Batys muny avtokrat basshylardyń propagandasyna balasa, Kreml kerisinshe Nazarbaevtyń kemeńgerligin pash etken kesek dúnıe deıdi.
“Qazaq tarıhy: Altyn adam” dep atalatyn derekti fılmniń uzyn-yrǵasy 8 serıadan turady. Munda Qazaqstandy 30 jyl boıyna basqarǵan Nazarbaevtyń tarıhı tulǵasyna baǵa berilgen.
“Ony dıktator deýińiz múmkin, tıran dep tildeıtinder de tabylar. Qaıratkerlik qarym-qabiletine qaıran qalyp, tamsanyp otyratyn, onyń shyn myqtylyǵyna shúbálanbaıtyn qaýym taǵy bar.
Shyntýaıtynda, ol óte sypaıy adam. Sovet ókimetiniń qulaýy kóz aldynda ótti, osy ókimetten jyrylyp, óz aldyna bólek otaý qurǵan balań memlekettiń belin býdy. Atom bombasynan bas tartyp, adamzattyń múddesin alǵa qoıdy”, – deıdi Olıver myrza.
…
Batys sarapshylary buǵan múlde basqa qyrynan qarap otyr.
Máselen The Guardian sholýshysy Djoanna Lıllıs bul Nazarbaev tulǵasyna tabynýdyń kezekti kórinisi dep paıymdaıdy.
“Fılmniń óne-boıy propagandaǵa tunyp tur. Qazaqstan halqy Nazarbaev dáýirine áldeqashan ádil baǵa bergen. Fılm sheteldik kórermenge arnalǵandaı, sol arqyly Nazarbaevtyń Batys aýdıtorıasy aldyndaǵy repýtasıasyn túzeýge tyrysqan syńaıly…”, – deıdi Lıllıs.
Alaıda ıdeıa avtory Nazarbaevty synamas buryn, aldymen onyń ıgilikti isterine nazar aýdarý kerektigin aıtady. Qazaqstannyń eks-prezıdenti Stoýn túsirgen fılmniń basty keıipkeri bolýǵa ábden laıyq.
“Men bul kisilerge demokratıany qalaı qurý kerektigin aıtyp, dáris oqýǵa kelgen joqpyn. Eldi qalaı basqarý kerektigin kórsetip, kósemsip, sheshensip otyrýdy maqsat tutpaımyn.
Árbirden soń Nazarbaevtyń bıliktegi 30 jylyn atap ótýdiń esh ábestigi joq. Jahan jurty Nazarbaevtan qandaı jamandyq kórdi? Kerisinshe, Orta Azıanyń kindigindegi eldi kórkeıtip, gúldendirip, yrys-yntymaǵyn buzbaı keıingi prezıdentke tabystap ketti.
Ýkraına sekildi ishten irigen, kúresinde qalǵan elge aınalýyna jol bermedi”, – deıdi rejıser.
...
Muny estigen Kremldiń propaganda quraldary Olıver Stoýnnyń atyna oda aıtysqan eken.
Máselen, Máskeýden taralatyn “Argýment ı fakty” basylymy amerıka rejıserin Gollıvýdtaǵy eń tabysty ári eń yqpaldy tulǵaǵa teńepti.
“Oskar” oǵan tańsyq emes. Ol túsirgen kartınanyń kez-kelgeni óner týyndysy. Klasıka. Stoýn qazirgi álemniń keskin-kelbetine Amerıkanyń kózimen qaramaıdy, onyń óz ustanymy bar. Amerıka aýdıtorıasynyń yǵyna jyǵylmaıdy, barlyǵyn óz kózqarasy turǵysynan baǵalaıdy.
Ýgo Chaves, Evo Morales, Fıdel jáne Raýl Kastro, Vladımır Pýtın týraly fılm túsirip, bulardy adamzattyń has jaýyna aınaldyrǵan batysshyl, AQSH-shyl qaýymnyń aýzyna qum quıdy. Álem bulardy basqa qyrynan tanydy”, – deıdi AıF.
Al Russia Today Stoýnnyń 2016 jyly túsirgen “Ýkraına órt qushaǵynda” atty derekti fılmi Kıevtiń Reseıge qarsy sumpaıy saıasatyn áshkere qylǵanyna senimdi.
Kreml ıdeologtary Stoýnnyń “Snoýden” fılmi AQSH-tyń qasyqtap jınaǵan abyroıyn, shelektep tókken shedevr dep sanaıdy.
...
Stoýnmen áńgime-dúken qurǵan Qazaqstannyń eks-prezıdenti el basqarǵan jyldardy eske alyp, ótken 30 jylǵa óz tarapynan baǵa beredi.
