Qazaqstanda mektepke deıingi bilim berýdi jańa deńgeıge kóterýdi maqsat etken «Quzyrettilik ortalyqtary» jobasy sońǵy jyldary qoǵam nazaryn aýdarýda. Memleket basshysynyń tapsyrmasymen iske qosylǵan bul bastama búgingi tańda 330-dan astam ortalyqty biriktirip, balabaqsha, ata-ana jáne mektep arasyndaǵy baılanysqa jańa sıpat berdi. Joba aıasynda oıynǵa negizdelgen orta jasalyp, tárbıeshiler úzdik tájirıbelermen qarýlanyp, ata-analar balanyń alǵashqy bilim qadamyn ishinen kórýge múmkindik alýda. Mektepke deıingi bilim berý departamentiniń dırektory Manara Adamovanyń Dalanews.kz tilshisine bergen suhbatta atalǵan ortalyqtardyń jumysy, olardyń aýyl men qaladaǵy róli, sapany baqylaý tetikteri jáne ata-anamen seriktestik mádenıetin qalyptastyrý jaıynda keńinen sóz qozǵaldy. Bilikti mamannyń aıtýynsha, basty maqsat – balanyń qyzyǵýshylyq otyn sóndirmeı, ony bilimge aınaldyrý.
– Manara hanym, sizdiń sózińizde «mektepke deıingi bilim – balanyń alǵashqy áleýmettik kelisimi» degen paıym kókeımizge tunyp qaldy. Munyń mánin qalaı túsindiresiz?
– Ár balanyń ómir joly alǵash ret balabaqsha esigin ashqan sátten bastalady desek qatelespeımiz. Bul – tek oıyn, jattyǵý nemese jańa dostar tabý emes, balanyń qoǵamdyq ortadaǵy alǵashqy kelisimi. Ol jerde tártipke úırenedi, qarym-qatynas jasaıdy, ózin basqa balaǵa qarsy qoıady jáne ózin baǵalaýdy úırenedi.
Eger osy kezeń durys qalyptassa, bastaýysh mektepke aýysý jeńil bolady. Muǵalim jumysy júıelenedi, ata-ana senimi artady. Sondyqtan biz «Quzyrettilik ortalyqtaryn» tek jobalyq ataý retinde emes, balanyń ómir jolyndaǵy alǵashqy mańyzdy kelisim alańy retinde qarastyrdyq.
– Bul ıdeıany dál qazir qolǵa alý sebebi nede?
– Sebebi sońǵy jyldary mektepke deıingi sektor jyldam ósti. Jekemenshik pen memlekettik balabaqshalardyń sany kóbeıdi, biraq sapa máselesi kún tártibine shyqty. Kadr daıyndyǵy árkelki, baǵdarlamalar arasynda aıyrmashylyq kóp.
Mundaı jaǵdaıda tek baqylaý jetkiliksiz, júıeli tetik qajet boldy. Biz «ortalyq – seriktes balabaqsha – tirek mektep» úshtigin quryp, osy olqylyqty joıýǵa tyrystyq. «Quzyrettilik ortalyǵy» jaı kabınet emes, tiri ekojúıe. Munda tárbıeshi sheberlik synybynan ótedi, pedagogıkalyq koýchıng alady, ata-ana ashyq kúnderge qatysyp, oqý prosesin ishinen kóredi.
– Qazirgi ahýaldy sandarmen sıpattaı alasyz ba?
– Árıne. Búginde elimizde 330 quzyrettilik ortalyq jumys isteıdi. Onyń 180-i qalada, 150-i aýylda ornalasqan. Bul teńgerim biz úshin mańyzdy, sebebi aýyldy tek tájirıbe alańy emes, teń múmkindik keńistigi dep qaraımyz. Qural-jabdyq, ádistemelik materıal, mentorlyq júıe qala men aýylǵa birdeı qaǵıdamen jetkiziledi. Jobanyń ózegi – osy.
202 ortalyqqa tirek mektepke deıingi uıym mártebesin berip, olardy tirek mekteptermen baılanystyrdyq. Bul balanyń oıyndaǵy qalyptasqan minez-qulyq, qarym-qatynas, usaq motorıka sıaqty daǵdylaryn bastaýyshtaǵy oqý úderisimen baılanystyrady. Endi mektepke daıyndyq tek testke qarap baǵalanbaıdy. Ol balanyń tabıǵı damýy, tildik quzyreti, qarym-qatynasy arqyly baǵalanady.
