8 maýsym kúni kútpegen jerden Qazaqstandaǵy eń jas mınıstr bolǵan Marat Qarabaev kólik mınıstri qyzmetinen ketti. Aqordanyń demalys kúngi bul habarlamasyn qazaqstandyqtar kútpegen jerden estidi. Qarabaevtyń mınıstrlikten ketýine ne sebep, jeli qoldanýshylary bul jaıly ne dep jatyr? Dalanews.kz tilshisi sholý jasady.
Jaqynda qaýipsizdik keńesi ótip, ol jerde prezıdent Qasym-Jomart Toqaev Qarabaevqa mınıstr kezinde sógis jarıalaǵan bolatyn. Alaıda eshkim Marat Qarabaev sógis alǵannan keıin az ýaqyttan soń otstavkaǵa ketedi dep oılamaǵan syńaıly.
"Marat Karıbjanovıchke laıyqty baǵa berý kerek – ol bul eń kúrdeli laýazymda 2 jyl 5 aı otyrdy. Jýyrda ol Qaýipsizdik keńesinde Prezıdentten sógis alǵan bolatyn. Eske sala keteıik, 2023 jyldyń qańtarynda Qarabaevpen birge 1990 jyly týǵan taǵy eki jas mınıstr – Ashat Oralov (Mádenıet jáne sport mınıstrligi) pen Zúlfıa Súleımenova (Ekologıa mınıstrligi) taǵaıyndalǵan edi. Alaıda olar 2023 jyldyń qyrkúıegine deıin ǵana qyzmet atqardy", - deıdi Prokadry sarapshylary.
Qarabaev qaıda taǵaıyndalýy múmkin?
Prokadry derekkózderiniń habarlaýynsha, Marat Qarabaev «Qazposhtanyń» basshysy bolyp taǵaıyndalýy múmkin. Bul boljamnyń oryndalýy oryndy. Sebebi Qazposhtany buǵan deıin basqarǵan Ásel Janasova kúni keshe Prezıdenttiń keńesshisi bolyp taǵaıyndaldy.
Al keıbir sarapshylar (olardyń sany az) ony elimizdiń ońtústigindegi óńirlerdiń birine ákim bolyp barýy da yqtımal dep boljap otyr.
"Kólik mınıstrin taǵaıyndaý erteń (búgin 9 maýsymda) ótedi, sebebi kandıdatýra Májilistiń salalyq komıtetinde maquldanýy tıis. Mınıstr laýazymyna kólik vıse-mınıstrleri (Ablalıev, Qalıaqparov) nemese oblystardyń biriniń ákimi taǵaıyndalýy múmkin", - deıdi derekkózder.
Qyzmetinen ketkenin ushaqta bildi
Jýrnalıs Saıana Sanaqovanyń sózinshe, Marat Qarabaev qyzmetinen bosatylǵanyn Grýzıaǵa ushyp barǵannan keıin ǵana bilgen.
"Kólik mınıstrimen ushyp baryp, eks-mınıstr bolǵan kezinde jerge qondyq. Bárimiz Potı qalasyndaǵy termınaldyń ashylýyna bara jatyrmyz. Qarabaev qyzmetinen bosatylatynyn ózi de bilmegen sıaqty", - dep jazdy Sanakova.
Keıinirek Energy Monitor qorynyń dırektory Nurlan Jumaǵulov Marat Qarabaev pen Mańǵystaý oblysynyń ákimi Grýzıaǵa issaparmen barǵanyn rastaǵan. Onda qazaqstandyq kásipker Danıar Ábilǵazınniń qarjysyna salynǵan jańa konteınerlik termınaly ashylǵan. Jobanyń jalpy ınvestısıa kólemi – 30 mıllıon dollardan asady.
QTJ-daǵy bylyqtar
Sońǵy eki jyl boıy Básekelestikti qorǵaý jáne damytý agenttigi «QTJ – Júk tasymaldary» kompanıasyndaǵy satyp alý rásimderiniń ádiletsiz júrgizilip jatqanyn birneshe márte kótergen. Agenttik málimetine qaraǵanda, tek motor maılaryn satyp alý barysynda ǵana ulttyq kompanıa 2024 jyly shamamen 12 mıllıard teńgeden aıyrylǵan. Bul kelisim burynǵy Sybaılas jemqorlyqqa qarsy qyzmet basshysy Qaırat Qojamjarovtyń týysymen baılanysty kompanıamen jasalǵan.
Atalǵan zańsyzdyqtardyń alǵashqy belgileri 2023 jyly-aq anyqtalǵan. Sol kezde shyǵyn kólemi 634 mıllıon teńgemen shektelgenimen, sol jyly da, kelesi jyly da kólik mınıstri Marat Qarabaev eshbir shara qoldanbaǵan.
