8 ماۋسىم كۇنى كۇتپەگەن جەردەن قازاقستانداعى ەڭ جاس مينيستر بولعان مارات قارابايەۆ كولىك ءمينيسترى قىزمەتىنەن كەتتى. اقوردانىڭ دەمالىس كۇنگى بۇل حابارلاماسىن قازاقستاندىقتار كۇتپەگەن جەردەن ەستىدى. قارابايەۆتىڭ مينيسترلىكتەن كەتۋىنە نە سەبەپ، جەلى قولدانۋشىلارى بۇل جايلى نە دەپ جاتىر؟ Dalanews.kz ءتىلشىسى شولۋ جاسادى.
جاقىندا قاۋىپسىزدىك كەڭەسى ءوتىپ، ول جەردە پرەزيدەنت قاسىم-جومارت توقايەۆ قارابايەۆقا مينيستر كەزىندە سوگىس جاريالاعان بولاتىن. الايدا ەشكىم مارات قارابايەۆ سوگىس العاننان كەيىن از ۋاقىتتان سوڭ وتستاۆكاعا كەتەدى دەپ ويلاماعان سىڭايلى.
"مارات كاريبجانوۆيچكە لايىقتى باعا بەرۋ كەرەك – ول بۇل ەڭ كۇردەلى لاۋازىمدا 2 جىل 5 اي وتىردى. جۋىردا ول قاۋىپسىزدىك كەڭەسىندە پرەزيدەنتتەن سوگىس العان بولاتىن. ەسكە سالا كەتەيىك، 2023 جىلدىڭ قاڭتارىندا قارابايەۆپەن بىرگە 1990 جىلى تۋعان تاعى ەكى جاس مينيستر – اسحات ورالوۆ (مادەنيەت جانە سپورت مينيسترلىگى) پەن ءزۇلفيا سۇلەيمەنوۆا (ەكولوگيا مينيسترلىگى) تاعايىندالعان ەدى. الايدا ولار 2023 جىلدىڭ قىركۇيەگىنە دەيىن عانا قىزمەت اتقاردى"، - دەيدى Prokadry ساراپشىلارى.
قارابايەۆ قايدا تاعايىندالۋى مۇمكىن؟
Prokadry دەرەككوزدەرىنىڭ حابارلاۋىنشا، مارات قارابايەۆ «قازپوشتانىڭ» باسشىسى بولىپ تاعايىندالۋى مۇمكىن. بۇل بولجامنىڭ ورىندالۋى ورىندى. سەبەبى قازپوشتانى بۇعان دەيىن باسقارعان اسەل جاناسوۆا كۇنى كەشە پرەزيدەنتتىڭ كەڭەسشىسى بولىپ تاعايىندالدى.
ال كەيبىر ساراپشىلار (ولاردىڭ سانى از) ونى ەلىمىزدىڭ وڭتۇستىگىندەگى وڭىرلەردىڭ بىرىنە اكىم بولىپ بارۋى دا ىقتيمال دەپ بولجاپ وتىر.
"كولىك ءمينيسترىن تاعايىنداۋ ەرتەڭ (بۇگىن 9 ماۋسىمدا) وتەدى، سەبەبى كانديداتۋرا ءماجىلىستىڭ سالالىق كوميتەتىندە ماقۇلدانۋى ءتيىس. مينيستر لاۋازىمىنا كولىك ۆيسە-مينيسترلەرى (ابلالييەۆ، قالياقپاروۆ) نەمەسە وبلىستاردىڭ ءبىرىنىڭ اكىمى تاعايىندالۋى مۇمكىن"، - دەيدى دەرەككوزدەر.
قىزمەتىنەن كەتكەنىن ۇشاقتا ءبىلدى
جۋرناليست سايانا ساناقوۆانىڭ سوزىنشە، مارات قارابايەۆ قىزمەتىنەن بوساتىلعانىن گرۋزياعا ۇشىپ بارعاننان كەيىن عانا بىلگەن.
"كولىك مينيسترىمەن ۇشىپ بارىپ، ەكس-مينيستر بولعان كەزىندە جەرگە قوندىق. ءبارىمىز پوتي قالاسىنداعى تەرمينالدىڭ اشىلۋىنا بارا جاتىرمىز. قارابايەۆ قىزمەتىنەن بوساتىلاتىنىن ءوزى دە بىلمەگەن سياقتى"، - دەپ جازدى ساناكوۆا.
