Rýdnyı qalasyndaǵy qoǵamdyq kólikte habarlandyrýlardyń tek orys tilinde berilýi jergilikti turǵyndardyń ashyq narazylyǵyna ulasty. Qoǵam belsendisi ári ustaz Aqmaral Shatemirqyzy bastaǵan til janashyrlary qala ákimdigine ashyq úndeý joldap, óńirde memlekettik tildiń shettetilip jatqanyn synǵa aldy, dep habarlaıdy Dalanews.kz.
“Memlekettik til mártebesi Konstıtýsıada naqty jazylǵanymen, ómirde múlde basqasha bolyp tur. Rýdnyı qalasyndaǵy jaǵdaı — sonyń bir dáleli. Avtobýsta tek orys tilinde habarlandyrýdyń jasalýy — jaı ǵana tehnıkalyq qate emes, bul til saıasatynyń shynaıy bet-beınesi. Al ákimshilik únsiz otyrsa nemese qoldap otyrsa — onda másele odan da tereń. Qoǵamdyq kólikte, taǵy bir anyqtap qoıaıyn, jeke kólikte emes, qoǵamdyq avtobýsta kondýktordan qazaq tilinde sóıleýin suraǵan qazaqtildi azamattardyń ótinishine Rýdnyı ákimdigi Qazaqstan Respýblıkasy Konstıtýsıasynyń 7-babyna sáıkes “Memlekettik Til – Qazaq tilin” múldem syryp qoıyp, orys tili resmı túrde qazaq tilimen teń qoldanylady jáne Til týraly Zańnyń 6 babyna oraı Qazaqstan Respýblıkasynyń azamatynyń ana tilin erkin tańdaýy quqyly dep, Qazaq tiliniń mańyzyn burmalap jaýap bergenine ne aıtýǵa bolady?”, — deıdi til janashyry.
Shatemirqyzy Rýdnyı qalasy ákimdigine joldaǵan ashyq úndeýinde memlekettik til — qazaq tiliniń qoǵamdyq keńistikte tasada qalyp jatqanyn jetkizdi. Ol ákimdiktiń bul áreketin til saıasatyna jasalǵan nemquraılylyq jáne Konstıtýsıaǵa qaıshy áreket dep baǵalady.
“Qurmetti Rýdnyı qalasynyń ákimdigi, Bizge Rýdnyı qalasynyń til janashyrlarynan shaǵym túsip otyr. Qoǵamdyq kólikte tek orys tilinde habarlandyrý beriletini aıtylǵan. Memlekettik til — qazaq tili eskerýsiz qalyp otyr. Qazaqstan Respýblıkasynyń Konstıtýsıasynda Qazaqstan Respýblıkasynyń memlekettik tili — qazaq tili. Bul talap tek qujatta emes, ómirde kórinis tabýy tıis.
Avtobýstaǵy árbir habarlama, baǵyt ataýy, aıaldama — eki tilde, birinshi kezekte qazaq tilinde aıtylýy mindetti. Bul — memlekettik tildi nasıhattaýdyń eń qarapaıym ári naqty joly.”, – dep atap ótti ol.
Sondaı-aq ol bul jaǵdaıdyń tek tilge qatysty emes, eldiń tutastyǵy men ulttyq qaýipsizdigine de qatysy baryn alǵa tartyp, memlekettik mekemeler, sonyń ishinde jergilikti ákimdik halyqqa úlgi bolýǵa tıis ekenin eskertti.
“Til tek qarym-qatynas quraly emes — ol ulttyq qaýipsizdik, eldiń bolashaǵy. Rýdnyı — Egemen Qazaqstannyń qalasy. Endeshe, qazaq tili bul qalanyń da tiri tynysyna aınalýy kerek”, – dedi Aqmaral Shatemirqyzy.
Til janashyrlary qoǵamdyq kóliktegi barlyq habarlandyrýdyń qazaq tilinde júrgizilýin jáne qalalyq keńistiktegi barlyq dybystyq, mátindik aqparattyń memlekettik tilde bolýyn talap etip otyr.
Aıta keteıik, keıingi ýaqytta qazaq tiline qatysty máseleler jıilep ketti. Memlekettik til mártebesi Konstıtýsıada naqty jazylǵanymen, kúndelikti ómirde bul talaptyń oryndalmaı jatqany jıi kózge urynady.
Máselen, jaqynda áleýmettik jelide Magnum sýpermarket jelisiniń kýreri jumystan shyǵarylǵany týraly aqparat qyzý talqyǵa tústi. Daýdyń týyndaýyna kýrerdiń klıentten qazaq tilinde sóıleýin suraýy sebep bolǵan.
Tapsyrys berýshi Asylhan esimdi azamattyń aıtýynsha, ol Magnum-nan azyq-túlikke tapsyrys bergen kezde, kýrer odan qazaqsha sóıleýin talap etken. Keıin bul oqıǵa áleýmettik jelide jarıalanyp, nátıjesinde kýrerdiń jumystan qýylǵany belgili boldy.
Magnum kompanıasy bul jaǵdaıǵa qatysty resmı málimdeme jasap, kýrerdiń jumystan shyǵarylýy tek til máselesine baılanysty emes ekenin aıtty. Olardyń málimetinshe, kýrer klıenttermen birneshe ret dóreki sóılesken.
Kompanıa barlyq tutynýshyǵa birdeı qurmetpen qaraıtynyn jáne qyzmet kórsetý mádenıetin joǵary baǵalaıtynyn jetkizdi.
Bul jaǵdaı qoǵamda úlken narazylyq týdyrdy. Qazaqstandyqtar Magnum jelisine boıkot jarıalaıtynyn málimdedi. Áleýmettik jeli qoldanýshylary kompanıanyń áreketin synǵa alyp, memlekettik tilge degen qurmet tómen ekenin jazdy.
Al kúni keshe biraz kúnnen beri qyzý daýǵa aınalǵan Magnum máselesine núkte qoıyldy.
Áleýmettik jelide kýrer men tapsyrys berýshiniń vıdeosy tarady. Olar ortaq kelisimge kelgenin málimdedi.
"Sońǵy kúnderi áleýmettik jelide maǵan jáne Magnum-ǵa qatysty áńgime bolyp jatyr. Sol týraly túsindirip ketsem deımin. Aldymen barshańyzǵa qoldaý kórsetip jatqandaryńyz úshin úlken raqmet! Ómir bolǵan soń túsinispeýshilikter bolyp turady. Biraq bárimiz qazaqpyz ǵoı. Elimizge tynyshtyq pen tatýlyq kerek. Biz kezdesip, tatýlasyp, qol alystyq. Qazir Magnum-da jumysymdy jalǵastyryp jatyrmyn. Bári jaqsy. Jumys berýshige eshqandaı shaǵymym joq. Osymen máselege núkte qoıyp, toqtasaq deımin. Bárimiz bir qazaqpyz", - deıdi vıdeoda kýrer.
Asylhan esimdi tapsyrys berýshi de jaǵdaı sheshilgenin jetkizdi.
"Qadirli aǵaıyn, mundaı jaǵdaı bolǵany ókinishti. Qatemizdi túsindik. Ekeýmizdiń bir-birimizge eshqandaı ókpe-renishimiz joq", - dedi Asylhan Janagızov.
