– Mıkko Paronen myrza, suhbatymyzdy «Patria» azamattyq avıasıa ushqyshtaryn oqytý ortalyǵynyń jumysynan bastasaq. Ózińiz basqaryp otyrǵan ortalyqtyń jumysy jaıynda qysqasha áńgimelep berseńiz?
– Patria kompanıasynyń kópsalaly iri kompanıa. Bizdiń kompanıa Fınlándıanyń mashına jasaý salasyndaǵy jetekshi kásiporyndardyń biri. Qazaqstandaǵy uǵym-túsinikpen aıtsaq, bizdiń kompanıany úlken holdıń dep qarastyrýǵa bolady. Qazirgi tańda Patria kompanıasy 3600-den astam adamdy turaqty jumyspen qamtýda. Endi azamattyq avıasıa salasyna jaıynda aıtsam. Jalpy bizdiń kompanıa bul salada jumys istep kele jatqanyna biraz jyldyń júzi boldy. Azamattyq avıasıa salasynda mol tájirıbe jınaqtaǵan. Osy is-tájirıbemizdi Qazaqstannyń Azamattyq avıasıa akademıasymen bólisip, oqý orynynyń 14 túlegin oqytyp jatqan jaıymyz bar. Reti kelgende myna bir máseleni de aıta ketsem, Patria kompanıasy tek azamattyq avıasıa salasynyń ushqyshtaryn daıyndamaıdy, sonymen qatar Fınlándıanyń áskerı áýe kúshteriniń ushqyshtaryn da daıyndaý isimen aınalysady.
– Sonda fın elimen kez kelgen memleket áriptestik qarym-qatynas ornatyp, azamattyq jáne áskerı avıasıa salasynda ushaqtar daıyndaýyna múmkindik bar ǵoı?
– Bizdiń ortalyq tek qana ózge eldermen azamattyq avıasıa salasy boıynsha áriptestik qarym-qatynas ornata alady. Áskerı áýe salasy boıynsha bizder tek qana Fınlándıa azamattaryn oqytamyz. Al azamattyq avıasıa salasy boıynsha kez kelgen elmen yntamqatastyq ornatýǵa daıynbyz.
– TMD elderi arasynda ózge de eldermen baılanystaryńyz bar ma?
– Burynǵy postkeńestik elder arasynda tek Qazaqstan men Reseımen ǵana baılanysymyz bar. Al qalǵan eldermen ázirshe baılanys ornatqan joqpyz. Shyny kerek, azamattyq avıasıa salasyna qajetti ushqyshtardy daıarlyqtan ótkizýge kez kelgen eldiń múmkindigi bola bermeıdi. Osy turǵydan alǵanda Qazaqstannyń azamattyq avıasıa salasyna kóńil bólip, akademıa men bizdiń ortalyq arasynda baılanys ornatýyn úlken jetistik dep baǵalaýǵa bolady. Ushqysh bolýdy armandaǵan qazaq jastaryna mundaı múmkindik syılaǵan memleketke alǵys aıtýǵa bolady. Keń baıtaq Qazaqstanda Eýropa jurtshylyǵy Ortalyq Azıadaǵy ekonomıkalyq turǵydan qaryshty damyp kele jatqan memleket retinde tanıdy. Sońǵy jyldary Qazaqstanda halyqaralyq máni zor aıtýly sharalar kóptep bolǵanyn bilemiz. Osy oqıǵalardyń bári Qazaqstan men EýroOdaq arasyndaǵy baılanysty keńeıte tústi. Aldaǵy ýaqytta «EKSPO – 2017» halyqarylyq kórmesiniń ótýi de baılanysty burynǵydan da jandandyra túsetine senimdimin. Sol kezde Azamattyq avıasıa akademıasynyń túlekteri jolaýshylarǵa sapaly qyzmet kórsetip, Qazaq eliniń abyroıyn asyratyn bolady.
– Mıkko myrza, fın elinde shaǵyn avıasıanyń qanshalyqty damyǵanyn aıta otyrsańyz. Mańyzdy is-tájirıbelerińiz bizdi qyzyqtyratyny anyq.
