Amangeldi Aıtaly aǵanyń ár maqalasy, ár suhbaty eksklúzıv negizinde. Birinshiden, keıbireýler sıaqty ár basylymǵa bir jyltyńdap shyǵa bermeıdi. Ornymen shyǵady, ornymen jazady. Sosyn oıy árkez tunyq, taza. Oqyp otyrǵan adamdy sharshatpaıdy. Oqyrman "bul dúnıeni budan burynda bir jerden oqydym-aý" degen oıǵa qalmaıdy. Amangeldi aǵanyń Abai.kz saıtynda jaryq kórgen maqalasyn osy sebepti jarıalap otyrmyz. Memleketti basqarý úlgileri týraly oı qozǵapty...
Bedelimiz bar
"Táýelsizdik aldyq. Jaǵymdy da, kóleńkeli jaqtary da bar prezıdenttik basqarý júıesin tańdadyq.
Birinshiden, bizdiń el basqarýdyń elbasyn tańdaıtyn tarıhı dástúrimiz bar. Ol handyq bılik, sonymen birge ony tejeıtin bıler ınstıtýty.
Ekinshiden, táýelsizdiktiń alǵashqy jyldarynda eldegi ultaralyq qatynastardyń kúrdeliligi, saıası mádenıettiń de tómendigi, kórshi elderdegi saıası ahýal jáne ekonomıkalyq daǵdarys bılikti bir qolda shoǵyrlandyrýdy, daý-damaısyz tıimdi sheshim qabyldaýdy qajet etti.
Prezıdenttik basqarý júıesi elimizdi úlken tabystarǵa jetkizdi, álemde bedelimiz bar memleket boldyq".
Biraq...
"25 jylda adam da ózgeredi, el de ózgeredi, zaman da ózgeredi. Eń bastysy qazaq ultynyń sana-sezimi, eline, tiline, ásirese jerine degen qurmeti ósti.
Sonymen birge, prezıdenttik basqarý júıesiniń sońǵy jyldary kóleńkeli tustary da kórine bastady. Joǵarǵy bılikke tabyný psıhologıasy keıbir jaǵdaılarda halyqpen sanaspaýǵa aparyp, qarsylyqtar týǵyzdy, óktemdik ústem bolyp, qaıshylyqtardy kúshpen sheshý de oryn aldy.
Júıeli memlekettik saıasat memleket basshysynyń tapsyrmalaryna aınaldy.
Tipti sońǵy joldaýynda Elbasy «men», tapsyramyn degen sózderdi 22 ret qaıtalady. Úkimet, ákimdikter óz qyzmetin tapsyrmalarmen ǵana shekteıtin boldy.
Májilis pen prezıdent saılaýlaryn tótenshe jaǵdaılar bolmasa da, konstıtýsıalyq zańdy merziminen buryn ótkizý dástúrge aınaldy.
Halyq jalyqty
Eldegi saıası, áleýmettik ahýal halyqty jalyqtyrdy, buqaralyq aqparat quraldaryna da senim azaıdy. Kúndelikti ómir men BAQ arasyndaǵy kórinisterde qaıshylyqtar kóbeıdi. Shyndyǵyn aıtsaq, prezıdenttik bıliktiń aqparattyq resýrstary da sarqylyp keledi.
Iá, turaqtylyq (stabılnost ár ýaqytta da sáttilik emes, keıde onyń astarynda toqyraý, (stagnasıa - lat. stagno — delaıý nepodvıjnym, ostanavlıvaıý; lat. stagnum — stoıachaıa voda) daǵdarystyń da belgileri jatady.
Endi bar úmit Nazarbaevta
Memlekettiń basqarý júıesiniń jańǵyrýyna Nazarbaevtyń batyl qadam jasaýy úlken úmit týǵyzyp otyr. Memlekettik bıliktiń tarmaqtary arasynda ókilettikterdi qaıta bólý máselelerine arnalǵan usynystar, birinshiden Parlamenttiń ókilettiligin edáýir artyrady. Prezıdent zań kúshi bar jarlyqtar shyǵarmaıdy. Zań shyǵarý Parlamenttiń quzyrynda...
