Petropavlda ótken Premer-mınıstr Oljas Bektenovtiń bıznes qoǵamdastyqpen kezdesýine kásipkerliktiń ártúrli salalarynyń 60-qa jýyq ókili, sonyń ishinde iri aýyl sharýashylyǵy óndirýshileri men ónerkásiptik kásiporyndardyń basshylary, sondaı-aq SHOB, mıkrobıznes jáne jeke kásipkerlik ókilderi qatysty.

Otyrysty ashqan Oljas Bektenov basqosýdyń basty maqsaty salyq-búdjet reformasyna qatysty tásilderdi jan-jaqty talqylaý, sondaı-aq qoǵamda pikirtalas týdyryp otyrǵan suraqtarǵa jaýap berý ekenin aıtty.

Úkimet basshysy salyq júıesindegi kez kelgen ózgeristerdiń, eń aldymen bızneske qatysy baryn, alaıda memleket turaqty ınvestısıalyq ahýaldy qamtamasyz etýge múddeli ekenin jetkizdi.

– Qazirgi ýaqytta búdjettiń kiris bóligin ulǵaıtý baǵytynda jumys isteý qajet. Osyǵan deıin damý búdjetiniń deńgeıi tómen boldy. Salyq mólsherlemelerin tómendetý jáne kóptegen jeńildikterdi engizý týraly buryn qabyldanǵan sheshimder memlekettik shyǵystardyń kiristerden aıtarlyqtaı asyp túsetin búdjettiń teńgerimsizdigine ákeldi, – dep atap ótti Oljas Bektenov.

Búdjetti teńdestirýdiń senarıleri shekteýli. Onyń bir nusqasy – Ulttyq qordy tapshylyqty jabýǵa paıdalaný, biraq bul tásil onyń tez túgesilýine alyp keledi. Balama jol – áleýmettik shyǵystardy qysqartý, olar memlekettik búdjettiń 60%-yn quraıdy. Degenmen, Premer-mınıstr atap ótkendeı, Qazaqstan áleýmettik memleket jáne óz mindettemelerin oryndaıtyn bolady.

«Ońtaıly nusqa – búdjettiń kiris bóligimen jumys isteý, ıaǵnı salyq mólsherlemelerin túzetý jáne salyq rejımderin qaıta qaraý» degen Oljas Bektenov Úkimet osy tásildi ustanatynyn atap ótti.  Aldaǵy ózgerister teńgerimdi búdjetke qol jetkizip, eldiń ekonomıkalyq turaqtylyǵyn nyǵaıtady dep kútilýde.

Úkimet jetekshisi qarajattyń ekonomıkaǵa qaıta quıylatynyn, bıznesti qoldaýǵa jáne ınfraqurylymdy damytýǵa baǵyttalatynyn atap ótti. Olar memlekettik apparatty keńeıtýge baǵyttalmaıdy.

– Bizdiń mindetimiz – bıznes pen ekonomıkanyń turaqty ósýi úshin jaǵdaı jasaý. Búdjettiń qosymsha kiristeri bıznestiń ózi usynatyn jobalardy qarjylandyrýǵa jumsalady. Zamanaýı ınfraqurylymsyz, energıa kózderi, jylý jáne elektr jelilerisiz bıznes damymaıdy. Energıa kózderiniń tapshylyǵy kóbinese jańa jobalardy iske asyrýǵa kedergi bolady, – dedi Oljas Bektenov.

Ulttyq ekonomıka vıse-mınıstri Azamat Ámrın kezdesýge qatysýshylarǵa salyq jáne búdjet reformasy týraly egjeı-tegjeıli aıtyp berdi. Atap aıtqanda, saralanǵan QQS mólsherlemesi: 16% - bazalyq, 10% - jekelegen salalar úshin  jáne 0% - AÓK úshin, sondaı-aq birqatar arnaıy salyq rejımderin reformalaý jáne QQS boıynsha esepke alý shegin tómendetý týraly habardar etti.

Bıznes ókilderimen kezdesý suraq-jaýap formatynda ótti. Sóz sóıleýshiler josparlanǵan reformalardy eskere otyryp, salalardy odan ári damytýǵa qatysty taqyryptardy kóterdi. Moderator «Atameken» ulttyq kásipkerler palatasy Tóralqasynyń tóraǵasy Raıymbek Batalov boldy.

Máselen, «Soltústik qus fabrıkasy» JSHS bas dırektory, SQO kásipkerler palatasy óńirlik keńesiniń tóraǵasy Sergeı Domaev aýyl sharýashylyǵy kásiporyndarynyń qyzmetin salyqtyq retteý máselelerin qozǵady.

– Óndiris quraldaryn negizgi jetkizýshiler qosylǵan qun salyǵyn tóleýshiler bolyp tabylady. Qosylǵan qun salyǵynan bosatý, eger bul shara óndirýshiden sońǵy tutynýshyǵa deıingi búkil tizbek boıynsha qoldanylsa jáne kásipkerlik sýbektisine emes, taýarlar nomenklatýralyq tobyna qoldanylsa ǵana oń áser etedi. Bul jerde bul máseleni jan-jaqty qarastyrý mańyzdy, – dedi Sergeı Domaev.

