Qyrǵyzstan 30 qarashada merziminen buryn parlament saılaýyn ótkizdi. Bul eldiń keıingi jyldardaǵy eń daýly saıası naýqandarynyń biri retinde baǵalanyp otyr. Aldyn ala nátıjeler boıynsha, prezıdent Sadyr Japarovqa jaqyn úmitkerler parlamentte aıqyn basymdyqqa ıe boldy. Halyqaralyq BAQ saılaý kezinde opozısıanyń múmkindikteri shektelip, baqylaýshylar sany azaıǵanyn atap ótti. Atalǵan derekterge súıene otyryp, Dalanews.kz redaksıasy saılaýdyń negizgi tustaryna qysqasha sholý jasady.
Parlamenttiń merziminen buryn taratylýy
Qyrkúıek aıynda Qyrǵyzstan parlamenti Jogorký Kenesh ózin-ózi taratý týraly sheshim qabyldady.
The Times of Central Asia málimetinshe, bul qadam bılikke saılaý kúntizbesin qaıta quryp, saıası prosesti baqylaýǵa múmkindik bermek.
Jańa saılaý júıesi
Reuters deregine súıensek, bıylǵy saılaýda Qyrǵyzstan eski júıeden tolyq bas tartyp, majorıtarlyq júıeni qoldanǵan. El 30 saılaý okrýgine bólindi. Ár okrýgten eń kóp daýys jınaǵan úsh kandıdat depýtat bolyp saılanady. Al qalǵan úmitkerlerdiń daýysy esepke alynbaıdy.Reformanyń nátıjesinde parlamenttegi oryn sany 120-dan 90-ǵa qysqardy.
Associated Press basylymy bul ózgeristi “opozısıanyń órisin shekteý” dep atady. Sarapshylardyń aıtýynsha, atalǵan júıe ortalyq bılikke jaqyn úmitkerler úshin tıimdi.
Baqylaýshylar sany
Halyqaralyq uıymdar men sheteldik baqylaýshylar sany aldyńǵy saılaýlarmen salystyrǵanda birashma azaıǵan. AP deregi boıynsha, saılaý naýqany kezinde táýelsiz BAQ pen opozısıalyq saıasatkerlerge qysym jasalǵany jóninde birneshe málimdeme túsken.
Al Jazeera málimetinshe, Qyrǵyzstanda “resmı opozısıa joqqa jaqyn”, al negizgi synshylardyń keıbiri qamaýda, endi biri emıgrasıada.
Aldyn ala nátıjeler
Aldyn ala derekterge sáıkes, prezıdent Sadyr Japarovqa jaqyn kandıdattar parlament quramynda aıqyn basymdyqqa qol jetkizdi. Bul týraly alǵash bolyp Reuters habarlady.
Halyqaralyq sarapshylar muny bıliktiń kúsheıýi ári 2027 jyly ótetin prezıdent saılaýy aldyndaǵy mańyzdy qadam dep baǵalady.
“Bul saılaý Japarov bıliginiń odan ári nyǵaıýyna jol ashpaq”, - deıdi Associated Press agenttigi.
Opozısıanyń jaǵdaıy
Qyrǵyzstandaǵy opozısıalyq kúshter birtutas emes, qarjylyq jáne aqparattyq resýrstardan aıyrylǵan. Keıbir partıalardyń saılaýǵa qatysýyna kedergiler bolǵan.
Saılaý júıesiniń ózgerýi de opozısıanyń parlamentke ótýin qıyndatty. Sarapshylardyń aıtýynsha, majorıtarlyq júıe bılikshil kandıdattardyń jeńýin aıtarlyqtaı jeńildetti.
Elıta resýrstary jáne jergilikti yqpal
Bul saılaý aımaqtyq elıtalar úshin de mańyzdy boldy. Majorıtarlyq júıe ár okrýgte jeńý úshin kandıdattardyń qarjy resýrsy, óńirlik yqpaly jáne ákimshilik qoldaýy qajet boldy. Sol sebepti bılikshil kandıdattardyń jeńiske jetýi jeńildep, saılaýdyń ádildigi men teńdigi shektelgen.
Saılaýdan keıin ne ózgerýi múmkin?
1. Bıliktiń shoǵyrlanýy jalǵasady
Japarov komandasynyń parlamentte basym bolýy, aldaǵy reformalardyń prezıdent apparatyna tolyq baǵynyshty bolatynyn kórsetedi.
2. Opozısıa úshin jańa shekteýler
Saılaý júıesi ózgermeıinshe, opozısıalyq kúshterdiń parlamentke enýi odan saıyn qıyndaıdy.
3. Prezıdent saılaýyna daıyndyq bastaldy
Halyqaralyq sarapshylar bul qadamdy 2027 jylǵy prezıdenttik saılaý aldyndaǵy pozısıany kúsheıtý prosesiniń birinshi kezeńi dep atady.
Halyqaralyq BAQ-tyń jazýynsha, 2025 jyly merziminen buryn ótken parlament saılaýy bıliktiń konstıtýsıalyq jáne parlamenttik deńgeıde kúsheıýine jol ashyp otyr.
