Damyǵan elderde bala tárbıesi – memlekettik mańyzǵa ıe másele. Balanyń amandyǵy men baqyty – basty qundylyq. Sol sebepti bala neni kórip, neni tyńdap júr degen suraqqa úlken jaýapkershilikpen qaraý mańyzdy.
IýNESKO derekteri boıynsha, búginde 3–5 jas aralyǵyndaǵy balalar aptasyna shamamen 28 saǵat ekran aldynda otyrady. Bul – kúnine 4 saǵat. Bul kórsetkish balanyń eresektermen tikeleı qarym-qatynasta ótkizetin ýaqytynan áldeqaıda kóp. Mundaı jaǵdaı balanyń densaýlyǵyna ǵana emes, psıhıkasy men damýyna da aıtarlyqtaı áser etedi.
Kórý qabiletiniń nasharlaýy, qozǵalys belsendiliginiń tómendeýi, sóıleý tiliniń kesheýildeýi, nazar turaqsyzdyǵy, qıal men shyǵarmashylyq oılaýdyń tómendeýi – munyń barlyǵy ekranǵa táýeldiliktiń saldary. Balalar teledıdar nemese planshet kórip úırengennen keıin, ózdiginen oınaýǵa, qıaldaýǵa, oqıǵa oılap tabýǵa yntasyz bolady. Olar tek daıyn áserdi tutynýǵa beıimdelip alady.
Sapaly kontent – sheshimniń bir joly
Ekran ýaqytyn múldem alyp tastaý – qazirgi zamanda múmkin emes. Sondyqtan da mamandar ekrandaǵy kontenttiń sapasyna nazar aýdarýǵa keńes beredi. Mine, osy turǵydan alǵanda, Qazaqstanda sońǵy jyldary qazaq tilindegi sapaly balalar kontentiniń kóbeıýi – úlken jetistik.
2021 jyldan bastap «Nickelodeon», «TiJi», «Disney» syndy álemdik tanymal arnalardyń ónimderi qazaq tiline aýdaryla bastady. Al 2023 jyly bul qatarǵa búldirshinderge arnalǵan «Nick Jr» arnasy qosyldy.
Bul bastama – balalardyń ekran aldyndaǵy ýaqytyn ana tilimizde, mádenı ári tanymdyq turǵyda tıimdi ótkizýine jol ashady. Sonymen qatar, bala úıde qazaqsha tyńdap, kórip, sol tilde oıyn jetkize bastaıdy. Iaǵnı, bul tek múltfılm emes, tildik orta qalyptastyrýdyń quraly.
Alaıda ekrandaǵy sapaly kontent te ata-ananyń ornyna tárbıeshi bola almaıdy. Ekranǵa táýeldilikti jeńý úshin ata-ananyń belsendi aralasýy mańyzdy. Mysaly, múltfılmdi birge kórip, ondaǵy oqıǵalardy talqylaý, túsinbegen jerin túsindirý – balanyń oıyn damytýǵa kómektesedi. Al kórgen fılmnen keıin keıipkerlerdiń rólin oınap kórý, sýretin salý – onyń shyǵarmashylyq qabiletin damytady.
Kóptegen pedagogtar men psıhologtar balanyń derbes oınaý, qıaldaý, qurastyrý, sýret salý sıaqty belsendi árekettermen aınalysýy – onyń tolyqqandy damýy úshin mańyzdy ekenin aıtady. Iaǵnı, ekran – tek qosymsha qural. Negizgi ról – bala men ata-ananyń arasyndaǵy tiri baılanysta.