كەيىنىرەك Energy Monitor قورىنىڭ ديرەكتورى نۇرلان جۇماعۇلوۆ مارات قارابايەۆ پەن ماڭعىستاۋ وبلىسىنىڭ اكىمى گرۋزياعا ىسساپارمەن بارعانىن راستاعان. وندا قازاقستاندىق كاسىپكەر دانيار ءابىلعازيننىڭ قارجىسىنا سالىنعان جاڭا كونتەينەرلىك تەرمينالى اشىلعان. جوبانىڭ جالپى ينۆەستيسيا كولەمى – 30 ميلليون دوللاردان اسادى.
قتج-داعى بىلىقتار
سوڭعى ەكى جىل بويى باسەكەلەستىكتى قورعاۋ جانە دامىتۋ اگەنتتىگى «قتج – جۇك تاسىمالدارى» كومپانياسىنداعى ساتىپ الۋ راسىمدەرىنىڭ ادىلەتسىز جۇرگىزىلىپ جاتقانىن بىرنەشە مارتە كوتەرگەن. اگەنتتىك مالىمەتىنە قاراعاندا، تەك موتور مايلارىن ساتىپ الۋ بارىسىندا عانا ۇلتتىق كومپانيا 2024 جىلى شامامەن 12 ميلليارد تەڭگەدەن ايىرىلعان. بۇل كەلىسىم بۇرىنعى سىبايلاس جەمقورلىققا قارسى قىزمەت باسشىسى قايرات قوجامجاروۆتىڭ تۋىسىمەن بايلانىستى كومپانيامەن جاسالعان.
اتالعان زاڭسىزدىقتاردىڭ العاشقى بەلگىلەرى 2023 جىلى-اق انىقتالعان. سول كەزدە شىعىن كولەمى 634 ميلليون تەڭگەمەن شەكتەلگەنىمەن، سول جىلى دا، كەلەسى جىلى دا كولىك ءمينيسترى مارات قارابايەۆ ەشبىر شارا قولدانباعان.
ءمينيستردىڭ ارەكەتسىزدىگى مۇنىمەن شەكتەلمەيدى. كولىك پروكۋراتۋراسى قتج-نىڭ كەيبىر جەكە لوكوموتيۆ يەلەرىنە ارنايى ارتىقشىلىقتار بەرگەنىن مالىمدەگەندە دە قارابايەۆ ءۇنسىز قالعان. سونداي-اق، قتج-نىڭ سيفرلاندىرۋ جونىندەگى بۇرىنعى باسشىسى سالمەن ءامريننىڭ تىكەلەي حاتىنا دا جاۋاپ بەرمەگەن. امرين ءوز كومانداسىنىڭ قتج-دا كەم دەگەندە 33 ميلليارد تەڭگەنىڭ قارجىلىق زاڭبۇزۋشىلىعىن انىقتاعانىن ايتقان. ساراپشىلار بولسا، ناقتى سوما 170 ميلليارد تەڭگەگە دەيىن جەتۋى مۇمكىن دەپ توپشىلايدى.
بۇل فاكتىلەر مارات قارابايەۆ باسقارعان مينيسترلىك كەزىندە سالادا ءتيىمدى باقىلاۋ مەن ساياسي ەرىك-جىگەردىڭ بولماعانىن انىق اڭعارتادى.
تۇنگى كلۋبقا قاتىستى جانجال
جۋرناليست جانە ساراپشى دەنيس كريۆوشەيەۆ مارات قارابايەۆ مينيستر بولىپ تاعايىندالعان العاشقى كۇندەرىنەن باستاپ كاسىبي تاجىريبەسى جوق ادامداردى جاۋاپتى قىزمەتتەرگە تارتقانىن جانە سالماقتى شەشىمدەر قابىلداي الماعانىن جازعان بولاتىن. ونىڭ ايتۋىنشا، بۇل قادامداردىڭ العاشقى بەلگىسى – تالعات لاستايەۆتى ءمينيستردىڭ ورىنباسارى ەتىپ تاعايىنداۋى.