Ekinshiden, úkimet endi prezıdentke ǵana emes, parlament aldynda jaýapty. Úkimet májilispen konsýltasıadan keıin jasaqtalady. Sonymen, memleket bılik tejemeli jáne tepe-teńdik júıeni shynaıy qalyptastyrýǵa bet aldy. Sóz joq bul mańyzdy qadam.
Alaıda...
Qazaqstan demokratıa men avtorıtarızm býdandasqan el. Saıası ǵylymda oryssha «gıbrıdnyı» dep ataıdy.
1. Bir jaǵynan, demokratıalyq saılaýlar ótip jatyrǵandaı, ekinshi jaǵynan, barlyǵy bıliktiń baqylaýynda. Syrt kózge zań oryndalǵandaı bolyp kóringenmen, kimniń, qaı partıanyń jeńetini aldyn ala belgili.
2. Bir jaǵynan, sóz erkindigi bar, ekinshi jaǵynan ol belgili bir shekke deıin.
3. Bir jaǵynan, saıası mádenıet damyǵandaı kórinedi, ekinshi jaǵynan halyq El men elbasyn aıyra almaıdy.
4. Bir jaǵynan, zań júzinde azamattyq erkindik bar, ekinshi jaǵynan, ol da jarym-jartylaı.
"Nur Otandy" qaıtemiz?
"Eger joǵarydan tómenge deıin bılik partıasy saılaýlardy qadaǵalap, bılep-tóstep otyrsa, ádil, taza saılaý bolady deý múmkin emes. Syrttaı baqylaýshylar bolǵanymen, saılaý taǵdyryn daýys sanaý sheshedi, al ol bılik partıasynyń qolynda.
Parlamenttik saılaýǵa túsken kezderimde, bir oblys ákiminiń «Ári ketkende sizdiń partıaǵa jeti-segiz oryn berermiz» dep shirengeni esimde. Sonda Reseıdiń bir saıasatkeriniń aıtqany oıǵa oralady: «Kakýıý by partıý nı sozdavaı, vse ravno polýchaetsá KPSS». Bizde sol tórkinimizden ozyp ketpedik".
Bılep-tóstep qalǵan «Nur Otan» Prezıdentke arqa súıep, Parlamentte de, Úkimette de úırengen ákimshildik, avtorıtarlyq amaldaryna baryp, memlekettegi bıliktiń tarmaqtary arasyndaǵy ókilettikti qaıta bólý jónindegi Konstıtýsıalyq bastamalardy joqqa shyǵarmaı ma degen qaýip joq emes.
Partıaǵa táýeldi Parlament pen Úkimet tejemelik ári tepe-teńdik júıeniń túrin demokratıalyq, mazmunyn avtorıtarlyq etip jiberýge ıkemdi.
Ekinshiden, osy kezge deıin joǵary bılikke alańdap, saqtyq tanytqan abaılaǵysh depýtattar men úkimet músheleri batyl iskerlik kórsetip, elge, ultqa janashyrlyq tanytar ma eken?
Sondyqtan, jańa talaptarǵa, jańa jas tulǵalar qajet bolady degen pikirler negizsiz emes.
Degenmen, alǵashqy qadam jasaldy
Endi saılaý júıesin jańartý, ákimderdi saılaý, ádil saılaýlar, saıası básekelestik bolǵan jaǵdaıda saıası monosentrızmnen polısentrıstik formatqa aýysamyz. Jergilikti ózin-ózi basqarý máseleleri óz aldyna úlken problema. Asyǵýǵa da, asyqpaıyq dep, saıası prosesti tejeýge de bolmaıdy. Demokratıalyq reformalar jemqorlyqpen kúreske, ekonomıkany damytýǵa da jol ashady.
Amangeldi Aıtaly
Derekkóz: Abai.kz
