Aty ańyzǵa aınalǵan atamyzdyń erligi bir tóbe bolsa, ónegeli ómiri men erlik týraly nasıhattaı otyryp eldikti jyrlaǵan óleńderi, qanatty sózderiniń ózi de bir tóbe desek artyq aıtqandyq emes.
«Halyq qaharmany» Q. Qaısenov, Reıhstagqqa alǵash bolyp tý tikken «Halyq qaharmany» R. Qoshqarbaevta kózi tirilerinde B. Momyshulyn «batyrlardyń batyry» sanap erekshe qurmettep ótken. Tipti, sonaý teńizdiń ar jaǵyndaǵy Kýba men Izraıl memleketteri de aty ańyzǵa aınalǵan batyr atamyzdy eren erligine bas ıip óz áskerılerine úlgi tutqany da aıtylady.
Batyrlyqtyń, aqıqattyń sımvolyna aınalǵan B. Momyshuly atamyzǵa áli kúnge deıin memleketimizdiń eń joǵary qurmeti «Halyq qaharmany» berilmeýi qoǵamda kóptegen adamdardyń túsinbeýshiligin týdyrýda.
Árıne, B. Momyshuly halyq arasynda áldeqashan moıyndalǵan batyr ekeni de ras, biraqta, batyrdyń resmı túrde táýelsiz eldiń halyq qaharmany retinde moıyndalmaýy eldigimizge syn.
B. Momyshulynyń da esimi Uly Otan soǵysynyń batyrlary R. Qoshqarbaev, Q. Qaısenov, H. Dospanova, S. Nurmaǵambetov syndy elimizdiń laıyqty batyrlarymen bir qatarda turýyn qalar edik.
Esimi ýkraın ormanynda ańyzǵa aınalǵan Qasym atamyz Baýkeńdi erekshe qurmettep Mahambetke teńegenin aıtady. Al Rahymjan atamyzdyń "Reıhstagqqa tý tikken batyr" retinde elge tanymal bolýyna da Baýkeńniń eńbegi ushan teńiz ekeninen habardarmyz. Qazaqtyń qos batyr Qasym jáne Raqymjan aǵalarymyzdyń Baýkeńe degen qurmeti erekshe edi. Demek, erligi ańyzǵa aınalǵan Baýyrjan atamyzdy batyrlardyń batyry deýge tolyq negiz bar!
Erlik, rýh, ulttyq namys degen kıeli uǵymdar óte tyǵyz baılanysty, ulttyq namys bolmasa, ult batyrlary da bolmaıdy. Qazaq halqynda: «Erim dep izdeıtin eli bolmasa, elim degen er qaıdan shyqsyn» degen qanatty sóz bar.
Batyrǵa Táýelsizdiktiń basty marapaty «Halyq qaharmany» ataǵy berilse ol bolashaq urpaqtyń boıyndaǵy patrıottyq sezimin oıatýǵa, erlik degen qasıetti uǵymdy jas urpaqqa nasıhattaýda erekshe úles qosatyny aıtpasa da túsinikti.
Óıtkeni, mektepterde «Halyq qaharmany» ıegerleri jaıly ashyq sabaqtar da ótedi eken. Olaı bolsa, batyr atamyzdyń esimi sol ıegerlerdiń kóshin bastap turýy ábden durys bolar edi. Bul máseleni QR Prezıdenti Q. Toqaevtyń da nazaryna usynyp hat ta jazǵan edik.
Sol hattan soń telefon arqyly QR Qorǵanys Mınıstrliginiń ókili de habarlasty. Sóz tórkini B. Momyshuly atamyzdy "Halyq qaharmany" mártebesine usynýǵa baılanysty jazǵan sol hatymyzǵa oraı eken.
Halyq qaharmanyna Ekinshi dúnıjúzilik soǵysta batyr ataǵyn almaǵan 130 adamnyń esimi kezekte turǵanyn jetkizdi. Ekinshi dúnıejúzilik soǵysta kórsetken erligi elenbeı qalǵan batyrlardy «kezekke» turǵyzyp qoıyp óz keýdelerine taǵyp jatqan búgingi ataqqumar jandardyń usaq tirligi esime tústi.
Qorǵanys mınıstrliginiń ókiliniń aıtýynsha, Baýyrjan atamyz «Elbasynyń arqasynda» Keńes odaǵy batyry ataǵyn alǵandyqtan ol kisige endi «Halyq qaharmany» ataǵy berilmeıdi eken. Sebebi, bir adamǵa eki birdeı ataq berilmeıdi-mys. (Shyny kerek, sonda keńestik ataq pen táýelsizdik alǵan azat eldiń eń joǵary marapatynyń esh aıyrmasy bolmaǵany ma degen oıda qaldym.) Osy jerde aramyzda eptep dıskýssıa bastaldy deýge bolady.
Biz óz tarapymyzdan onda turǵan eshteńe joq ekenin, birinshiden Baýyrjan atamyzǵa ol ataq óziniń janqıar erligi arqasynda berilgenin, ekinshiden, sol ataqtyń ekeýin de alǵan «Keńes Odaǵy batyry» jáne «Halyq qaharmany» ıegeri T. Áýbákirov aǵamyzdyń bar ekenin, odan Toqtar Ońǵarbaıulynyń abyroıy aspandamasa tómendemegenin esterine saldym.