Mınıstrdiń áreketsizdigi munymen shektelmeıdi. Kólik prokýratýrasy QTJ-nyń keıbir jeke lokomotıv ıelerine arnaıy artyqshylyqtar bergenin málimdegende de Qarabaev únsiz qalǵan. Sondaı-aq, QTJ-nyń sıfrlandyrý jónindegi burynǵy basshysy Salmen Amrınniń tikeleı hatyna da jaýap bermegen. Amrın óz komandasynyń QTJ-da kem degende 33 mıllıard teńgeniń qarjylyq zańbuzýshylyǵyn anyqtaǵanyn aıtqan. Sarapshylar bolsa, naqty soma 170 mıllıard teńgege deıin jetýi múmkin dep topshylaıdy.
Bul faktiler Marat Qarabaev basqarǵan mınıstrlik kezinde salada tıimdi baqylaý men saıası erik-jigerdiń bolmaǵanyn anyq ańǵartady.
Túngi klýbqa qatysty janjal
Jýrnalıs jáne sarapshy Denıs Krıvosheev Marat Qarabaev mınıstr bolyp taǵaıyndalǵan alǵashqy kúnderinen bastap kásibı tájirıbesi joq adamdardy jaýapty qyzmetterge tartqanyn jáne salmaqty sheshimder qabyldaı almaǵanyn jazǵan bolatyn. Onyń aıtýynsha, bul qadamdardyń alǵashqy belgisi – Talǵat Lastaevty mınıstrdiń orynbasary etip taǵaıyndaýy.
Krıvosheev 2023 jylǵy daýly oqıǵany da eske túsirdi. Sol kezde Azamattyq avıasıa komıtetiniń basshysy Katalın Radý Almatydaǵy túngi klýbtardyń birinde tóbeleske qatysqan bolatyn. Alaıda mınıstr bul oqıǵanyń jumys ýaqytynan tys bolǵanyn alǵa tartyp, eshqandaı tártiptik shara qoldanylmaıtynyn habarlaǵan.
"Qarabaev bul áreket jumys ýaqytyna qatysy joq bolǵandyqtan, Radýnyń qaıda júrgeni – onyń jeke isi ekenin aıtty. Biraq sonymen birge ol memlekettik organǵa qarasty mekeme basshysy retinde etıka normalary eskertilgenin de qosa jetkizdi", – deıdi Krıvosheev.
Jýrnalıs Qarabaevtyń jaǵymsyz jańalyqtardy búrkemeleýge beıim ekenin de atap ótti. Mysaly, 2024 jyldyń qańtarynda aýa raıyna baılanysty 100-den astam reıs keshigip, 20 reıs múlde toqtatylǵan kezde, mınıstr jolaýshylarǵa avıakompanıalar bıletti tolyq ótep beredi dep málimdegen. Alaıda is júzinde FlyArystan tek 5 myń teńgeden ǵana qaıtarǵan.
Sondaı-aq Krıvosheev Qarabaevtyń 20-dan astam qazaqstandyq áýejaıdy jáne Aqtaý men Quryq porttaryn sheteldik ınvestorlarǵa basqarýǵa berýge daıyn ekenin jarıalaýyn qatań synǵa aldy.
"Memlekettik múlikti osylaı ashyq satý – kásibıliktiń joqtyǵynyń aıqyn kórinisi", – dedi ol.
Kólik salasyndaǵy júıeli problemalarǵa kelgende de mınıstrdiń áreketsizdigi kózge túsedi. Krıvosheevtiń aıtýynsha, byltyr maýsymda premer-mınıstr Álıhan Smaıylov «Qazaqstan temir jolynyń» qarjylyq ahýaly «qyzyl aımaqqa» jetkenin aıtqan. Kompanıanyń shamamen 3 trıllıon teńgege jýyq ınfraqurylymdyq jobalaryn tekserý kezinde 29 mıllıard teńge kóleminde zańbuzýshylyqtar anyqtalǵan.
"Al Qarabaev kerisinshe, QTJ-nyń paıdaǵa shyqqanyn aıtyp, kompanıa basshylyǵynyń ózderine dıvıdend tóleýge tolyq quqyǵy bar ekenin málimdedi. Osyndaı jaǵdaıda tek sógispen shektelý – tym jeńil jaza", – dep túıindedi Krıvosheev.
Ne degenmen de Qarabaevtyń sógis alǵan soń az ýaqyttyń ishinde otstavkaǵa ketýi el kútpegen jaǵdaı boldy. Onyń ústine prezıdenttiń demalysta mundaı sheshim qabyldaýy da sırek kezdesetin jaǵdaı.
Eń jas mınıstr bolǵan Marat Qarabaev Qazposhtaǵa kete me, álde bir óńirge ákim bola ma - ony ýaqyt kórsetedi.