Premer-mınıstr QR UEM-ge atalǵan usynysty jan-jaqty pysyqtaýdy jáne aýyl sharýashylyǵy ónimin, sondaı-aq ÁMAT taýarlaryn salyqtyq ákimshilendirý máselelerin eskerýdi tapsyrdy.

«S.M. Kırov atyndaǵy zaýyt» AQ bas dırektory Almas Nurmaǵambetov óz sózinde otandyq taýar óndirýshilerdi qoldaý boıynsha Úkimet qabyldaǵan sharalardyń nátıjelerin atap ótti. Osylaısha, zaýyt QTJ-men 5 jylǵa arnalǵan kelisimshart jasasty, bul sapany odan ári jaqsartýǵa jáne óndiris aınalymdaryn ulǵaıtýǵa mańyzdy negiz bolyp tabylady.

Almas Nurmaǵambetov salyq reformasyna qatysty ónerkásip salasyndaǵy otandyq taýar óndirýshiler úshin 10% mólsherinde aralyq mólsherlemeni belgileý týraly usynys aıtty.

Premer-mınıstr óz sózinde jańa Salyq kodeksiniń jobasynda qosylǵan quny joǵary ónim óndirýdi yntalandyrýǵa baǵyttalǵan birqatar sharalar bar ekenin atap ótti. Qoldaýdyń negizgi quraldarynyń biri óńdeý óndiristeri, onyń ishinde elektrondyq jáne ónerkásiptik ónimder úshin korporatıvtik tabys salyǵynyń (KTS) mólsherlemesin tómendetý bolyp sanalady.

– Memleket negizgi baǵyttardy belgilep, basymdyqtardy aıqyndaıdy: daıyn ónimniń jańa túrlerin tereń óńdeýmen jáne ıgerýmen aınalysatyn kásiporyndar salyqtyq jeńildikterge ıe bolady. Sonymen birge shıkizat eksportyna jáne qaıta óńdeýi tómen ónim shyǵarýǵa asa joǵary salyq salynatyn bolady, – dep túsindirdi Oljas Bektenov.      

Jalpy, Úkimet otandyq taýar óndirýshilerdi qoldaý sharalarymen belsendi jumys isteýde.

– Biz memlekettik satyp alýlar men kvazımemlekettik sektordaǵy satyp alýlar kezinde otandyq óndiristi qorǵaý máselesinde aıtarlyqtaı ilgeriledik.  Tek qazaqstandyq óndirýshilerden satyp alynýǵa tıis taýarlardyń tizimi úsh esege ulǵaıtyldy, – dedi Premer-mınıstr.

Budan basqa, memleket qazaqstandyq kásiporyndar úshin uzaq merzimdi tapsyrystardy qamtamasyz etetin ofteık-kelisimsharttar júıesin engizýde. «Samuryq-Qazyna», «Báıterek» jáne basqa da qorlarǵa kiretin barlyq ulttyq kompanıalar otandyq óndirýshilerden satyp alý úlesin arttyrýǵa mindetti.

– Bul ulttyq óndiristi damytýǵa jáne qazaqstandyq kásiporyndardyń ustanymyn nyǵaıtýǵa múmkindik beretin memlekettik qoldaýdyń mańyzdy sharasy, – dep túıindedi Premer-mınıstr.       

Shaǵyn jáne orta bıznes ókilderi atynan «Atameken» UKP janyndaǵy İsker áıelder keńesiniń tóraıymy Ásel Esjanova sóz sóıledi. Ol kásibin jańa bastaǵan kásipkerler men áıelder bıznesin, ásirese aýyldyq jerlerde kóptegen bıznes sýbektileriniń jabylý qaýpi týraly másele kóterdi.

Premer-mınıstr 4 paıyzdyq bólshek saýda salyǵy máselesin túsindirdi, ol ári qaraı qoldanylady. Mysaly, úı mańyndaǵy dúkenderge 16% QQS salynbaıdy, olar bólshek saýda salyǵyn tóleýdi jalǵastyrady; QR Ulttyq ekonomıka mınıstrliginiń derekterine sáıkes, bólshek saýda salyǵy boıynsha V2S bazalyq mólsherleme 4%-dy quraıdy. Bólshek saýda rejımi óz ataýyna sáıkes bolýy kerek.

– Bólshek salyq, bólshek saýda túrine salynatyn salyq, kez kelgen dúken úshin, mine, bul siz ataǵan mysaldar, olar bólshek saýdada satylady. Eshkim sizdi bul jeńildikterden aıyra almaıdy. Naqty túsinik bolýy kerek, – dep atap ótti Oljas Bektenov.

«Radýga» JSHS dırektory Dmıtrıı Sharapaev ta salyqty saralaý sharalaryna qatysty usynystaryn aıtty. Olardyń qatarynda qaldyqtardy kádege jaratý kásiporyndaryn salyqtan bosatý, sondaı-aq qaıta óńdeýshiler úshin mólsherlemeni tómendetý bar.

