Alaıda... bul aqparattyń qaıdan alynǵanyn bilseńiz, qaıran qalyp, shyqylyqtap bas shaıqaısyz. Eń soraqysy, dúdámal derekti laýazymdy tulǵalar, mınıstrlikter, depýtattar, agenttikter t.b. aıtyp júr.
Kóktemgi kókteı qaýlaǵan málimettiń tórkinin tekserý úshin birqatar resmı organmen birge, Qarjy monıtorıń agenttigine saýyn aıtqandaı suraý saldyq. «Baqsaq baqa eken» demekshi, bul áldebir spıkerdiń eshbir negizsiz aıta salǵan oıy eken. 2019 jyly 25 qańtarda «Habar» telearnasynyń dóńgelek ústelinde aıtylǵan desedi. Erinbeı, efırdi kórip shyqtyq. Túk tappadyq, biraq. Efır qonaǵy belgili saıasattanýshy qumar oıynǵa salynǵandardyń ajyrasýy men qaryzy týraly ǵana aıtqan.
Biraq sarapshy elimizde 350 myń lýdoman bar demegen, keıin anyqtalǵandaı spıkerdiń sózi burmalanǵan ári ony jańsaq túsinse kerek. Alqaly jıynda Densaýlyq saqtaý mınıstrligi, Ádilet mınıstrligi nemese osyndaı derekti biletin qurylymnyń atynan resmı aqparat ta, silteme de, spıker de bolǵan joq. Al áldebireýdiń burmalanǵan sózin resmı derek desek bola ma? Sergek kózben qaraıyqshy. Eń ókinishtisi, bul shalaǵaı pikirdiń jeteginde tepeń qaqqandar az bolmady.
Keıin sol «Habar» telearnasynda Pavlodar oblysynyń jýrnalısi de qumar oıynǵa qunyqqandar jaıly sújet jasady. Taǵy da sol derek, 350 myń qumar oıyn qurbany deıdi. Saıasattanýshy solaı sóılegen kórinedi. Efırdi kóre almadyq. Sebebi redaksıa muraǵatyndaǵy efırdiń jazbasy 6 aı ǵana saqtalady eken. Demek, 2019 jylǵy jazba joq. Al sújet avtory aqparat kózin qupıa ustaýǵa, ony tek sottyń talaby boıynsha aıtýǵa mindetti desedi zań. Basshylyqtyń jaýaby osy.
Aıtpaqshy, álgi jıynda aıtylǵan ajyrasqan juptar men qumar oıynshynyń qaryzy týraly derekkózdi izdedik. Spıker efırde «saýalnamaǵa qatysqandar» dep áldebir áleýmettik zertteýge silteme jasaıdy. Endeshe, zertteý qaıda? Ókinishke qaraı, bul qujatqa (esep, broshúra, sholý, baspasóz habarlamasy, dısertasıa t.b.) spıker de, basqasy da silteme bere almady. Google, Yandex, YouTube arqyly resýrstardan izdeý nátıje bermedi.
Eń qyzyǵy, QR Densaýlyq saqtaý mınıstrliginiń derekterine sáıkes, elde qumar oıynǵa táýeldi 6 adam resmı tirkelgen eken. QR Ádilet mınıstrligi de sońǵy 5 jylda eldegi ajyrasý boıynsha egjeı-tegjeıli statısıka usyndy, onda ajyrasýdyń negizgi sebebi delingen oıyn týraly aqparat joq. Birinshi kredıttik búroda (BKB) bankterde, shaǵyn nesıe uıymdary men býkmekerlik keńselerde de oıynnan zardap shekken adamdardyń qaryzy týraly bir aýyz sóz jazylmaǵan.
Áıtse de, 350 myń qumar oıynǵa táýeldi adamdar týraly derek resmı túrde rastaldy. Biraq bizde emes, Ulybrıtanıada! Bul endi qısynǵa saıady. Tumandy Albıon – álemdegi eń kóp «oınaıtyn» eldiń biri. William Hill sıaqty iri halyqaralyq býkmekerlik keńseler, kazıno men oıyn avtomaty salasyndaǵy birqatar iri álemdik brendtiń sonda shoǵyrlanýy beker emes. 70 mıllıonǵa jýyq halqy bar iri Eýropa elin 19 mıllıon adamy bar memleketpen shatastyrǵan «sarapshylarǵa» ne deýge bolady?
Oılap qarasaq, 2019 jylǵy jalǵan aqparat jańarmaı 350 000 sany aıtylyp ta, jazylyp ta keledi. Sondyqtan, bıyl qańtar aıynda Elim marketıńtik jáne áleýmetttik zertteýler ınstıtýty mynadaı sholý jasapty. Qumar oıynǵa táýeldi jandardy ońaltatyn 127 ortalyqty zertteý barysynda osyndaı jerge orta eseppen 110 adamnyń júgingenin anyqtaǵan. Árıne, bul mınıstrliktiń bazasynda joq, sebebi jasyryn emdelgen.
«Qazaqstanda táýeldilikten ońaltatyn 127 ortalyq bar, arıfmetıkalyq turǵydan elde ońaltýdan ótip jatqan dıagnozy rastalǵan 14 myńǵa jýyq oıynshy bar dep boljaýǵa bolady. Mundaı adamdardyń deni psıhologqa jáne basqa da mamandarǵa júginbeıtinin eskersek, naqty táýeldi adamdar shamamen 100 myń adam bolýy múmkin», - deıdi zertteýshiler.
