Daýdyń basy qazaqtyń batyr qyzy ekinshi dúnıejúzilik soǵysta jeńiske ne bári 12 kún qalǵanda erlikpen qaza tapqan, Baıan Baıǵojınaǵa qalamyzdaǵy krasnoznamennaıa kóshesin berýge bir top jandar qarsy shyqqan kezde bastaldy.
Sebep?
Qoǵamdyq keńestiń múshesi Nıkolaı Isaev: Iznachalno ýkazyvalı, chto god ee rojdenıa 1926-ı. No togda na nachalo voıny eı bylo vsego 15 let, ı prızyvat ee moglı ne ranee chem v 1944 godý. Potom data ee rojdenıa ıspravláetsá na 1923 god!
Dohodıt do smeshnogo- v odnoı gazete vyshla statá o snaıpere Baıan Baıgojınoı s otlıchnoı fotografıeı so snaıperskoı vıntovkoı ı s nagradamı na gımnasterke.
Ia zadaıýs voprosom: mojet, ýlısy lýchshe nazyvat chestrealnyh geroev voıny? – dep elin, jerin jaýdan qorǵaýǵa óz erkimen jaýǵa qarsy attanǵan qarshadaı qyzdyń erligine kúmánmen qarady.
İle-shala sol sarynda 20 sáýir kúni «Ekspress K» basylymynda «Tvoıý dıvızıý» degen Baıanǵa qatysty Ilá Mıllerdiń maqalasy jaryq kórse (https://express-k.kz/news/na_mestakh/tvoyu_diviziyu_-120437) , al «Vremá» gazetinde «Byla lı devochka?» degen Mılana Gýzeevanyń eńbegi jarıalandy (http://www.time.kz/articles/zloba/2018/04/18/bila-li-devochka) .
Biraq...
Bir ózi er adamǵa bergisiz erlik tanytyp, 24 jaýdyń kózin joıǵan qazaqtyń batyr qyzy Baıan Baıǵojına jaıly ańyz emes, aqıqat ekenin dáleldeıtin kez keldi.
Ǵalamtordaǵy aqparattardy, eski qujattardy, soǵys kezinde jaryq kórgen gazet-jýrnaldardy qaraı kele (barlyq jerde áskerı tilshi P.Kýznesov 1945 j. 23 naýryzyndaǵy nomerinde "Komsomolskaıa pravda" gazetinde "Shyńǵystaýdyń baıany" degen maqalasyn jarıalady dep jazady. Biraq ol gazette ondaı maqala joq bolyp shyqty.) qalyń kópshilikke belgili maǵlumattardy ǵana kezdestirdim.
İzdeı, izdeı, Almatydaǵy Qazaqstan Respýblıkasynyń Ulttyq kitaphanasyna suraý saldym. Arada biraz ýaqyt ótkennen keıin Baıan Baıǵojına jaıly tarıhı derek tabylǵanyn Ulttyq kitaphana basshysynyń orynbasary maǵan súıinshilep jetkizdi.
Biz úshin qundy dúnıe 1945j. 8 naýryzyndaǵy «Pravda» gazetiniń №57 nomerinde belgili jýrnalıs, áskerı tilshi Pavel Kýznesovtyń «Devýshka ız Chıngıstaý» atty maqalasy kózge ottaı basyldy.
Mynda basyńyz: Pravda, 1945 , № 57
Baıanmen Gındenbýrg qalasynda kezdesip, Batyr qyzdyń erligin, soǵysqa qalaı kelgenin, jaýmen qalaı arpalysqanyn jazady.
Qarshadaı surmergen qyzdy bylaısha sýretteıdi: «Devýshka ýmelo vybırala zasady, terpelıvo, kak stepnoı ohotnık, vyjıdala ı vysmatrıvala vraga, chýtkım ýhom lovıla kajdyı zvýk ı shoroh vokrýg, ı vystrely ee ne znalı promaha».
Bul eshqandaı anaý aıtqandaı feık emes, naǵyz tarıhı shyndyq. Bul naǵyz batyrdyń erligin, qaharmandyǵyn aıqyndap turǵan dálel emeı nemene. Álde taǵy kúmánińiz bar ma?
1945j. 8 naýryzyndaǵy «Pravda» gazetiniń №57 nomerine tolyqtaı kóz salatyn bolsaq, halyqaralyq áıelder kúni shyqqan merekelik sanda barlyǵy derlik otan úshin ot keshken erjúrek qyzdar jaıly jazylyp, arasynda Baıan Baıǵojınaǵa keń kólemde maqala arnaý, batyrlyǵyn moıyndaýmen para-par emes pe?
