Elimizde zorlyq-zombylyq qurbandary kún sanap artýda.
Dalanews.kz-ke pikir bildirgen sarapshy otbasylyq zorlyq-zombylyqtyń aldyn-alýdyń algorıtmderin aıtyp, osy máseleniń túıtkildi tustaryna toqtaldy.
Eń birinshi – qaýipsiz úı: otbasylyq-turmystyq zorlyq-zombylyqtyń aldyn alý, agresorlarmen jumys isteý jáne zorlyq-zombylyqtan zardap shekken eresekter men balalarǵa keshendi qoldaý kórsetý týraly zań jobasyn qabyldaý.
2022 jyly jumys toby turmystaǵy zorlyq úshin jazany qatańdatatyn zań jobasyn daıyndaǵan. Biraq zańǵa usynylǵan tolyqtyrýlar áli qabyldanbady.
Bul turǵyda zańger, adam quqyqtary jónindegi sarapshy Halıda Ájiǵulova abúzerlerge qarsy isterdi qaraıtyn polıseıler, prokýrorlar men sottar jynysyna qaramastan, kóbine genderlik stereotıpterge beıim keletinin aıtady.
– Basynda áıelin urǵan adamdardyń jazasyn jeńildetip, bul bapty Qylmystyq kodeksten alyp tastady. Óıtkeni, eldegi qylmystyq quqyqbuzýshylyqtar sanyn jasandy túrde azaıtý qajet boldy. Uryp-soǵý jáne densaýlyqqa qasaqana jeńil zıan keltirý baptary Ákimshilik kodekske aýysty. Qylmys azaıǵandaı kórindi. Biraq is júzinde másele sheshilgen joq. Jyl saıyn polısıaǵa 150 myńǵa jýyq aryz túsedi. Olardyń 25 paıyzy ǵana sotqa jetedi. Qazir polısıa bul baptardy qylmystyq kodekske qaıtarsa, 150 myń quqyqbuzýshylyq eldiń reıtıńine keri áser etedi dep qorqyp otyrǵan sıaqty, – deıdi Ájiǵulova.
Sarapshy bul máseleniń túp-tamyry genderlik teńsizdikte – polısıa, prokýratýra men sottaǵy laýazymdy qyzmetterde áıelder bolmaǵanynda dep túsindiredi. Bul óz kezeginde zańnamalyq deńgeıde sheshim shyǵarýǵa áser etedi.
«Osyndaı mańyzdy qyzmetterde otyrǵan er adamdar kásibı deformasıa saldarynan genderlik zorlyq pen dıskrımınasıa másele emes dep oılaıdy. Ózderiniń basyna túspese, bul máselemen sharýasy joq. Polısıa qyzmetkerleri, ishki ister mınıstri eshqashan bopsalaýǵa ushyrap, taıaq jep ne zorlyq qurbany bolmaıtynyn bilemiz. Máseleni qunsyzdandyrý osylaı júredi», – deıdi zańger.
Onyń atap ótkenindeı balalarǵa qatysty jynystyq zorlyq-zombylyq úshin qylmystyq jaýapkershilikti kúsheıtý qajet.
Iaǵnı, balalarǵa qatysty jynystyq zorlyq-zombylyq isterin salǵyrtpen tergegeni úshin quqyq qorǵaý organdarynyń jaýapkershiligin kúsheıtip, İshki ister organdarynda balalarǵa jynystyq zorlyq jasaǵany úshin sottalǵan adamdardy ómir boıy elektrondyq profılaktıkalyq esepke alýdy qajettigin eskertedi.
Zańgerdiń pikirinshe, ol úshin mektepter men balabaqshalar qaýipsiz bolýy tıis. «Balalarǵa qatysty zorlyq-zombylyqtyń, shabýyldardyń jáne pedofılderdiń balalarymyzdy zorlaýynyń aldyn alý maqsatynda mektepter men balabaqshalardaǵy qaýipsizdik sharalaryn reformalaý. Pedagogter, bilim berý mekemeleriniń tárbıeshileri, medısına qyzmetkerleri, áleýmettik qorǵaý uıymdarynyń jáne quqyq qorǵaý organdarynyń qyzmetkerleri tarapynan balalardy kútý (jynystyq qatynasqa túsý) úshin qylmystyq jaýapkershilikti engizgen jón» deıdi.
Munyń astary qaıda jatyr? Bul turǵyda sarapshy halyqtyń kópshiligi ózderiniń quqyǵyn, mindetin uǵynǵysy kelmeıdi, ony erttep, bilýge tyryspaıtynyn aıtady.
«Negizinde quqyqtyq aǵartý mektep kezinen bastalý kerek. 1 synyptan bastap balalarǵa zańdaǵy óz quqyqtaryn, mindetterin túsindirý qajet. Bala Qazaqstan Respýblıkasynyń Ata Zańyndaǵy erejelerdi saqtaýdy, ózgelerdiń shekarasyn buzbaýdy úırenýi kerek.
Qysqasha aıtqanda, ózgeniń quqyǵyna syılastyqpen qaraýdy bala boıyna sińirip ósýi tıis. Bizde balalarǵa ózgege qol kóterýge bolmaıdy, ózgeni balaǵattaýǵa bolmaıdy degen tyıymdar aıtylyp jatady. Biraq zańnyń negizinde aıtylmaıdy. Eger Konstıtýsıa boıynsha túsindirilse, áseri men nátıjesi basqasha bolar edi», – deıdi zańger.
Sondaı-aq, ol Street Law Qazaqstan jobasy aıasynda 1 synyptan bastap sabaq beretinin de jetkizdi.
«Bul tek bastama ǵana. Iaǵnı, biz úshin balalardy erte kezden quqyqtyq saýattylyqqa tárbıeleý óte mańyzdy. Sebebi, búldirshinderdiń mıy sergek, ári aqparatty tez qabyldaıdy. Eresekter úshin komýnıkasıa quraldaryn, ǵalamtor men áleýmettik jelilerdi paıdalana otyryp, quqyqtyq saýattylyqqa baǵyttalǵan kontent óte kóp. YouTube, Instagram syndy áleýmettik jelilermen qosa, bundaı baǵdarlamalardy telearnalarda shyǵarý da mańyzdy dep oılaımyn.
Iaǵnı, otandyq BAQ-tarda osy taqyrypqa arnalǵan aıdarlar engizilse deımin. Sala mamandarymen suhbattasyp nemese tanymal advokat, zańgerlerden aqparat alyp, buqaramen bólisý qajet. Olar oqyrmandarmen keri baılanys ornatyp, suraqtarǵa jaýap berip, belgili bir jaǵdaıda adam ózin qalaı ustap, qalaı qorǵaný kerektigin túsindire alar edi», – dep túıindedi pikirin zańger, adam quqyqtary jónindegi sarapshy.
