Gazetimizdiń turaqty avtory Jaras Kemeljan (sýrette) «Qazaq nege kúzetshi?» degen taqyrypqa qatysty kórgen-bilgenin ortaǵa salǵan eken. Shynymen de, qazaqqa kúzetshi bolýdy mańdaıyna jazǵan ba? Bul kimniń kinási, kemshilik ózimizden be, álde ózgelerden be? Avtor buǵan qatysty mynadaı oı túıedi.
«Kúzetshi bolý qazaq jigitteriniń mańdaıyna jazylǵan kásip pe dep?» keıip júrýshi edik. Sóıtsek, kiná ózimizden sıaqty...
Qaısybir kúni Almatydaǵy áıdik meıramhananyń birinen dám buıyrdy. Keshtiń ortasynda bel jazyp dalaǵa shyǵyp, qonaqtarmen tanysyp, áńgime-dúken quryp turǵanbyz.
Esik kózindegi kúzetshi jigittiń taltań-taltań basqan júrisi, áldebireýmen rasıa arqyly sóıleskeni nazarymyzdy bóle berdi. Rasıanyń arǵy jaǵynan áıel daýysy sańq-sańq etip anyq estiledi. Álgi jigittiń qyzmettik baılanys quralyn uıaly telefon sıaqty paıdalanǵany, shynynda ersi kórinedi bizge. Aramyzda úlken kásipker kisi bar edi. Eńseli kúzetshini qasymyzǵa shaqyrdy. Aty-jónin surap, rasıamen bulaı uzaq sóılesýge bolmaıtynyn salmaqty túrde eskertti.
«Qolyń aldyńa syımasa, basqa paıdaly ispen aınalys. Qyzben qysyr áńgime soǵý erkek basyńa jaraspaıdy» – dedi.
Anaý bolsa «Jumys joq. Kúzette bir táýlikten beri turmyn. İshim pysqan soń qyzdarmen sóılespegende ne bitirem?» – deıdi rasıany qulaǵynan almaǵan kúıi. Kásipker kókemiz jomart jan eken.
«Onda erteń maǵan kel. Bir jaqsy jumys taýyp beremin», – dedi bárimizdiń kózimizshe. Qara kastúm-shalbar kıip, taltaıyp turǵan jigit «Ne jumys beresiz?» – dedi kerdıip.
– Zaýytym bar. Shaǵyn kran júrgizesiń.
– Kran júrgizý aýyr ǵoı. Zaýyttyń ishi shań-tozań. Ondaı «qara» jumys istegim kelmeıdi.
– Tabysyń myna kúzetten alatynyńnan áldeqaıda kóp bolady.
– Qajet emes. Kúzetshilik jeńil, taza jumys. Munda kúnde qyzyq, kúnde toı. Áńgime sol aradan úzildi...
Kóz aldyma bala kezimdegi bir eles oraldy. Aýylǵa (Qytaıdyń Muńǵulkúre aýdany) qytaılardyń (hanzýlardyń) jańadan kelip jatqan kezi edi. Aýyl balalaryna arnap jańa mektep salatyn boldy. Qurylysty ishki Qytaıdyń Sy shýán degen jerinen kelgen hanzýlar júrgizdi. Hanzý degen halyqty tuńǵysh ret sol jyly kórdim.
Úlkender álgi qytaılardyń eńbekqorlyǵyna tánti bolyp, jyl boıy tamsanyp aıtyp júrdi. Sol sy shýándyqtardaı eńbekshi halyqty kúni búginge deıin kezdestirgen joqpyn. Jumystan qajymaıtyndary sonshalyq temirmen toqylyp, tas-sementpen quıylǵan aýyr plıtalardy ápkesh salyp, mekteptiń tóbesine jalańash ıyqtarymen kóterip shyǵaratyn. Adam aıtsa nanǵysyz! Qazir sondaı plıtany arnaıy tehnıka, kranmen ǵana kóteredi ǵoı. Aýylda kókparǵa taıynsha tartyp júrgen talaı bilekti jigitter álgi hanzýlardyń qaıraty men jigerine shyn tánti bolyp, uzaq jyl ańyzdaı jyr qyldy.