– Keıbireýler oıyn – ýaqyt ótkizý dep qaraıdy. Siz qalaı oılaısyz?
– Bul – eń qate túsinik. Oıyn – balanyń zerthanasy. Biz pándik-damytý ortasyn balanyń qyzyǵýshylyǵyna qaraı quramyz. Mysaly, transformasıalanatyn aımaqtar, sensorlyq materıaldar, qaýipsiz tájirıbeler arqyly bala óz álemin tanıdy. Tárbıeshi tek «biletin adam» emes, ol – tizgindeýshi. Balanyń suraǵyn tyńdaıdy, qyzyǵýshylyǵyn tereńdetedi. Bul tásil halyqaralyq tájirıbege de sáıkes keledi. Sapany syrtqy atrıbýtpen emes, balanyń damý kórsetkishimen ólsheıtin mádenıet qalyptasyp keledi.
Osy rette jumys sapany jaqsartý úshin ulttyq monıtorıńpen qatar halyqaralyq quraldardy engizýdemiz. Máselen, bilim berý ortasynyń sapasyn keshendi ólsheıtin shkalalar bar. Sondaı-aq, tárbıeshi portfolıosy artefakttarmen tolyqtyrylady, sabaq birlesip taldanady. Nátıjeni qaǵaz emes, balanyń damýyndaǵy naqty ilgerileý, ata-ananyń qanaǵattanýy, tárbıeshiniń kásibı ósýi aıqyndaıdy.
– Aýyldyq pedagogtardyń jaǵdaıy qalaı sheshilýde?
– Aýylda tárbıeshi keıde qoldaýsyz qalady. Biz osyny eskerip, ortalyqtardy aımaqtyq mentorlyq habqa aınaldyrdyq. Qashyqtyqty onlaın koýchıng, vebınarlar, kóshpeli sheberlik synyptar arqyly aradaǵy qashyqtyqty qysqartamyz. Materıaldyq baza da birtindep teńestirilýde. Eń bastysy – kadrdyń kásibı ósý joly anyqtaldy. Elimizde alǵash ret modýldik biliktilik, portfolıomen rastalatyn júıe engizilýde.
– Bul bastama qaǵazbastylyqqa aınalyp ketpeı me?
– Mundaı qaýip árqashan bar. Biraq biz mánge kóbirek kóńil bólemiz. Esep úshin emes, bala úshin jumys isteýdi alǵa shaǵaramyz. Tárbıeshiniń ýaqytyn artyq qaǵazǵa emes, balalarmen jumysqa jumsaýyn qamtamasyz etýge tyrysamyz. Syrtqy baǵalaý ishki refleksıamen teń dárejede júredi.
Sonymen qatar ata-analardy isimizge seriktes retinde tartýdamyz. Ortalyqtardaǵy ashyq kúnder, ata-ana–pedagog–psıholog sesıalary, úıge arnalǵan oıyn senarıleri – bári osy maqsatta jasalyp otyr. Biz «balany oqytý» emes, «balamen birge úırený» mádenıetin qalyptastyramyz.
– Qolǵa alǵan bastamany keńeıtý týraly ne aıtar edińiz?
– Qazir 330 ortalyq bar, biraq bul mejeniń sońy emes. Ár óńir óz ereksheligin saqtaı otyryp damıdy. Tildik orta, etnografıalyq materıal, jergilikti ómir salty engiziledi. Bul – birizdendirý men daralandyrý arasyndaǵy tepe-teńdik.
– Jalpy alǵanda, «Quzyrettilik ortalyqtarynyń» mısıasyn qalaı aıqyndaısyz?
– Qysqasha aıtsam, bul – mektepke deıingi bilimdi jańǵyrtýdyń tirek núkteleri. Olar oıynǵa negizdelgen damýdy qalpyna keltiredi, pedagogtyń mártebesin kóteredi, ata-anany seriktestikke shaqyrady jáne mekteppen sabaqtastyq qurady. Eń basty ólshem – balanyń kózindegi qyzyǵýshylyq oty. Sol otty óshirmeı, bilimge aınaldyrý – barshamyzdyń ortaq mindetimiz.
– Áńgimeńizge rahmet!