Qazirde keńestik júıe kelmeske ketkendikten "keńes odaǵynyń batyry" dep áspetteı de almaımyz ǵoı. Táýelsizdik alǵan eldiń óz batyrlaryna degen aıyryqsha jeke qurmeti bolýǵa tıis shyǵar.
Úshinshiden, biz «anaý anany alǵan, kezek mynaniki...» dep bazarda ataq saýdalap jatqan joqpyz.. Osydan soń myna qalyppen keıbir jandar arzan ataqty qýyp júrgen qoǵamda ar-uıat degen qasıetten múlde jurdaı bolamyz-aý degen oılar mazalaıdy. «Halyq qaharmany» degennen shyǵady...
Elimizde memlekettik jaýapty qyzmetter atqarǵan, saıasatker Ǵalymjan Jaqıanovty bilmeıtin adam kemde-kem shyǵar. Osy jerde sol aǵamyzdyń «Ómir belesteri» degen jaryqqa shyqqan kitabynda keltirilgen bir aıyryqsha oqıǵa osyndaıda oıǵa oralady. Sózim dáıekti bolýy úshin sol kitaptyń 150-shi betinen «halyq qaharmany» ataǵy jaıly Ǵalymjan Bádiljanuly men Elbasy arasyndaǵy suhbattan qysqasha úzindi keltire ketsem deımin.
«N. Nazarbaev: Mysaly, myna S. T. sıaqtylardyń búgingi zamanda qolynan túk te kelmeıdi. Biraq ony ózder moıyndamaıdy. Pogon men ataq surap jatqandary. General-polkovnık qyldym, endi ne kerek deseńshi. Bizde ondaı ásker tipti joq!»
Kelesi sózge ilingeni qudasy Muhtar Álıev boldy.
«Oǵan keregi mynaý – juldyz» dep, oń qolymen sol jaǵyn, orden taǵylatyn jerdi túrtpelektedi. «Onyń qandaı jáne qalaı akademık bolǵany belgili, endi mine «Halyq qaharmanyn» alyp berýge kisi salyp, Darıǵany jiberipti. «Qyzyń kelip jylap turǵanda – qaıda barasyń? Keńirdegińnen ustaǵanda amalsyz beresiń suraǵanyn..» dep Elbasynyń kúrsingeni birtúrli aıanysh sezimin oıatty. /Ǵ. Jaqıanov, «Ómir belesteri» 2004j./
Mine, bul Elbasynyń da abyroıyna zor nuqsan keltirip elimizdiń eń joǵary marapatynyń qalaı berilgeni týraly ashshy shyndyq, oqyp otyryp tóbe shashyń tik turady.
Adam balasy adamgershiligin joǵaltqan kúni bárin de joǵaltady, budan ataq qýǵandardyń jalǵan ataǵy jandaryna jylý bermesi de aqıqat. Qazaqta «Halyq - Qudaıdyń bir aty» degen óziniń moraldyq-etıkalyq tanymyna negizdep aıtylǵan sóz bar, bul jáı aıtyla salǵan sóz emes. Olaı bolsa, sol Halyqtyń ataýyn ıelengen joǵary marapattyń quny da ekiniń biriniń qoly jetpes bıik bolýy tıis.
Kezinde kórshi Reseıde L. Brejnevke «Pobeda» ordeni qalaı berilse, ýaqyt óte kele «laıyqty emes» dep keri qaıtarylyp alynǵan eken, nesi bar, úlgi bolarlyq jaǵdaı.
Beıbit ýaqytta eldiń damýyna aıyryqsha úles qosyp eńbek maıdanynda ter tókken adamdarǵa eńbegine «QR Eńbek Eri» ataǵyna aýystyrylýy kerek. Qan men terdiń aıyrmasy jer men kókteı ǵoı...
«Halyq qaharmanynyń» abyroıy kóterilýi kerek. Ony kóterýdiń birden-bir joly - eli úshin jan qıǵan nemese aıyryqshai erlik jasaǵan, naǵyz qaharmandyqtyń úlgisi bolǵan adamdarǵa ǵana tabys etilýi, týrasyn aıtqanda, bıik mártebeni basshynyń bedelimen emes, eldiń eleginen ótkizip usyný.
Sóz sońynda aıtarymyz, halqynyń naǵyz qaharman perzenti B. Momyshuly esimi kelmeske ketken keńestik zamannyń ataǵymen ǵana ólshenip qalmaı, Táýelsizdik alǵan óz eliniń eń joǵary marapaty «Halyq qaharmany» usynylyp sol tizimniń kóshin bastap tursa degen oı edi.
Erlan Shaıahmetuly,
Semeı qalasy
VREZKA:
B. Momyshuly atamyzǵa áli kúnge deıin memleketimizdiń eń joǵary qurmeti «Halyq qaharmany» berilmeýi qoǵamda kóptegen adamdardyń túsinbeýshiligin týdyrýda.
...
Biz óz tarapymyzdan onda turǵan eshteńe joq ekenin, birinshiden Baýyrjan atamyzǵa ol ataq óziniń janqıar erligi arqasynda berilgenin, ekinshiden, sol ataqtyń ekeýin de alǵan «Keńes Odaǵy batyry» jáne «Halyq qaharmany» ıegeri T. Áýbákirov aǵamyzdyń bar ekenin, odan Toqtar Ońǵarbaıulynyń abyroıy aspandamasa tómendemegenin esterine saldym.
