Qazaqstan Respýblıkasy Konstıtýsıasynyń otyz jyldyǵyna baılanysty raqymshylyq jasaý týraly;
Qazaqstan Úkimeti men ORES Halyqaralyq damý qory arasyndaǵy jeke sektordaǵy operasıalardy uıymdastyrý boıynsha negizdemelik kelisimdi ratıfıkasıalaý týraly.
