– Bul qyzmetke qashannan bastap keldińiz? Tótenshe jaǵdaı qyzmetindegi eńbek ótilińiz qansha jyl?
– Men 1983 jyly 3 sáýirde Túrkistan oblysy Otyrar aýdanynda dúnıege keldim. 2000 jyly mektepti támamdap, sol 2000 jyly Shymkent qalasyndaǵy Muhtar Áýezov atyndaǵy Ońtústik Qazaqstan Memlekettik ýnıversıtetine alǵashqy áskerı daıyndyq jáne dene shynyqtyrý degen mamandyqqa oqýǵa tústim. Tótenshe jaǵdaılar qyzmetine 2005 jyly keldim. Almaty oblysy Taldyqorǵan qalasyna birinshi qaraýyl bastyǵy bolyp jumysqa kirdim. 2007 jyly Ordabasy aýdany Temirlan eldi mekenine otbasylyq jaǵdaıyma baılanysty aýysyp keldim.
– Tótenshe jaǵdaı qyzmetkeri bolamyn dep bala kezińizde armandap pa edińiz?
– Jas kezimde bul mamandyqqa qyzyǵýshylyq boldy. Bala kezden esimde qalǵan bir oqıǵa bar. Úıdiń janynda kórshiniń qorasy janyp jatty. Ol kezde 7 nemese 8-synyp oqımyn. Sol kezde órt sóndirý bóliminiń qyzmetkerleri kelgen kezde solarǵa qarap qyzyqtym. Keıin óse kele oqýdy bitirgennen keıin óz mamandyǵymmen jumysqa turýǵa múmkindikter boldy. Degenmen osy sala qyzyqtyryp, elge qyzmet eteıin, túsineıin dep osy jumysqa kelgen jaıym bar.
– Sizdiń bul qyzmetke kelý oqıǵańyz qyzyq eken. Al jalpy tótenshe jaǵdaı qyzmetkeri qandaı bolýy kerek dep oılaısyz?
– Tótenshe jaǵdaı qyzmetkeri bolýy úshin adam ishteı, psıhologıalyq turǵyda myqty bolý kerek, fızıkalyq daıyndyǵy da bolýy qajet, onyń ústine óz betinshe sheshim qabyldaý alýy kerek. Tótenshe jaǵdaılarǵa, órt oqıǵalaryna barǵan kezde tehnıkalyq qaýipsizdikti, órtti sóndirip jatqan qyzmetkerlerdiń qaýipsizdigin saqtaı bilý kerek. Jalpy eń bastysy psıhologıalyq turǵyda, fızıkalyq turǵyda daıyndyǵy myqty bolýy qajet.
– Al tótenshe jaǵdaı týraly shaqyrtý túskende qandaı oı keledi?
– Tótenshe jaǵdaı týraly shaqyrtý túskende, eń birinshi mindetimiz – jol erejesin saqtaı otyryp, tez jetý. Bolyp jatqan oqıǵa ornyna jetkenshe, sol jaǵdaı týraly bilip, al barǵandaǵy birinshi mindetimiz – adamdardy qutqarý. İshinde adamdar qaldy ma, shyqty ma, jasóspirimder bar ma, osyny anyqtaý. Odan keıin ǵana múlikterdi, qundy zattardy qutqarý jáne ekinshi ǵımaratqa órtti ótkizbeý. Sonymen qatar, qaramaǵyńdaǵy qyzmetkerlerdiń tehnıkalyq qaýipsizdigin qamtamasyz etý kerek. Sý jetkizýdi qamtamasyz etý, jaqyn jerde qaı jerde sý bar ekenin anyqtaý da mańyzdy. Osyndaı oılarda bolamyz. Bul jerde de psıhologıalyq, fızıkalyq jaǵynan myqty bolý shart.
– 18 jyldaı ýaqyt ishinde qandaı oqıǵalar esińizde qaldy?
– Bizdiń óńir Túrkistan oblysy bolmaı jatyp, munaı bazasyna bardyq. Janarmaı janǵan edi, sony 24 saǵat óshirdik. Odan keıin 2019 jyly Arys qalasyna bardyq. Qaraýyl kezekshilikti qabyldaǵan kezde "Arys qalasynda áskerı bólim janyp jatyr" degen habar tústi. Sol kezde jeke qurammen, ıaǵnı 5 adammen shyqtyq. Oqıǵa ornyna jetkenge deıin ózimizdi daıyndap bardym. Psıhologıalyq turǵyda, fızıkalyq turǵyda daıyndaldyq, jigitterdiń órtke kirýin uıymdastyryp bardyq.
Kóz aldymyzǵa halyqtyń bári qashyp kele jatqany kórindi. Qazirge deıin júrekte qaldy. Oqıǵa ornyna biz birinshi bolyp jettik. Áskerı bólimniń aldyna jetkende áskerı qyzmetkerlerden "artqa shegin" degen tapsyrma keldi. Biz sheginip bara jatqanda jarylys boldy. Biz ketip bara jatqan jerden tústi. Eshteńe estilmedi. Órt sóndirý kóliginiń ishinde otyrǵanbyz. Joldan ketip bara jatqan bir apa men bir áskerı qyzmetkerdi qutqaryp alyp qaldyq. Apa júre almaıdy. Ol kisilerdi jedel járdemge tabystadyq.
