Sonymen qatar, qazir jas balalar men áıelderdiń bata berýi kóbeıip ketti. Qoıgel bıdiń osy máselege qatysty aıtqan mynadaı sózi bar: «Azǵan eldiń balasy atasyna bata beredi, esi ketken kóntek shal, qolyn jaıyp jata beredi». Al áıelderge qatysty «Jetpis áıel lebizi, bata ornyna júre almas, jetpis kúshik jınalyp, qoı shetine úre almas» degen ǵoı babamyz.
Meniń oıymsha ulttyń ulylyǵy olardyń sanymen ólshenbeıdi. Zamanymyzdyń zańǵar jazýshysy Shyńǵys Aıtmatov
«Kez kelgen ulttyń uly, kishisi bolmaıdy, ulylyq jekelegen tulǵalarǵa ǵana tán»
degendi óte oryndy aıtqan edi. Búginde osy pikirdi basshylyqqa alyp júrgen kim bar?
Qazir úlken qalalardy aıtpaǵan kúnde, alys aýdandarda ótetin basqosýlarda jalǵyz orys kúzetshi bosaǵada otyrsa, júzdegen qazaq jınalysty oryssha júrgizetini belgili.
Budan keıin biz uly halyqpyz, tektimiz dep qalaı áńgime aıtýǵa bolady?
Búginde oryssha shúldirleýimiz azdaı, Jeńis kúni qarsańynda «Georgıı lentasyn» taǵyp alyp taltańdap júretin qazaqtar ózderin «uly halyqtyń urpaǵymyz» dep aýzy qısaımaı qalaı áńgime aıtatynyn aqylǵa syıdyra almaı-aq qoıdym.
Ras, kezinde babalarymyz tekti, uly bolǵan shyǵar? Al qazir olardyń urpaqtary óz tilinen jerip, ózge tilde sóılegende abyroı sanaıdy.
Keńes zamanynda keıbireýler «qazaqpyn» deýdi ar sanap, «oryspyn» deýshi edi.
Al qazir el arasynda «Shyńǵyshan áýletinenmin», «Tóremin» dep aıtqandy mártebe sanaıtyn «moda qýǵysh» qazaqtar paıda bolypty.
Sońǵy ýaqyttary «Máńgi el» degen uǵym oı-sanamyzǵa dendep engeni belgili. Asyra silteıtin keıbir oqymystylarymyz «Máńgi eldi» «Monǵol» tirkesimen baılanystyryp, «bizdiń túpki tegimiz «qazaq» emes, «máńgi el» atalady» dep búırekten-sıraq shyǵaryp júrgenin de estidik.
Kezinde úsh ordanyń basy birigip, (ıaǵnı «Qazaq orda», «Moǵol orda» jáne «Noǵaı ordasy») bul kúnde «Qazaqstan» atty bir memleket bolyp otyrǵanymyz kimderge jaqpaı júr eken?..
Meniń oıymsha «Shyńǵyshan» jýrnalynyń túpki oıynyń ózeginde de bir qıturqy jatqan sıaqty. Úsh júzdiń rýlyq quramyna kirmeıtin, biraq Qazaq balasy tóbesine kóteretin úsh rý bar. Olar – Tóre, Qoja jáne Tóleńgit.
Qojalar Arabtar jaǵyna jatqyzylsa, «Tóreler» Monǵoldar jaǵyna jatqyzylady. Qazaq áıelderinen týǵan Monǵoldardy «Tóre» dep ataǵan. Al Bul jaıynda İ.Esenberlın jaqsy jazǵan.
Eger osy bereketsizdik jalǵasa berse, bosaǵada otyrǵan «kúzetshi» tóreni baıqap qalsaq, monǵolsha saıraı jóneletin kúnimiz de alys emes shyǵar?!
Shege ELÝBAEV, Aqsý aýdanynyń «Qurmetti azamaty»
Almaty oblysy