Premer-mınıstr QR UEM-ge múddeli memlekettik uıymdarmen birlesip, usynysty jan-jaqty zerdeleýdi tapsyrdy, óıtkeni bul baǵyt elimizde baıaý qarqynmen damyp keledi.

Óz kezeginde jeńil ónerkásip salasyndaǵy jeke kásipker Álıa Basheeva ımporttyq shıkizatqa salyq salý taqyrybyn kóterdi. Shetelde daıyn túrde satyp alynǵan taýarlardy óz ónimi retinde satatyn jalǵan kásiporyndarǵa qatysty mańyzdy máseleni qozǵady. 

– Meniń oıymsha, jeńil ónerkásip – elimiz úshin ómirlik mańyzy bar sala. Eger biz bárin shetelden satyp alsaq, bul bizge abyroı ákelmeıdi, – dedi Álıa Basheeva.

– Jalǵan óndirýshilerge keletin bolsaq, bul – kúrdeli másele, is júzinde ımport óndiris atyn jamylǵan kezde: «Qazaqstanda óndirilgen» degen japsyrma japsyrylyp, qazaqstandyq taýarlarǵa qatysty barlyq artyqshylyqqa ıe bolady. Biz dál qazir osy baǵytta jumys istep jatyrmyz. Zań jobasy Parlament qaraýynda. Ony qabyldaý arqyly biz bul máseleni sheshemiz dep oılaımyn, – dep jaýap berdi Oljas Bektenov.

Bul máseleni jaýapty mınıstrlikter qosymsha pysyqtaıtyn bolady.

Jıyn sońynda «Zenchenko ı K» seriktestiginiń dırektory Gennadıı Zenchenko sóz sóıledi.

– Salyq salýǵa keletin bolsaq, biz búgin sizderdi estidik. Búginde bizde salyq tóleýden jaltarýǵa tyrysatyn úı mańyndaǵy dúkender, jeke kásipkerler, sharýa qojalyqtary qanshama, biz muny jaqsy bilemiz. Biraq biz búgin Salyq kodeksi týraly endi ǵana aıta bastadyq, al baǵalar qazirdiń ózinde óse bastaǵanyn kórip otyrmyz. Bul bireýdi qorqytý úshin aıtylǵan jaı sóz emes. Biraq adamdar qazirdiń ózinde daıyndalyp jatyr. Olar da durys shyǵar, óıtkeni erteń olar ózderinen suralatynyn túsinedi. Sondyqtan biz tez arada bos talqylaýsyz, bul máselemen naqty betpe-bet kelýimiz kerek. Bizdiń aımaq qashanda aldyńǵy qatarda boldy. Sondyqtan siz bizge senim arta alasyz. Biz memleketimizdiń baı bolýy jáne halyqtyń baqytty bolýy úshin bárin jasaımyz, – dedi Gennadıı Zenchenko.

Kezdesý moderatory talqylaý qorytyndysyn shyǵardy.

– Bıznes ókilderi óz alańdaýshylyǵyn bildirdi, óz usynystaryn aıtty. Biz barlyq sala saralanǵan mólsherlemeni qalaıtynyn kórip otyrmyz. Bul kez-kelgen bıznes túrinen aıqyn kórinedi, sondyqtan, árıne, bul – qıyn mindet. Munda óte muqıat oılaný kerek. Biz qazir jumys toby aıasynda barlyq óńirlermen – Ulttyq palata ekonomıka, qarjy mınıstrlikterimen birlesip asa mańyzdy jumys júrgizip jatyrmyz. Biz qazir jaı ǵana usynystardy jınap otyrǵan joqpyz, basty másele emosıa emes, basty másele – esebin shyǵarý. Qazir biz Ekonomıka ınstıtýtymen, ekonomıka mınıstrligimen eseptep jatyrmyz. Sońǵy bir-eki aptada biz bárin qorytyndylaımyz dep oılaımyn, – dedi Raıymbek Batalov.  

Premer-mınıstr barlyq qatysýshylarǵa syndarly dıalog úshin alǵysyn bildirdi.

– Bizge kóptegen usynystar, belgili bir máselelerdi sheshýdiń nusqalary kelip jatyr. Olardyń barlyǵyn nazarǵa alamyz. Kelesi aptada biz Salyq kodeksine ózgerister engizip, Parlamentke kirýimiz kerek, ári qaraı talqylaý Májilis alańynda jalǵasady. Meniń oıymsha, onda bıznes-qoǵamdastyq asa belsendi túrde qatysady. Úkimet retinde bizdiń múddemiz – eshkimdi kóleńkege túsirmeıtin, salyq aýyrtpalyǵyn salmaıtyn, memleketke belgili bir qarjylyq ótimdilik bere otyryp, bıznestiń damýyna múmkindik beretin, saıyp kelgende, teńdestirilgen, salmaqty sheshim qabyldaý, – dep túıindedi Oljas Bektenov.