اتى اڭىزعا اينالعان اتامىزدىڭ ەرلىگى ءبىر توبە بولسا، ونەگەلى ءومىرى مەن ەرلىك تۋرالى ناسيحاتتاي وتىرىپ ەلدىكتى جىرلاعان ولەڭدەرى، قاناتتى سوزدەرىنىڭ ءوزى دە ءبىر توبە دەسەك ارتىق ايتقاندىق ەمەس.
«حالىق قاھارمانى» ق. قايسەنوۆ، رەيحستاگققا العاش بولىپ تۋ تىككەن «حالىق قاھارمانى» ر. قوشقاربايەۆتا كوزى تىرىلەرىندە ب. مومىشۇلىن «باتىرلاردىڭ باتىرى» ساناپ ەرەكشە قۇرمەتتەپ وتكەن. ءتىپتى، سوناۋ تەڭىزدىڭ ار جاعىنداعى كۋبا مەن يزرايل مەملەكەتتەرى دە اتى اڭىزعا اينالعان باتىر اتامىزدى ەرەن ەرلىگىنە باس ءيىپ ءوز اسكەريلەرىنە ۇلگى تۇتقانى دا ايتىلادى.
باتىرلىقتىڭ، اقيقاتتىڭ سيمۆولىنا اينالعان ب. مومىش ۇلى اتامىزعا ءالى كۇنگە دەيىن مەملەكەتىمىزدىڭ ەڭ جوعارى قۇرمەتى «حالىق قاھارمانى» بەرىلمەۋى قوعامدا كوپتەگەن ادامداردىڭ تۇسىنبەۋشىلىگىن تۋدىرۋدا.
ارينە، ب. مومىش ۇلى حالىق اراسىندا الدەقاشان مويىندالعان باتىر ەكەنى دە راس، ءبىراقتا، باتىردىڭ رەسمي تۇردە تاۋەلسىز ەلدىڭ حالىق قاھارمانى رەتىندە مويىندالماۋى ەلدىگىمىزگە سىن.
ب. مومىش ۇلىنىڭ دا ەسىمى ۇلى وتان سوعىسىنىڭ باتىرلارى ر. قوشقاربايەۆ، ق. قايسەنوۆ، ح. دوسپانوۆا، س. نۇرماعامبەتوۆ سىندى ەلىمىزدىڭ لايىقتى باتىرلارىمەن ءبىر قاتاردا تۇرۋىن قالار ەدىك.
ەسىمى ۋكراين ورمانىندا اڭىزعا اينالعان قاسىم اتامىز باۋكەڭدى ەرەكشە قۇرمەتتەپ ماحامبەتكە تەڭەگەنىن ايتادى. ال راحىمجان اتامىزدىڭ "رەيحستاگققا تۋ تىككەن باتىر" رەتىندە ەلگە تانىمال بولۋىنا دا باۋكەڭنىڭ ەڭبەگى ۇشان تەڭىز ەكەنىنەن حاباردارمىز. قازاقتىڭ قوس باتىر قاسىم جانە راقىمجان اعالارىمىزدىڭ باۋكەڭە دەگەن قۇرمەتى ەرەكشە ەدى. دەمەك، ەرلىگى اڭىزعا اينالعان باۋىرجان اتامىزدى باتىرلاردىڭ باتىرى دەۋگە تولىق نەگىز بار!
ەرلىك، رۋح، ۇلتتىق نامىس دەگەن كيەلى ۇعىمدار وتە تىعىز بايلانىستى، ۇلتتىق نامىس بولماسا، ۇلت باتىرلارى دا بولمايدى. قازاق حالقىندا: «ەرىم دەپ ىزدەيتىن ەلى بولماسا، ەلىم دەگەن ەر قايدان شىقسىن» دەگەن قاناتتى ءسوز بار.
باتىرعا تاۋەلسىزدىكتىڭ باستى ماراپاتى «حالىق قاھارمانى» اتاعى بەرىلسە ول بولاشاق ۇرپاقتىڭ بويىنداعى پاتريوتتىق سەزىمىن وياتۋعا، ەرلىك دەگەن قاسيەتتى ۇعىمدى جاس ۇرپاققا ناسيحاتتاۋدا ەرەكشە ۇلەس قوساتىنى ايتپاسا دا تۇسىنىكتى.
ويتكەنى، مەكتەپتەردە «حالىق قاھارمانى» يەگەرلەرى جايلى اشىق ساباقتار دا وتەدى ەكەن. ولاي بولسا، باتىر اتامىزدىڭ ەسىمى سول يەگەرلەردىڭ كوشىن باستاپ تۇرۋى ابدەن دۇرىس بولار ەدى. بۇل ماسەلەنى ق ر پرەزيدەنتى ق. توقايەۆتىڭ دا نازارىنا ۇسىنىپ حات تا جازعان ەدىك.
