Oral qalasyndaǵy «Atameken» óner ordasynda belgili ǵalym, L.N Gýmılev atyndaǵy Eýrazıa ulttyq ýnıversıtetiniń profesory Muhıt-Ardager Sydyqnazarovtyń eńbekteri qoıylǵan kórme jumysyn bastady. Kórme Prezıdenti Qasym-Jomart Toqaevtyń III Ulttyq Quryltaıda bergen tapsyrmalary aıasynda ótip otyr. Kórme «XV- XIX ǵasyrdaǵy qazaq memleketiniń evropalyq jáne amerıkalyq kartalar galerıasy» taqyrybynda ótti, – dep habarlaıdy Dalanews.kz BQO ákiminiń baspasóz qyzmetine silteme jasap.
Ǵalymnyń aımaqqka kelýine oraı jastarmen, tarıhshy ǵalymdarmen birneshe márte kezdesýler ótti. Bul – mádenı kúnderdiń ishindegi halyqtyń esinde uzaq saqtalatyny «Atameken» óner ordasynda bastalǵan kórme.
Sebebi mundaı tarıhı kartalar kórmesi oblysta tuńǵysh ret ótip otyr. Mádenı-tarıhı sharaǵa kórshiles oblystardan kelgen tarıhshylar, jergilikti ólketanýshylar, zıaly qaýym ókilderi, joǵary oqý oryndarynyń rektorlary men stýdentter qatysty. Kórmeniń tusaýkeserinde alǵash bolyp sózdi BQO ákiminiń orynbasary Baqytjan Narymbetov aldy.
– Tarıh – táýelsizdigimizdi nyǵaıtatyn, ultty uıystyratyn mańyzdy faktor. «Halyqsyz tarıh joq, tarıhsyz – halyq joq» deıdi dana halqymyz. Barshańyzǵa málim, Memleket basshysy Qasym-Jomart Kemeluly Toqaevtyń qatysýymen Atyraý qalasynda ótken İİİ Ulttyq Quryltaıda eldiń saıası reformalaryna qatysty jańa mindetterdi tapsyrdy. Ásirese, memlekettik ishki saıasatqa, aqparattyq-ıdeologıalyq jumysty nyǵaıtýǵa baılanysty aýqymdy oılar, Naýryzdyń jańa formatta atap ótilýine, zıaly qaýymmen ultymyzdyń uıysýyndaǵy tarıhtyń róline erekshe mán berildi.
Biz bolashaqqa senimmen qadam basý úshin tól tarıhymyzdyń aýqymy keń ekenin tolyq sezinip, mádenı muramyzdy saqtap, ony dáripteýimiz qajet. Qazaqstan – Uly daladaǵy kóshpendiler órkenıetiniń tikeleı murageri. Elimizdiń ótkeni, búgini men bolashaǵy – tarıhı murasymen tyǵyz astasyp jatyr.
Endeshe, Altyn Orda týraly halyqaralyq arenadaǵy túsinik Qazaqstanmen tikeleı baılanysty bolýy kerek – dep tól tarıhymyz týraly tereń oı bildirgeni málim.
Qazaq memlekettigi – tarıh tolqynyndaǵy Qazaqstannyń úzilissiz memlekettiginiń nyshany. Búgingi kórmedegi XV-XIX ǵasyrlardaǵy qazaq memleketiniń eýropalyq jáne amerıkalyq kartalary – sonyń aıǵaǵy dep bilemiz, – dedi oblys ákiminiń orynbasary Baqytjan Narymbetov.
Baqytjan Haberuly óz sózinde 2023 jyly BQO Bilim bilim salasyna dep ǵalymnyń qazaq memlekettiliginiń tarıhyn beıneleıtin 430 dana kartasyn satyp alǵanyn atap ótti.
Al, L.N Gýmılev atyndaǵy Eýrazıa ulttyq ýnıversıtetiniń profesory Muhıt-Ardager Sydyqnazarov Bókeı Ordasyn tolyqqandy zertteý qajet ekenin, kıeli meken talaı tarıhı syrdy jasyryp jatyrǵanyn alǵa tartty
– Men eki usynys aıtqym keledi. Birinshisi, Bókeı Ordasy oqýlaryn ótkizý kerek. Jastar osy ólkeniń tarıhyna qatysty dúnıelerdi oqyp, jattap ósýi úshin. Muny tek zamanaýı farmatta jasaǵan durys bolady. Ekinshi usynysym, Bókeı Ordasynyń tarıhyn zertteıtin ortalyq ashylýy kerek. Sebebi, Bókeı Ordasy áli zerttelgen joq. Bókeı Orda degen fenomen ǵoı. Tunyp turǵan tarıh. Ony durystap zerttep, jaryqqa shyǵarý kerek, – dedi ǵalym Muhıt-Ardager Sydyqnazarov.
Kórmege Muhıt-Ardager Sydyqnazarovtyń álemdik murajaılar men arhıvterdi aqtaryp júrip jasaǵan tyń zertteýlerinen quralǵan kartalar qoıylǵan.
Jalpy, Muhıt-Ardager Qarjaýbaıuly tuńǵysh ret álem kartalarynda qazaq memleketiniń belgilengenin anyqtaǵan adam. Ǵalym ony anyqtap qana qoımaı sonaý XV-XIX ǵasyrlarda Eýropa jáne Amerıka elderi qazaqty tanyp, kartaǵa tańbalaǵan degen tujyrymyn jasaǵan bolatyn.
Kórmege jınalǵan ólketanýshylar men tarıhshylar mundaı kórmeler jastar úshin rýh beretin orta degen baǵa berdi.
Kórme jumysy Muhıt-Ardager Qarjaýbaıulynyń leksıasymen jalǵasty. Leksıaǵaǵa jastar men tarıhshy ǵalymdar, óńirge tańymal tulǵalar qatysty.
Byltyr Memleket basshysy Qasym-Jomart Toqaev belgili ǵalym Muhıt-Ardager Sydyqnazarovty qabyldaǵan edi. Sol qabyldaýda Prezıdent ǵalymnyń «Qazaqstannyń úzilissiz memeklettiligi tarıh tolqynynda. XVI-XIX ǵasyrlardaǵy eýropalyq jáne amerıkalyq kartalardaǵy Qazaq memleketi» atty jańa eńbegine joǵary baǵa bergen bolatyn.
Osy kezdesýde Prezıdent Muhıt-Ardager Sydyqnazarovtyń eńbekterine arnalǵan kórmeler men mádenı sharalar barlyq óńirde ótip, ǵalymnyń eńbegi tereń nasıhatalýy kerek dep tapsyrma bergen bolatyn. Aqjaıyq atyrabynda ótken barlyq mádenı sharalar osy Prezıdent tapsyrmasy aıasynda ótýde.
