Reseı Qazaqstanǵa jasalatyn ınvestısıa kólemin ulǵaıtyp jantalasyp jatsa, al AQSH, kerisinshe ony qysqartýda. Sońǵy bes jyldyń qorytyndysy boıynsha, elimizdiń basty ınvestısıa kózi Nıderlandy (30,3 mlrd dolar), odan keıin Reseı (11,7 mlrd dolar), al úshinshi orynda keıingi kezderi ınvestısıalyq belsendiligi kúrt báseńdegen AQSH (10,3 mlrd dollar) tur, dep habarlaıdy Dalanews.kz.
"AQSH-tyń belsendilik kórsetkishi tómendedi. 2023 jyly AQSH-taǵy TSHI shamamen 80%-ǵa tómendese, al 2024 jyly taza áketilgen qarajat 870 mln AQSH dollaryn qurady. Kerisinshe, Reseı belsendiligin kúsheıtýde: 2023 jyly onyń ınvestısıasy 2022 jylmen salystyrǵanda eki esege ósti", - deıdi Freedom Finance Global kompanıasynyń taldaýshysy Ańsar Abýev.
Ken óndirý sektory eń iri TSHI alýshy bolyp qalsa da (2024 jyly 6,4 mlrd AQSH dollary), sońǵy jyldardaǵy serpin Qazaqstan ekonomıkasynyń ártaraptandyrylǵanyn kórsetedi. 2024 jyly 17 mlrd AQSH dollarynan astam sheteldik ınvestısıa ár túrli sektorǵa bólindi.
"Shıkizat emes salalarǵa kóptep nazar aýdarylýda: saýda jáne avtokólik jóndeý (5,3 mlrd AQSH dollary), óńdeý ónerkásibi, telekomýnıkasıa jáne qarjylyq kórsetiletin qyzmetter. Bólshek jáne kóterme saýda erekshe kózge túsedi, bul jaǵdaı ishki naryqtyń jandanǵanyn jáne halyqaralyq rıteılerdiń múddesin bildiredi", - deıdi Abýev.
2024 jyly ınvestısıalardyń eń iri kólemi Almaty qalasyna tıesili, ol 5,8 mlrd AQSH dollaryn quraıdy. Mundaı kórsetkish qalanyń qarjylyq jáne iskerlik ınfraqurylymynyń damýymen, onyń saýda, qarjy jáne qyzmet kórsetý salasynda jumys jasaıtyn kompanıalar úshin tartymdylyǵymen túsindiriledi.
Batys Qazaqstan oblysyna óziniń munaı gaz jobalarymen 1,9 mlrd AQSH dollary tartyldy. Atyraý oblysyna bir jyl ishindegi kólemniń terbelisine qaramastan 1,86 mlrd AQSH dollary tartyldy. Mańǵystaý oblysyna munaı gaz mamandandyrýdyń arqasynda 1,15 mlrd AQSH dollary tartyldy. Al ortalyq jáne ońtústik óńirlerdegi ınvestısıalyq belsendilik tómen deńgeıde qalyp otyr.
Sondaı-aq sarapshy Ortalyq Azıa men Qazaqstandy salystyra ketti. Onyń aıtýynsha, eger Soltústik jáne Ortalyq Azıa óńiri jaıynda aıtsaq, onda Qazaqstanǵa barlyq ınvestısıanyń 70%-ǵa jýyǵy tıesili bolǵandyqtan, ol aldyńǵy qatarda ornalasqan.