Al ózimiz ári qaraı tapsyrma kúttik. Keshke qaraı janyp jatqan úılerdiń bárin sóndirip, tapsyrmamen jumys istedik. Ertesine janyp jatqan oshaqqa bardyq. Ústimizge bronjılet kıgizdi. Arnaıy baskıim kıdik. Sol kezde qoımadaǵy oq-dárilerdi óshirdik. Ol kezde qatty qorqynysh bolmady dep oılaımyn, mindetimizdi atqardyq. Aldymyzǵa mindet, tapsyrma qoıyldy, sony atqardyq. 10 kún sol jerde jumys atqardyq.
– Adam qutqarǵan jaǵdaılar esińizde me?
– Iá, budan bólek adam qutqarǵan jaǵdaılar da boldy. 2022 jyly qańtarda bala dárethanaǵa túsip ketken eken. Tereńdigi 4 metr bolatyn dárethanaǵa batyp bara jatqan jerinen balany da qutqaryp qalǵan kezder boldy. Temirlanda sý tasqyny boldy. Oǵan da qatystyq. Sondaı-sondaı tótenshe jaǵdaılarda jumys istegen jaıymyz bar.
– Tótenshe jaǵdaı kezinde qarapaıym adamdar ne isteý kerek, qandaı keńester bere alasyz? Bir tótenshe jaǵdaıdy mysal retinde keltirip aıta alasyz ba?
– Tótenshe jaǵdaı kezinde neshe túrli oqıǵalar bolady. Mysaly, jer silkinisi bolǵan kezde qaýipsiz aımaqty izdeý kerek. Eń birinshi ústel sekildi qatty zattardyń astyna tyǵylyp qalýǵa bolmaıdy. Tabaldyryqqa, esiktiń janyna turýǵa bolady. Iaǵnı birinshi kezekte qaýipsiz jerdi tabý kerek. Qaı jer qaýipsiz dep sanaıdy, sol jerge jasyryný qajet.
– Aldymyzda qys kele jatyr. Mundaı tótenshe jaǵdaılarǵa qatysty qandaı keńes beresiz?
– Túrkistan oblysyndaǵy Sozaq aýdanyna bara jatqan jolda kóp oqıǵa bolady. Adamdar qystyń kúni qalyp ketedi. Sondaı kezde olar úsip, jaýrap qalyp jatatyn jaǵdaılar bolady. Qysta úsik shalyp jatsa, jaqyn jerde eldi meken bolsa, soǵan qaraı áreket jasaý kerek. Ol alystaý bolǵan jaǵdaıda kómek suraý kerek. Keıde ınternet ustamaıtyn jaǵdaı bolyp qalady. Ondaı kezde óziniń janyn saqtap qalý úshin janǵysh zattar bolsa, kómek kelgenshe, solardy paıdalanyp, jylyna turý kerek. Qysta adam qutqarýǵa barǵan kezde bir oqıǵa bolǵan. Zardap shekkenderdiń biri kólikteriniń qosalqy bólshekterin jaǵyp, sol arqyly ózderin saqtaǵan eken. Biz barǵansha, alǵashqy kómek jetkenshe, solaı jylynyp turǵan. Keıbireýler qystyq kıimin qalyńdaý etip kıip alǵan. Qystyń kúni uzaq jolǵa shyqqanda, qystyq kıimdi molyraq alǵan durys. Árıne, jolda qalamyz dep shyqpaıtyny da ras.
– Tótenshe jaǵdaı qyzmetindegi eńbegińiz úshin marapattar aldyńyz ba?
– Erlik úshin, Qaısarlyq úshin degen marapattar aldym. 2017 jylǵy 18 qańtardaǵy buıryqqa sáıkes İshki ister mınıstrligi tapapynan İİİ dárejeli "Minsiz qyzmeti úshin" medalin, 2022 jyly 11 shildedegi buıryqqa sáıkes Tótenshe jaǵdaılar mınıstrligi tarapynan İİ dárejeli "Minsiz qyzmeti úshin" medalin, 2019 jyly İshki ister mınıstriniń buıryǵymen "Órtte kórsetken qaısarlyǵy úshin" medelin, 2018 jyly İshki ister organdary men Ulttyq gvardıa ardagerleriniń qazaqstandyq uıymy tarapynan "Órt kúzetine 1000 jyl" belgisin aldym.
– Siz úshin tótenshe jaǵdaı qyzmetkeri bolý maqtanysh pa?
– Maǵan óz jumysym unaıdy, óz jumysymdy súıip atqaramyn, jumysqa qushtarlyqpen kelemin. Eldiń qaýipsizdigi úshin kómegim tıgenine maqtanamyn. Qazirgi jastarǵa, kelip jatqan jańa qyzmetkerlerge 18 jyldyq tájirıbemdi úıretip, elimizdiń damýyna úles qosqym keledi. Sol úshin tótenshe jaǵdaı qyzmetkeri bolǵanyma maqtanamyn.
Suhbattasqan Qýanysh ERMEKOVA