“Otyz jylda ne tyndyrdyńyz? Nazarbaev murasy dep aýyz toltyryp aıtýǵa turarlyq qandaı, nendeı jetistigińiz bar?” degen saýal qoıdy Stoýn.
Nazarbaev óziniń bıligi tusynda Qazaqstanda qoı ústinde boztorǵaı jumyrtqalaǵan beıbit zaman ornaǵanyn, saýatty saıasattyń negizinde kedeıshiliktiń qamytyn sypyryp, Orta Azıa elderiniń ishinde oza shapqanyn tilge tıek etti.
“Bizdiń býyn? Bizdiń býyn Qazaqstannyń táýelsizdigin jarıa etti. Bizdiń býynnyń tusynda Qazaqstan egemen el atandy. Ataǵy alty qyrdan asyp, alty qurlyqty sharlady. Aınalasy 20 jylda (1911-2011) ekonomıka men áleýmettiń ál-qýaty 10 ese ósti!
Joqshylyqty jeńdik. Kedeıshilikten aryldyq. 1991 jyly jurttyń 47 paıyzy isherge asy, kıerge kıimi joq, shyqpa janym shyqpa dep otyrǵan shaq edi. Búgin bul kórsetishti 4 paıyzǵa deıin tómendettik.
Búgin bizdiń el naryqtyq ekonomıkanyń negizderin meńgergen, ortasha ómir súretin memleket. Bizdiń el eshkimmen araz emes, osy kúnge deıin eshkimmen janjaldasyp kórgen joqpyz. Táýelsizdiktiń otyz jylyn tynyshtyq pen turaqtylyqta, yrys pen yntymaqta ótkizdik. Minekeı, dál osyndaı Qazaqstandy sońyma qaldyryp baramyn”, – deıdi Nazarbaev.
Rejıser Stoýn eks-prezıdentiń jaýabyna dán rıza bolyp, Nazarbaevtyń kóshpeli hám jaýynger ulttyq urpaǵy ekenin aıtty.
“Sizder eshkimge tıispeı tynysh jatqan elsizder. Siz álem adamysyz”, – dedi Stoýn.
…
“Nazarbaevqa kez-kelgen saýaldy qoryqpaı qoıýǵa bolaryna kózim jetti” degen Stoýn Nur-Sultannyń keskin-kelbetine tamsanyp, osyndaı týyndyny týdyrǵan eks-prezıdenttiń eren eńbegin erekshe atap ótedi.
“Osydan 15 jyl buryn bul jer mı batpaq edi, qazir qulpyrǵan qalaǵa aınaldy. Maqsat-muratymyzǵa jettik”, – degen Nazarbaevqa astananyń ataýyna qatysty saýal qoıady.
“Qalany Nur-Sultan dep ataýyńyzdy qalaı túsinemiz? Aýyl-aımaq, úı-úıdi aralar bolsaq, tórgi bólmede sizdiń sýretińiz turýy múmkin be? Balasynyń atyn yrymdap Nursultan dep qoıǵan halyqqa qatysty ne aıtar edińiz? Bul jeke basqa tabynýdyń belgisi emes pe?”, – deıdi Stoýn.
Aıtýynsha, Nazarbaev bul saýalǵa búkpesiz jaýap bergen.
Astananyń atyn aýystyrýǵa qarsy bolǵanyn aıtqan. Alaıda “qalanyń irgesin qalaǵan adamǵa laıyqty baǵa berýimiz kerek” degen Toqaevtyń sheshimine qarsy kele almaǵan.
“Bılikte otyrǵan kezde meniń atyma kóshe, mektep ataýyn berýge túbegeıli boldym. Halyqtyń tarapynan túsken túrli-túrli usynysty tejep otyrdym”, – deıdi eks-prezıdent.
Eske salaıyq, buǵan deıin Nazarbaev Elordany aýystyrýǵa sheshim qabyldaǵan tusta túsine qyzyl jolbarys engenin aıtqan.
Stoýn Nazarbaevty Qytaı, AQSH pen Reseı sekildi alpaýyttardyń tilin taýyp, arasalmaq saqtaı biletin saıasatker dep esepteıdi.
“Bul dúnıeniń kiltin AQSH-qa tabystar bolsaq, álemniń astań-kesteńin shyǵarady. Balans bolý kerek, balans. Nazarbaev osy tepeteńdiliktiń saqtalýyna múddeli. Belgili bir taraptyń bura tartqanyn qalamaıdy”, – deıdi Olıver myrza.
Qazaqstannyń eks-prezıdentimen eki saǵatqa jýyq syrlasqan Stoýn bul áńgimeden jaqsy áser alǵanyn aıtady.
Ázirlegen, Dýman BYQAI
https://youtu.be/uHiFx_MiwDI