"Oń yqpalǵa qaramastan, shıkizat salaǵa sheteldik ınvestısıanyń shamadan tys táýeldiligi kútpegen syrtqy ekonomıkalyq ózgeristerdiń aldynda osaldyq týdyrady. 2023 jyly munaıdyń álemdik baǵasynyń tómendeýi jáne sheteldik aksıonerlerdiń tabysty belsendi repatrıasıalaýy aıasynda TSHI jalpy aǵyny 16,9%-ǵa qysqaryp, 2022 jylǵy 28,2 mlrd AQSH dollaryna qaraǵanda 23,4 mlrd AQSH dollaryn qurady. Bul rette kapıtaldyń taza ákelinýi 6,5 AQSH dollarynan 3,2 mlrd AQSH dollaryna deıin shamamen eki esege tómendi. Bul ózgerister óńdeý ónerkásibi, sıfrlandyrý, kólik dálizderi sıaqty shıkizat emes sektorlaryna uzaq merzimdi kapıtaldy tartýǵa ınvestısıalyq strategıany qaıta qaraý men kúsh-jigerdi shoǵyrlandyrý qajettiligin atap ótedi", - deıdi Abýev.
Ol Qazaqstan ınvestısıalyq klımatty jaqsartýda mynadaı amaldar qoldanýda: retteýshi rásimder ońaılatylýda, ınvestorlardyń quqyqtaryn qorǵaý tetikteri kúsheıýde. Sheteldik kapıtaldyń qysqa merzimdi ósýge yqpal etip qana qoımaı, sondaı-aq ekonomıkany ártaraptandyrý, onyń básekege qabilettiligin arttyrý jáne ınovasıalardy engizý negizinde ornyqty damýdy qamtamasyz etýi úshin jaǵdaı jasaý basty baǵdar.
Onyń aıtýynsha, Qazaqstanǵa tikeleı sheteldik ınvestısıalar energetıka, óńdeý ónerkásibi, kólik jáne telekomýnıkasıa sıaqty bolashaǵy neǵurlym zor salalarǵa dástúrli túrde baǵyttalýda.
"Investısıanyń ósýi osy sektorlardyń damýyna jáne onda jumys jasaıtyn kompanıalardyń oryndaryn nyǵaıtýǵa yqpal etedi. Onyń ústine mundaı salymnyń mýltıplıkatıvti áseri bolady, ol óz kezeginde sektordaǵy aksıalardyń qunyna da áser etedi. Investısıalyq portfelge sheteldik ınvestorlardyń úlken nazaryn aýdaryp jatqan salalardyń ókilderin qosý arqyly jeke ınvestorlar aktıvterdiń odan ári ósip, uzaq merzimdi ornyqtylyǵyna nazar aýdarady", - deıdi ol.
Portfeldik ınvestısıalar ósýde: sheteldik ınvestorlar memlekettik oblıgasıalar men Qazaqstan Respýblıkasynyń notalaryna salymdy 1,08 trln teńgege deıin ulǵaıtty, al olardyń qysqa merzimdi notalardaǵy úlesi 14%-ǵa jetti.
"Aksıalar naryǵynda olardyń aınalymdaǵy úlesi 29%-dan asyp ketti, bul jaǵdaı qazaqstandyq qor aktıvterine degen qyzyǵýshylyqtyń ósip jatqanyn bildiredi. Bul rette shıkizat salalarǵa táýeldilik jáne syrtqy suranystyń turaqsyzdyǵy táýekeli saqtalýda. Ornyqty da, teńdestirilgen ósýdi qamtamasyz etý úshin, Qazaqstan óńdeý ónerkásibine, ınovasıalarǵa, logıstıkaǵa, "jasyl" jobalarǵa jáne sıfrlyq ekonomıkaǵa ınvestısıalar tartý úshin jumysty kúsheıtýi kerek", - dedi ol.
Sondaı-aq sarapshy 6-12 aı deńgeıinde ósýge múmkindigi bar, qyzmeti mynadaı tikeleı ınvestısıalardyń arqasynda belsendi túrde damyp jatqan sektorlarmen baılanysty qazaqstandyq kompanıalar baryn mysalǵa keltirdi: Qazatomónerkásip, Qazaqstan Halyq Banki , Kaspi.kz , QazMunaıGaz, QazTransOıl, Qazaqtelekom, Air Astana.
Buǵan deıin "KEGOC" AQ 2024 jyldyń qorytyndysy boıynsha taza paıdanyń 75,6%-yn dıvıdendke bólgeli otyrǵanyn jazǵanbyz.