– Fınlándıada shaǵyn avıasıanyń damýyna barlyq jaǵdaı jasalǵan. Ózińiz de bilesiz, bizdiń eldiń Qazaqstannyń keń baıtaq jerimen salystyrýǵa kelmeıdi. Biraq fın halqy jedel qarym-qatynas ornatý úshin shaǵyn avıasıany damytýǵa basa kóńil bólip keledi. Qazirgi ýaqytta Fınlándıada 25 áýejaı bar. Osy áýejaılardyń bárin azamattyq jáne áskerı maqsatqa qatar paıdalanýǵa bolady. Sondyqtan Fınlándıa Eýropadaǵy ushqyshtar daıarlaıtyn jetekshi elderdiń birine aınalyp otyr. Qazirgi tańda elimizde sýǵa qonatyn arnaıy ushaqtar salasy joǵary deńgeıde damýda. Óıtkeni, Fınlándıada mundaı ushaqtar erkin qonatyn 118 myń kól men kólshikter bar. Bul fın avıasıasynyń basty artyqshylyǵy desek bolady. Shaǵyn avıasıa ekonomıkanyń kóptegen salalary men týrızmniń damýyna qolaıly jaǵdaı týǵyzatyny belgili. Sondyqtan kóptegen elder bizdiń is-tájirıbemizge qyzyǵa qaraıdy.
– Avıasıa salasy degende birinshi kezekte oıymyzǵa ushqyshtar oralatyny anyq. Biraq azamattyq avıasıa salasynda jumys isteıtin kóptegen maman ıeleri bar ekenin bilemiz. Qazirgi tańda Patria áýe mektebi avıasıa salasyna qatysty qansha mamandyqtardy daıyndaýda?
– Búginde avıasıa salasy qarqyndy túrde damyp, ushqysh daıyndaý isi barynsha kúrdelene túsken. Bizdiń mektep tek qana ushqyshtar daıarlaýmen aınalysady. Al azamattyq avıasıa salasyna qajetti túrli mehanıkter men dıspecherler basqa oqý oryndarynda tálim alady. Búginde ushaqtardyń túri kóp, sol sıaqty olardy basqaratyn pılottar da túrli toptarǵa bólingen. Árıne, áýe kóligin tizgindeýshilerdi «ushqyshtar» dep jalpylama aıta salýǵa bolady. Biraq árbir ushqysh qandaıda bir ushaqty tizgindeý úshin arnaıy sertıfıkatqa bolýy tıis. Osydan-aq ushqyshtardyń qanshama túri daıyndalatynyn baıqaýǵa bolady. Patria óz bazasynda iri Boeing-ten bastap shaǵyn avıasıa salasyndaǵy ushaqtardy basqaratyn mamandar daıarlaıtyn múmkindikke ıe. Sońǵy ýaqyttary bizder tik ushaqty basqaratyn pılottardy ázirleý máselesine kóńil bólýdemiz. Qazirgi tańda bul baǵytta arnaıy jumystar júrip jatyr.
– Mıkko myrza, Qazaqstan men Fınlándıanyń geografıalyq ornalasýynda qandaıda bir uqsastyqtar bar ma? Ushý barysynda aýa raıy mańyzdy orynǵa shyǵady emes pe?
– Suraǵyńyz óte oryndy. Ushý kezinde aýa raıy mańyzdy rol atqarady. Osy turǵydan alǵanda Qazaqstan men Fınlándıa arasyndaǵy kóptegen uqsastyqtar bar. Qazaq jerindegideı fın eliniń de qysy qatal, ári qytymyr. Mundaı janama faktorlar qazaqstandyq jas ushqyshtardyń týǵan jerine kelip, jumys istegende kóp kómegin tıgizetini sózsiz. Ispanıanyń Heres qalasynda azamattyq avıasıa salasynyń ushqyshtaryn daıarlaıtyn oqý oryn bar. Onda da jan-jaqty bilim alýǵa barlyq jaǵdaı jasalǵan. Biraq Ispanıanyń aýa raıy Qazaqstandaǵy jaǵdaıǵa uqsamaıdy. Hereste jyl on eki aı aspan shaıdaı ashyq bolyp turady. Qatal aýa raıy múlde joq. Menińshe, kez kelgen ushqysh qatal aýa raıynda da ushyp úırenýi kerek dep esepteımin.
– Áńgimeńizge rahmet!
Nurlan JUMAHAN.
