"Qazaqstan Respýblıkasynyń Tuńǵysh Prezıdenti Nursultan Nazarbaevtyń jaryqqa shyqqan "Meniń ómirim. Bodandyqtan bostandyqqa deıin" atty kitabyn avtordan alǵanym ózimdi shynaıy alǵys sezimge bólep, rýhanı qanaǵattandyrdy" - dep jazady, eks Qorǵanys mınıstri, Qaýipsizdik keńesin basqarǵan Nurlan Ermekbaev.
[caption id="attachment_96323" align="alignnone" width="1378"]
Foto: Nazarbayev.kz[/caption]
"Álbette endi elimizdiń jáne sheteldiń oqyrmandary osy kitap arqyly bizdiń elimizdiń qalyptasý jáne damý joly týraly, osy kúrdeli kezeńderde elimizdi "bodandyqtan bostandyqqa" bastaı bilgen kóshbasshy tulǵanyń jeke ómirimen oılary týraly dál sol kisiniń ózinen tereń túsinik alady degen oı keldi. Bul kitapti qarap shyǵyp turǵanda, ony asyqpaı, aptyqpaı oqýdy qajet ekenine kózim jetti. Osy rette qazir tek alǵashqy alǵan áserimdi sizdermen bólise alamyn.
Meniń oıymsha, bul shyǵarmanyń basqa memýar janryndaǵy eńbekterge qaraǵanda, óz ereksheligi bar. Bul ereksheligi – ol Elimizdiń eń jańa tarıhyndaǵy jylnamaǵa uqsas. Sonymen qatar, avtor osynaý oqıǵalardyń kýágeri ǵana emes, El tarıhyna qatysýshy da ǵana emes, ol - táýelsiz Qazaqstanymyz táýelsizdiginiń qalyptasýymen, ony nyǵaıtý jolynda jasalǵan iri jumysynyń kóshbasshy bola bilgen tulǵa. Kitapta kópshilikke beımálim naqty derekter tartylyp, elimizdiń táýelsizdik alǵanǵa deıingi jáne táýelsizdik alǵannan keıingi qıyn ári qarama-qaıshy úderister ashyq qamtylǵan. Elimizdi tumandy ári syndarly toqsanynshy jyldardaǵy toqyraý men 2000-shy jyldardaǵy birkelki jaıly da aıshyqty kezeńderinen ótkizgen kóshbasshy óziniń jeke ómiri týraly aıtylǵan ashyq áńgime oqyrman qaýymǵa ótimdi jáne óte qyzyqty degen pikirdemin.
Osy kitapty oqyp otyryp, Nursultan Ábishulymen alǵash kezdesýler eriksiz esime túsedi. 1993-shi jyly Táýelsiz Qazaqstan Prezıdenti Nursultan Nazarbaev Qazaqstan Qytaı Halyq Respýblıkasymen dıplomatıalyq qatynas ornatylǵannan keın, osy elge eń birinshi memlekettik sapar jasady. Memleket basshysymen quramynda bir top "jańa qazaqstandyq býrýazıanyń" ókilderi bar úlken delegasıa keldi. Bizdin kásipkerler jańa ǵana “aspan asty elimen” áriptestik ornata bastaǵan bolatyn. Sol kezde men Qazaqstannyń Qytaıdaǵy Elshiligi jónindegi saýda Ókildiginiń aǵa sarapshysy retinde osy sapardyń daıyndyǵyna atsalystym. Sol ýaqytta Qazaqstan basshysy qazaq eliniń Qytaıdaǵy tuńǵysh tolyqqandy jáne quzyretti elshiligin resmı túrde ashty. QHR Tóraǵasy, QKP OK Bas hatshysy Szán Szemınmen bolǵan eki jaqty kezdesý barysynda shekara máselesin retteý jumysyn júrgizýge jáne saýda ekonomıkalyq baılanysty damytýǵa ýaǵdalasty.
Mańyzdy aıta ketetin jaıt: Nursultan Ábishuly jan-jaqty tájirıbesiniń jáne óziniń tabıǵı tartymdylyǵynyń arqasynda Qytaı kóshbasshysymen tek áriptestik qatynasyn ǵana emes, dostyq qatynasyn da nyǵaıtyp úlgerdi. Nátıjesinde bundaı qatynastar eki eldiń arasyndaǵy shekara shebin ortaq ýaǵdalastyqqa qol jetkizýge aıtarlyqtaı áser etti. Memlekettik shekarany delımıtasıalaý ár bir eldiń beıbitshilik pen qaýipsizdigi úshin atqaratyn róli orasan zor ekeni aıdan anyq. Nursultan Nazarbaev dál osyndaı shynaıy dostyq qatynasty basqa da Qytaı kóshbasshylarymen ǵana emes, kóptegen ózge eldiń basshylarymen de, Úkimet jetekshilerimen de ornata bildi.
