Keńes Odaǵy ydyrǵan kezde kópetnıkalyq Qazaqstan birden ultaralyq janjal oshaǵyna aınalýy múmkin dep sáýegeısigender de tabylǵany edi. Soǵan qaramastan, Ult Kóshbasshysy Nursultan Nazarbaevtyń salıqaly saıasaty jáne qazaq halqynyń sabyrly, darqan peıili arqasynda elde ulttardyń tatýlyǵy men syılastyǵynyń «qazaqstandyq fenomeni» álemge úlgi boldy.
Ultaralyq qatynastardy udaıy retteý áý bastan-aq ishki saıasatymyzdyń negizgi baǵdary, ultaralyq tatýlyq saıası turaqtylyqtyń kepili sanaldy. Memleket ózge ulttardy jasandy túrde assımılasıalaý, qysym kórsetý áreketterine barǵan emes.
Konstıtýsıanyń 19-babyna sáıkes, ár ult ókilderi óz salt-dástúrin saqtaýǵa, ana tilinde bilim alýyna, erkin ómir súrýine quqyqtyq negiz jasalǵan. Eldegi qoǵamdyq kelsimdi saqtaý, az ulttardyń mádenı ortalyqtaryn barynsha qoldaý maqsatynda Qazaqstan halqy Assambleıasyna zor mindet júkteldi.
Budan basqa, Qazaqstannyń zań shyǵarýshy organy QR Parlamenti Májilisinde Assambleıa ókilderiniń bolýy, birinshiden, bul uıymnyń mártebesi men bedelin kóterse, ekinshiden, elimizdegi túrli ult ókilderiniń memlekettik basqarý júıesine keńinen qatysýyna, turaqty damýdyń kepili – beıbitshilik pen yntymaqtyń odan ári nyǵaıýyna áser etkeni sózsiz.
Bizdiń memleketimizdiń etnosaıasatynyń negizgi baǵdary: etnostyń beısaıasılanýy, ult uǵymynan azamattyqqa kóshý, azamattyq qoǵamdy nyǵaıtý, barlyq ulttardyń mádenı ózindik ereksheligin saqtaý, memlekettik ıdeologıanyń bazasyn arttyrý, barlyq ult ókilderiniń dıalektıkalyq ıntegrasıasyn qamtamasyz etý basty orynda boldy.
Álemdegi memleketterdiń 90 paıyzy kópetnıkalyq bolǵandyqtan, ózderiniń ulttyq saıasatynda jergilikti ultqa basymdyq berip, ulttyq azshylyq ókilderin de qorǵaý úshin prımordıalıstik jáne konstrýktıvıstik tásilderine júginedi.
Kóptegen ult ókilderi turatyn Qazaqstan jaǵdaıynda qazaq ulty da konstrýktıvtik negizde biriktirýshi hám tutastyrýshy mindetin atqarǵany anyq. Eldegi tynyshtyq pen yntymaqtastyqty saqtaý ár qazaqtyń ǵana emes, barsha qazaqstandyqtardyń mindeti bolýy tıis.
Elbasymyz Nursultan Nazarbaev bir sózinde «Táýelsizdik jyldary elimizdegi qoǵamdyq turaqtylyqty, ultaralyq tatýlyq pen kelisimdi, halyqtar dostyǵyn saqtaý memlekettik saıasattyń negizgi baǵytyna aınaldy. Bizder osy jyldary Qazaqstanǵa tán qoǵamdyq kelisim memleketti órkendetýde paıdasy zor ekenine kóz jetkizdik. Aldaǵy ýaqytta bizder basty baılyǵymyzǵa aınalǵan ultaralyq tatýlyqty nyǵaıtyp, keleshek urpaqqa amanattaýymyz kerek» degen bolatyn.
Búginde bizder Elbasy amanattaǵan tatýlyq pen dostyǵymyzdy órkendetýge bárimiz bir kisideı atsalysyp kelemiz. Qazaqstanda túrki, orys, ózbek, uıǵyr, káris, nemis, kúrd, tatar syndy júzdegen ult mekendeıdi. Bul rette bizder qazaq jerine týyn tikken qaısy ult ókiliniń kóp, azdyǵyn aıtyp jatpaýymyz kerek. Bárimiz Elbasy aıqyndap bergen ortaq muratymyzdy ulyqtap, alǵa qadam basýdyń mańyzy zor. Sol kezde bizdiń bereke-birligimizge eshkim syna qaǵa almaıdy.
Ataqty avar aqyny Rasýl Ǵamzat «Meniń Daǵystanym» degen ǵumyrnamalyq-pálsapalyq támsildik tańǵajaıyp dúnıesinde ataqty Shámil babasynyń «Kishi halyqtarǵa úlken qanjar kerek» degen sózim mysalǵa keltiredi de, ony Ábýtálip aqynnyń araǵa alpys jyl salyp «Kishi halyqtarǵa úlken dos kerek» degen sózimen túıindeıdi. Shámildiń «úlken qanjary» da, Ábýtáliptiń «úlken dosy» da óz zamanynyń úni, tilegi. «Úlken qanjardyń» syry belgili, al «úlken dostyń» mánisi «úlken halyq» degen sóz. Qyzyl ımperıanyń keshegi bıleýshileriniń saıasatyn ǵana ýaǵyzdaıtyn jarnama syndy tym jalań dúnıe de bolyp kórinýi múmkin.
Búgin zaman da, zań da ózgerdi. Keńestik Máskeýge bodan bolǵan odaqtas respýblıkalardyń ishindegi shańyraǵy bıik, keregesi keń Qazaqstannyń táýelsizdigin jarıalaǵanyna 30 jyl tolmaqshy.
Al sol Qazaq elinde júzden astam ulttar men ulystar turyp jatyr. Qap taýynyń qaharmandary aıtqan «úlken dostyń» rólin atqarý qazir qazaqtardyń mańdaıyna jazylǵanyn baıqaý qıyn emes. Nege deseńiz, qazir Qazaq elindegi «kishi halyqtardyń» aǵasy men jaǵasy, ıaǵnı, «úlken dosy» – tek qana qazaqtar. Al qazaqtar úlken dos qana emes, úlken júrekti dos bola bildi. Bul jaýapty mindettiń júgi de aýyr. Ony abyroımen arqalap júrý qazaqtardyń kishpeıildiginiń ǵana emes, barsha qazaqstandyqtardyń tózimi men túsiniginiń arqasynda júzege asyp jatyr.
Áz Tóle bı babamyz «Betege ketse bel qalar, bekter ketse el qalar, berekeń ketse neń qalar» dep tolǵaǵan eken. Qazaq jurtynyń alys-jaqyndaǵy elderdi «bárekeldi» degizetin qazirgi basty jetistigi osy bereke-birlik bolyp tur. Bul rette «berekeni kókten tileme, birligi mol kópten tile» degen ata-baba amanatyna adaldyq tanytyp, ishki jáne syrtqy saıasatynda dostyq pen alys-beristi, barys-kelisti myqtap basshylyqqa alyp kele jatqan Qazaqstan halqy Assambleıasy dostyq pen yntymaqty basty temirqazyǵyna aınaldyryp otyr.
Nurlan ÁÝBÁKİR