Qoǵam belsendisi Nıkolaı Isaev: «Iznachalno ýkazyvalı, chto god ee rojdenıa 1926-ı. No togda na nachalo voıny eı bylo vsego 15 let, ı prızyvat ee moglı ne ranee chem v 1944 godý. Potom data ee rojdenıa ıspravláetsá na 1923 god!» dep jasy jetpeı soǵysqa barýy múmkin emes degen dúnıeni aıtty.
Onda mynadaı jaýap sizge:
Ekinshi dúnıejúzilik soǵys kezinde ártúrli derekkózder boıynsha birneshe ondaǵan myń kámeletke tolmaǵan jastar, eresektermen qatar shaıqasty, qaza tapty. Olardy «Synová polka», «pıonery-geroı» dep atady. Barlaýshylar, jaıaý áskerler, tipti arasynda ushqyshta boldy.
Ne bári 15 jasynda ushaqty meńgerip soǵys bitkenshe 650 ret áskerı shabýylǵa shyǵyp, kók júzinde 283 saǵat bolǵan Arkadıı Kamanın jas ushqysh atansa, al kózsiz erlik kórsetken Leonıdá Golıkov 16 jasynda, Marat Kazeı 14 jasynda, Valentın Kotık 14 jasynda, Zınaıda Portnova 17 jasynda, Aleksandr Chekalın 16 jasynda Keńes Odaǵynyń batyry ataǵy berilgen bolatyn.
Beıresmı derek kózderi boıynsha 75 myńǵa jýyq qarshadaı ul men qyz partızan otrádtarynda jaýǵa qarsy turdy.
El aldynda qasıetti boryshyn óteýge asyqqan Baıan da men jaspyn, balamyn demeı maıdanǵa óz erkimen attanyp, joǵaryda atap ótken myńdaǵan órimdeı jastar sıaqty erlikpen shaıqasty. Kámelet jasyna tolmaǵandardy soǵysqa jibermedi deý qısynsyz bolar.
Baıan Baıǵojınanyń týylǵan jylynda emes, onyń el basyna kún týǵanda, etigimen qan keship, jaýdy jeńýge óz úlesin qosqandyǵy, janym arymnyń sadaǵasy dep, óz ómirin, búgingi beıbit kúnge aıyrbastap, sizben bizge syıǵa tartyp ketkendigi mańyzdy bolar.
Baıan Baıǵojına jeńiske 12 kún qalǵanda Gındenbýrg jerinde sheıt boldy
Biraq oǵan da kúmánmen qaraǵandar bar eken.
Sózimniń dáleli: Ekspress K» basylymynda «Tvoıý dıvızıý» degen Ilá Mıllerdiń Baıanǵa qatysty maqalasy jaryq kóredi. Onda ol: «Baıan pala smertú hrabryh za 12 dneı do Pobedy nedaleko ot Berlına, vozle nemeskogo goroda Gındenbýrga. Tem vremenem etot gorod nahodıtsá v Polshe» dep jazady.
Biraq avtor myna jaıtty esinen shyǵaryp alsa kerek. Gındenbýrg qalasy men Berlınniń arasy 500 shaqyrym. Bul qala 1945 j 24 qańtar kúni qyzyl armıa qaramaǵyna ótedi.
Alaıda 1945 jyldyń 29 mamyryna deıin, Germanıanyń qalasy retinde sanalyp, nemis áskeri tolyqtaı jeńiliske ushyraǵannan keıin ǵana qalanyń buryńǵy ataýy qaıtarylyp, Zabje Polsha memleketiniń qaıtadan quramyna endi. Senbeseńizder https://en.wikipedia.org/wiki/Zabrze shahar tarıhyn myna siltemeden kórýge bolady
P/S: Ýa , aǵaıyn! Qazaqta bir qanatty sóz bar «qurastyryp aıtsa – quldiki jón, biriktirip aıtsa – bıdiki jón» degen, bul derek pen dáıekke súıenip, basy biriktirilip jazylǵandyqtan endi qazaqtyń batyr qyzy Baıan Baıǵojınanyń atyna eshkim kir keltirmeı, laıyqty baǵasyn bereıik. Eger ákı taǵy da qarsy pikirler týyndap jatsa, onda ol adamdardyń qandaı pıǵylda ekenin ózderińiz tarazylaı berińizder.
Qýanysh Rahmetollauly
https://dalanews.kz/35705