Tuńǵysh Prezıdentimiz óz esteliginde 1991 jyly, elimiz Táýelsizdik almaı turyp, Qytaıǵa sapar jasaǵanyn jazypty. Sol saparda oǵan Qytaıdyń “áýeli ekonomıka, sodan soń saıasat” degen tańdaýy erekshe áser etken. Ol óz kitabynda kópshiliktiń esinen shyqqan derekti: Qazaqstan alǵashqy kezeńde saıasatqa nazar aýdarylǵanyn, al keıin ǵana saıasattan buryn ekonomıkany damytýǵa basymdyq berilgenin eske salady. Osy jolymen baryp, Halyq aldyndaǵy jaýapkershiliktiń aýyrtpalyǵyn sezine otyryp, Tuńǵysh Prezıdent únemi oılanyp, álemniń jetekshi kóshbasshylarymen aqyldasyp otyrǵan bolatyn.
2003-shi jyly sol kezdegi Syrtqy ister mınıstri, qazirgi Prezıdentimiz Qasym-Jomart Kemeluly Toqaevtyń maǵan degen seniminiń arqasynda Qazaqstannyń Sıngapýrdegi alǵashqy dıplomatıalyq mısıasyn ashýyn uıymdastyrý jáne ony basqarýdyń mártebesi buıyrdy. Dıpmıssıa endi ǵana jańadan ashylǵanyna qaramastan, biz Qazaqstan basshysynyń Sıngapýr Respýblıkasyna tuńǵysh memlekettik saparyn uıymdastyrdyq. (Odan buryn 1996 jyly jasalǵan sapary memlekettik emes, al resmı statýsqa ıe boldy). Sapar josparynyń óte tyǵyzdyǵyna qaramastan, Prezıdent Sıngapýrdyń buryńǵy Premer-Mınıstri áıgili Lı Kýan Iý myrzamen kezdesýdi qalaǵan bolatyn. “Lı Kýan Iý emdelip jatyr, sol sebepti Qazaqstan Prezıdentiniń rezıdensıasyna kele almaıdy”,- degen habar keledi (dıplomatıalyq praktıkada Memleket basshysy saparlap barǵan elde jatqan jerdi rezıdensıa dep ataıdy). Alaıda, Nursultan Ábishuly hattama erejesin táýekel etip, lezde Lı Kýan Iý myrzaǵa ózi arnaıy baratyny jóninde sheshim qabyldady jáne bizge bul máseleni Sıngapýr tarapymen pysyqtaýdy tapsyrdy. Aýrýhana palatasynda bolǵan dostyq peıildegi áńgimelesý barysynda Qazaqstan kóshbasshyny Qazaqstan jáne Sıngapýrdyń damý barysy týraly Lı Kýan Iý myrzanyń pikiri qyzyqtyrdy. Sıngapýr jetekshisi Qazaqstan basshysynyń “áýeli ekonomıka, sodan soń saıasat” degen baǵytyn oń baǵalady. Qazaqstan delegasıa músheleriniń baıqaǵandaı, Nursultan Ábishuly bundaı baǵalaýdan keıin óziniń durys joldy tańdaǵanyna taǵy bir márte kóz jetkizgendeı áserde boldy. Aýrýhanada em alyp jatqan Lı Kýan Iý-ǵa qazaq basshysynyń arnaıy baryp hal surap, emen-jarqyn áńgime aıtýyn Sıngapýrdyq aqparat quraldary jarysa jazdy jáne Nursultan Ábishulynyń jasy kelgen, kóp ýaqyt buryn joǵary deńgeıdegi qyzmetinen ketken adamǵa bildirgen naǵyz adamgershilik myńdaǵan sıngapýrlyqtardyń kóńilinen shyqty.