سول حاتتان سوڭ تەلەفون ارقىلى ق ر قورعانىس مينيسترلىگىنىڭ وكىلى دە حابارلاستى. ءسوز توركىنى ب. مومىش ۇلى اتامىزدى "حالىق قاھارمانى" مارتەبەسىنە ۇسىنۋعا بايلانىستى جازعان سول حاتىمىزعا وراي ەكەن.
حالىق قاھارمانىنا ەكىنشى دۇنيجۇزىلىك سوعىستا باتىر اتاعىن الماعان 130 ادامنىڭ ەسىمى كەزەكتە تۇرعانىن جەتكىزدى. ەكىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىستا كورسەتكەن ەرلىگى ەلەنبەي قالعان باتىرلاردى «كەزەككە» تۇرعىزىپ قويىپ ءوز كەۋدەلەرىنە تاعىپ جاتقان بۇگىنگى اتاققۇمار جانداردىڭ ۇساق تىرلىگى ەسىمە ءتۇستى.
قورعانىس مينيسترلىگىنىڭ وكىلىنىڭ ايتۋىنشا، باۋىرجان اتامىز «ەلباسىنىڭ ارقاسىندا» كەڭەس وداعى باتىرى اتاعىن العاندىقتان ول كىسىگە ەندى «حالىق قاھارمانى» اتاعى بەرىلمەيدى ەكەن. سەبەبى، ءبىر ادامعا ەكى بىردەي اتاق بەرىلمەيدى-مىس. (شىنى كەرەك، سوندا كەڭەستىك اتاق پەن تاۋەلسىزدىك العان ازات ەلدىڭ ەڭ جوعارى ماراپاتىنىڭ ەش ايىرماسى بولماعانى ما دەگەن ويدا قالدىم.) وسى جەردە ارامىزدا ەپتەپ ديسكۋسسيا باستالدى دەۋگە بولادى.
ءبىز ءوز تاراپىمىزدان وندا تۇرعان ەشتەڭە جوق ەكەنىن، بىرىنشىدەن باۋىرجان اتامىزعا ول اتاق ءوزىنىڭ جانقيار ەرلىگى ارقاسىندا بەرىلگەنىن، ەكىنشىدەن، سول اتاقتىڭ ەكەۋىن دە العان «كەڭەس وداعى باتىرى» جانە «حالىق قاھارمانى» يەگەرى ت. اۋباكىروۆ اعامىزدىڭ بار ەكەنىن، ودان توقتار وڭعارباي ۇلىنىڭ ابىرويى اسپانداماسا تومەندەمەگەنىن ەستەرىنە سالدىم.
قازىردە كەڭەستىك جۇيە كەلمەسكە كەتكەندىكتەن "كەڭەس وداعىنىڭ باتىرى" دەپ اسپەتتەي دە المايمىز عوي. تاۋەلسىزدىك العان ەلدىڭ ءوز باتىرلارىنا دەگەن ايىرىقشا جەكە قۇرمەتى بولۋعا ءتيىس شىعار.
ۇشىنشىدەن، ءبىز «اناۋ انانى العان، كەزەك مىنانىكى...» دەپ بازاردا اتاق ساۋدالاپ جاتقان جوقپىز.. وسىدان سوڭ مىنا قالىپپەن كەيبىر جاندار ارزان اتاقتى قۋىپ جۇرگەن قوعامدا ار-ۇيات دەگەن قاسيەتتەن مۇلدە جۇرداي بولامىز-اۋ دەگەن ويلار مازالايدى. «حالىق قاھارمانى» دەگەننەن شىعادى...
ەلىمىزدە مەملەكەتتىك جاۋاپتى قىزمەتتەر اتقارعان، ساياساتكەر عالىمجان جاقيانوۆتى بىلمەيتىن ادام كەمدە-كەم شىعار. وسى جەردە سول اعامىزدىڭ «ءومىر بەلەستەرى» دەگەن جارىققا شىققان كىتابىندا كەلتىرىلگەن ءبىر ايىرىقشا وقيعا وسىندايدا ويعا ورالادى. ءسوزىم دايەكتى بولۋى ءۇشىن سول كىتاپتىڭ 150ء-شى بەتىنەن «حالىق قاھارمانى» اتاعى جايلى عالىمجان ءبادىلجان ۇلى مەن ەلباسى اراسىنداعى سۇحباتتان قىسقاشا ءۇزىندى كەلتىرە كەتسەم دەيمىن.
«ن. نازاربايەۆ: مىسالى، مىنا س. ت. سياقتىلاردىڭ بۇگىنگى زاماندا قولىنان تۇك تە كەلمەيدى. ءبىراق ونى وزدەر مويىندامايدى. پوگون مەن اتاق سۇراپ جاتقاندارى. گەنەرال-پولكوۆنيك قىلدىم، ەندى نە كەرەك دەسەڭشى. بىزدە ونداي اسكەر ءتىپتى جوق!»
كەلەسى سوزگە ىلىنگەنى قۇداسى مۇحتار الييەۆ بولدى.