كريۆوشەيەۆ 2023 جىلعى داۋلى وقيعانى دا ەسكە ءتۇسىردى. سول كەزدە ازاماتتىق اۆياسيا كوميتەتىنىڭ باسشىسى كاتالين رادۋ الماتىداعى تۇنگى كلۋبتاردىڭ بىرىندە توبەلەسكە قاتىسقان بولاتىن. الايدا مينيستر بۇل وقيعانىڭ جۇمىس ۋاقىتىنان تىس بولعانىن العا تارتىپ، ەشقانداي تارتىپتىك شارا قولدانىلمايتىنىن حابارلاعان.
"قارابايەۆ بۇل ارەكەت جۇمىس ۋاقىتىنا قاتىسى جوق بولعاندىقتان، رادۋنىڭ قايدا جۇرگەنى – ونىڭ جەكە ءىسى ەكەنىن ايتتى. ءبىراق سونىمەن بىرگە ول مەملەكەتتىك ورگانعا قاراستى مەكەمە باسشىسى رەتىندە ەتيكا نورمالارى ەسكەرتىلگەنىن دە قوسا جەتكىزدى"، – دەيدى كريۆوشەيەۆ.
جۋرناليست قارابايەۆتىڭ جاعىمسىز جاڭالىقتاردى بۇركەمەلەۋگە بەيىم ەكەنىن دە اتاپ ءوتتى. مىسالى، 2024 جىلدىڭ قاڭتارىندا اۋا رايىنا بايلانىستى 100-دەن استام رەيس كەشىگىپ، 20 رەيس مۇلدە توقتاتىلعان كەزدە، مينيستر جولاۋشىلارعا اۆياكومپانيالار بيلەتتى تولىق وتەپ بەرەدى دەپ مالىمدەگەن. الايدا ءىس جۇزىندە FlyArystan تەك 5 مىڭ تەڭگەدەن عانا قايتارعان.
سونداي-اق كريۆوشەيەۆ قارابايەۆتىڭ 20-دان استام قازاقستاندىق اۋەجايدى جانە اقتاۋ مەن قۇرىق پورتتارىن شەتەلدىك ينۆەستورلارعا باسقارۋعا بەرۋگە دايىن ەكەنىن جاريالاۋىن قاتاڭ سىنعا الدى.
"مەملەكەتتىك مۇلىكتى وسىلاي اشىق ساتۋ – كاسىبيلىكتىڭ جوقتىعىنىڭ ايقىن كورىنىسى"، – دەدى ول.
كولىك سالاسىنداعى جۇيەلى پروبلەمالارعا كەلگەندە دە ءمينيستردىڭ ارەكەتسىزدىگى كوزگە تۇسەدى. كريۆوشەيەۆتىڭ ايتۋىنشا، بىلتىر ماۋسىمدا پرەمەر-مينيستر ءاليحان سمايىلوۆ «قازاقستان تەمىر جولىنىڭ» قارجىلىق احۋالى «قىزىل ايماققا» جەتكەنىن ايتقان. كومپانيانىڭ شامامەن 3 تريلليون تەڭگەگە جۋىق ينفراقۇرىلىمدىق جوبالارىن تەكسەرۋ كەزىندە 29 ميلليارد تەڭگە كولەمىندە زاڭبۇزۋشىلىقتار انىقتالعان.
"ال قارابايەۆ كەرىسىنشە، قتج-نىڭ پايداعا شىققانىن ايتىپ، كومپانيا باسشىلىعىنىڭ وزدەرىنە ديۆيدەند تولەۋگە تولىق قۇقىعى بار ەكەنىن مالىمدەدى. وسىنداي جاعدايدا تەك سوگىسپەن شەكتەلۋ – تىم جەڭىل جازا"، – دەپ تۇيىندەدى كريۆوشەيەۆ.
نە دەگەنمەن دە قارابايەۆتىڭ سوگىس العان سوڭ از ۋاقىتتىڭ ىشىندە وتستاۆكاعا كەتۋى ەل كۇتپەگەن جاعداي بولدى. ونىڭ ۇستىنە پرەزيدەنتتىڭ دەمالىستا مۇنداي شەشىم قابىلداۋى دا سيرەك كەزدەسەتىن جاعداي.
ەڭ جاس مينيستر بولعان مارات قارابايەۆ قازپوشتاعا كەتە مە، الدە ءبىر وڭىرگە اكىم بولا ما - ونى ۋاقىت كورسەتەدى.