Memleket basshysynyń maǵan degen seniminiń arqasynda túrli baǵytta jumys istedim. Osy rette, Tuńǵysh Prezıdenttiń ózim baıqaǵan myna qasıetteri meni erekshe tańǵaldyrǵan bolatyn: bul kisiniń óz isine degen berilgendigi, túrli salada qyzmet istep, jınalǵan zor tájirıbesine negizdelgen danyshpandyǵy men ishki túısigi. Degenmen, eń este qalǵany tabıǵattan daryǵan zor adamgershilik keıpi. Nursultan Nazarbaev eń joǵary laýazymda bolǵan kezde de, áli kúnge deıin de bilimge qushtar adam dep sanaımyn.
Áli esimde, qorǵanys mınıstri bolǵan kezimde, Memleket basshysy Qarýly kúshterdiń Joǵarǵy qolbasshy retinde áskerı salanyń túrli máselelerge tereń úńildi, tipti jańa áskerı qarý-jaraq pen tehnıkanyń taktıkalyq-tehnıkalyq sıpattamalaryna qyzyǵýshylyq tanytyp júrdi. Bir kezde Qarýly kúshterdiń damýyna qatysty kezekti baıandamamdy tyńdap otyryp, bylaı dedi: "Biz qazir beıbit ómir súrip jatyrmyz, biraq 10-20 jyldan keıin ne bolaryn eshkim bilmeıdi. Kez-kelgen senarıge daıyn bolýymyz kerek. Biz áýe shabýylyna qarsy kúshterin nyǵaıtyp, tipti zymyranǵa qarsy qorǵanys júıesin qalyptastyrýyn bastaýymyz kerek". Qýantarlyq jaıt: sol kezde bekitilgen osy jáne taǵy da basqa Qarýly kúshterdi damytýdyń basymdyqtary búgin de iske asyrylyp jatqanyn kórip otyrmyz.
2021 jyldyń 25 tamyzy kúni Jambyl oblysyndaǵy qarý-jaraq qoımasyna eki áskerı qyzmetshi órt qoıyp, onyń arty órt pen jarylysqa ulasty. Qaýip-qater men oqıǵanyń negizgi saldaryn joıylǵannan keıin men eshkimmen keńespesten ózimdi Qorǵanys mınıstri laýazymynan óz erkimmen bosatý jónindegi raport beremin dep sheshtim. Nege deseńiz, kez kelgen, ásirese áskerı pogon kıip júrgen, birinshi jetekshi, qıyn jaǵdaıda alǵa shyǵyp, saıası jaýapkershilikti óz moınyna alýǵa árdaıym daıyn bolý kerek dep sanaımyn. Dál sol kúni maǵan sol kezde QR Qaýipsizdik keńesiniń tóraǵasy bolǵan Nursultan Ábishuly qońyraý shaldy. Ol maǵan ákemdeı ásermen: "Nurlan, jalǵyz sen emes, bárimiz alańdap otyrmyz. Árıne, bul qaıǵyly jaǵdaı, biraq oǵan seniń kináń joq ekenin bilemin"-dedi. Qıyn sáttegi mundaı qoldaý sóz ár qaısy úshin óte mańyzdy.
Qazirgi tańda bizdiń tarıhymyzǵa baǵa bergisi keletinder kóp, jáne ol árqıly sarynda. Biraq, bizdiń azamattar saıasatkerler men saıasat týraly óz oı-pikirin ashyq aıta alatynyń, san qıly pikir aıtyp júrgen adamdardyń bar ekenniń ózi – bul bizdiń qoǵamymyzdyń damýy belgili bir deńgeıge jetkenniń kórinisi emes pe? Nursultan Nazarbaev tarıhymyzdyń eń kúrdeli kezeńde Táýelsiz Qazaqstannyń qalyptasýy men damý jolynda orasan zor ról atqarǵan memlekettik qaıratker degen pikirmen kez-kelgen adam kelisedi. Ol kisige túrli, kúrdeli sheshimderdi de qabyldaýǵa týra kelgen bolatyn. Ol sheshimderdiń qozǵaýshy tetikterin árdaıym ashyq aıta almaıdy. Alaıda, naǵyz Kóshbasshynyń ǵana El men halyqtyń múddeleri úshin jaýapkershilikti óz moınyna alyp, keı-kezde jaǵymsyz ári rızasyz sheshimderdi qabyldaýǵa batyldyǵy jetedi. Jańadan jaryqqa shyqqan kitapta osy jáıtter de qamtylǵan dep oılaımyn.
Avtory: Ermekbaev Nurlan Baıuzaquly
https://el.kz/ru/novaya-kniga-nursultana-nazarbaeva-eto-letopis-noveyshey-istorii-gosudarstva-nurlan-ermekbaev_99390/
