"Ekonomıkanyń shynaıy bet-beınesi halyqtyń kúndelikti kúnkórisinen kórýge bolady. Qarapaıym adamdardyń qandaı taýarlardy jıi satyp alatynyna, únemdi qaı turǵyda jasaıtynyna jáne aı sońyna ildebaılap qalaı jetýge tyrysatynyna qarap, eldiń ekonomıkalyq ahýaly qandaı ekenin ańǵaraýǵa bolady". Osylaı degen EconomyKZ.org portalynyń sarapshysy Lına Egel qyzy 2025 jyldyń alǵashqy toqsanyna arnalǵan resmı málimetterge súıene otyryp, Qazaqstan azamattarynyń tabysy óskenimen, shyǵyndary da artqanyn aıtady, dep habarlaıdy Dalanews.kz.
"Ortasha eseppen árbir qazaqstandyqtyń aı saıynǵy aqshalaı tabysy — 350 382 teńge. Bul - ótken jyldyń sáıkes kezeńimen salystyrǵanda 10,1%-ǵa kóp. Alaıda, bul ósim — ınflásıany esepke almaǵandaǵy kórinis", delingen avtor materıalynda.
Tabystyń negizgi kózderi:
• Eńbekaqy men jeke kásipkerlik — 74,9%, onyń ishinde:
◦ jaldamaly jumys — 66,9%
◦ ózin-ózi jumyspen qamtyǵandar — 8,0%
• Zeınetaqy, járdemaqy, ataýly kómek — 22%
• Týystar men tanystardan keletin kómek, alıment jáne basqa túsimder — 3% jýyq.
"Qazaqstanda halyqtyń tabysy áli de negizinen jaldamaly eńbekten turady. Bıznesten, ınvestısıadan nemese múlikten túsetin tabys úlesi mardymsyz. Ortasha shyǵys — 312 710 teńge. Onyń 90,6%-y tutynýǵa jumsalady — ıaǵnı tamaq, kıim, turmystyq qyzmetter. Qalǵany — salyqtar, kredıtter, alıment, t.b", - deıdi Lına Egel qyzy.
Shyǵys qurylymy:
• Azyq-túlikke — 50,6%
• Turmystyq taýarlarǵa — 20,4%
• Aqyly qyzmetterge — 19,6%
• Qalǵany — kómek, salyq, qaryz tólemine ketedi.
"Tabys artsa da, halyqtyń jarty tabysy azyqqa ketýde. Bul — halyqtyń kóp bóliginiń negizgi qajettilikterden asa almaı otyrǵanyn kórsetedi", - deıdi sarapshy.
El ishindegi tabys deńgeıi birkelki emes. Eń joǵary tabys myna óńirlerde tirkelgen:
• Qaraǵandy oblysy — 407 862 teńge
• Almaty qalasy — 403 990 teńge
• Astana qalasy — 402 784 teńge
Eń tómen tabysty óńirler:
• Túrkistan oblysy — 228 369 teńge
• Qyzylorda oblysy — 257 701 teńge
"Bul aıyrmashylyq — ekonomıkalyq saıasattyń basty máseleleriniń biri. Aımaqtyq teńsizdik tek tabys aıyrmashylyǵynda emes, ınfraqurylym, jumys orny, ınvestısıa kóleminde de baıqalady", - deıdi ol.
Qazaqstandyqtardyń tutynýynyń 98,3%-y — aqshaǵa satyp alynǵan ónim men qyzmet. Tek 1,7%-y úı sharýashylyǵynda óndirilgen ónim nemese natýraldy kómek (mysaly, áleýmettik kómekter, jeńildikter) túrin quraıdy .
Biraq keıbir óńirlerde mynandaı erekshelik bari:
• Mańǵystaý, Almaty jáne Shymkent — 100% aqshalaı tutynys (azyq-túlikti kósheden satyp alady).
• Batys Qazaqstan oblysy, Qostanaı — 4-5% natýraldy tutynys (kókónis, jemis-jıdekti óz baý-baqshasynan, et jáne sút ónimderi de qoradaǵy malynan alynady).
Bul — aýyldyq jerlerde nemese agrarlyq óńirlerde óz ónimin tutyný áli de mańyzdy ekenin kórsetedi.
Bulardan shyǵatyn qorytyndy:
1. Tabys ósse de, ınflásıa áserinen shynaıy ósim baıqalmaıdy.
2. Azyq-túlikke ketken shyǵynnyń kóptigi — halyqtyń ómir súrý deńgeıi tómen ekenin ańǵartady.
3. Óńirlik teńsizdik — áleýmettik jáne ekonomıkalyq turaqtylyqqa qaýip.
4. Aqyly qyzmetke shyǵyn tómen — bul bilim, medısına, mádenıet pen demalysqa qoljetimdiliktiń shekteýli ekenin bildiredi.
"Bul derekter — jaı sandar emes. Olar elimizdiń shynaıy jaǵdaıyn kórsetedi. Halyqtyń tabysy men shyǵynyna qarap, áleýmettik saıasattyń tıimdiligin, bıznestiń damýyna qanshalyqty múmkindik bar ekenin jáne bolashaqta ne kútip turǵanyn kórýge bolady. Eger Qazaqstan ádil, teńgerimdi ári órkendegen el bolǵysy kelse, onda árbir óńirdiń, árbir otbasynyń jaǵdaıyna úńilý qajet. Statısıka — osy joldaǵy alǵashqy qadam", - deıdi sarapshy.
Buǵan deıin Dúnıejúzilik bank kedeıshilik deńgeıiniń shekti mólsherin jańartqan bolatyn.