«وعان كەرەگى مىناۋ – جۇلدىز» دەپ، وڭ قولىمەن سول جاعىن، وردەن تاعىلاتىن جەردى تۇرتپەلەكتەدى. «ونىڭ قانداي جانە قالاي اكادەميك بولعانى بەلگىلى، ەندى مىنە «حالىق قاھارمانىن» الىپ بەرۋگە كىسى سالىپ، داريعانى جىبەرىپتى. «قىزىڭ كەلىپ جىلاپ تۇرعاندا – قايدا باراسىڭ؟ كەڭىردەگىڭنەن ۇستاعاندا امالسىز بەرەسىڭ سۇراعانىن..» دەپ ەلباسىنىڭ كۇرسىنگەنى ءبىرتۇرلى ايانىش سەزىمىن وياتتى. /ع. جاقيانوۆ، «ءومىر بەلەستەرى» 2004ج./
مىنە، بۇل ەلباسىنىڭ دا ابىرويىنا زور نۇقسان كەلتىرىپ ەلىمىزدىڭ ەڭ جوعارى ماراپاتىنىڭ قالاي بەرىلگەنى تۋرالى اششى شىندىق، وقىپ وتىرىپ توبە شاشىڭ تىك تۇرادى.
ادام بالاسى ادامگەرشىلىگىن جوعالتقان كۇنى ءبارىن دە جوعالتادى، بۇدان اتاق قۋعانداردىڭ جالعان اتاعى جاندارىنا جىلۋ بەرمەسى دە اقيقات. قازاقتا «حالىق - قۇدايدىڭ ءبىر اتى» دەگەن ءوزىنىڭ مورالدىق-ەتيكالىق تانىمىنا نەگىزدەپ ايتىلعان ءسوز بار، بۇل ءجاي ايتىلا سالعان ءسوز ەمەس. ولاي بولسا، سول حالىقتىڭ اتاۋىن يەلەنگەن جوعارى ماراپاتتىڭ قۇنى دا ەكىنىڭ ءبىرىنىڭ قولى جەتپەس بيىك بولۋى ءتيىس.
كەزىندە كورشى رەسەيدە ل. برەجنيەۆكە «پوبەدا» وردەنى قالاي بەرىلسە، ۋاقىت وتە كەلە «لايىقتى ەمەس» دەپ كەرى قايتارىلىپ الىنعان ەكەن، نەسى بار، ۇلگى بولارلىق جاعداي.
بەيبىت ۋاقىتتا ەلدىڭ دامۋىنا ايىرىقشا ۇلەس قوسىپ ەڭبەك مايدانىندا تەر توككەن ادامدارعا ەڭبەگىنە «ق ر ەڭبەك ەرى» اتاعىنا اۋىستىرىلۋى كەرەك. قان مەن تەردىڭ ايىرماسى جەر مەن كوكتەي عوي...
«حالىق قاھارمانىنىڭ» ابىرويى كوتەرىلۋى كەرەك. ونى كوتەرۋدىڭ بىردەن-بىر جولى - ەلى ءۇشىن جان قيعان نەمەسە ءايىرىقشاى ەرلىك جاساعان، ناعىز قاھارماندىقتىڭ ۇلگىسى بولعان ادامدارعا عانا تابىس ەتىلۋى، تۋراسىن ايتقاندا، بيىك مارتەبەنى باسشىنىڭ بەدەلىمەن ەمەس، ەلدىڭ ەلەگىنەن وتكىزىپ ۇسىنۋ.
ءسوز سوڭىندا ايتارىمىز، حالقىنىڭ ناعىز قاھارمان پەرزەنتى ب. مومىش ۇلى ەسىمى كەلمەسكە كەتكەن كەڭەستىك زاماننىڭ اتاعىمەن عانا ولشەنىپ قالماي، تاۋەلسىزدىك العان ءوز ەلىنىڭ ەڭ جوعارى ماراپاتى «حالىق قاھارمانى» ۇسىنىلىپ سول ءتىزىمنىڭ كوشىن باستاپ تۇرسا دەگەن وي ەدى.
ەرلان شاياحمەت ۇلى،
سەمەي قالاسى
ۆرەزكا:
ب. مومىش ۇلى اتامىزعا ءالى كۇنگە دەيىن مەملەكەتىمىزدىڭ ەڭ جوعارى قۇرمەتى «حالىق قاھارمانى» بەرىلمەۋى قوعامدا كوپتەگەن ادامداردىڭ تۇسىنبەۋشىلىگىن تۋدىرۋدا.
...
ءبىز ءوز تاراپىمىزدان وندا تۇرعان ەشتەڭە جوق ەكەنىن، بىرىنشىدەن باۋىرجان اتامىزعا ول اتاق ءوزىنىڭ جانقيار ەرلىگى ارقاسىندا بەرىلگەنىن، ەكىنشىدەن، سول اتاقتىڭ ەكەۋىن دە العان «كەڭەس وداعى باتىرى» جانە «حالىق قاھارمانى» يەگەرى ت. اۋباكىروۆ اعامىزدىڭ بار ەكەنىن، ودان توقتار وڭعارباي ۇلىنىڭ ابىرويى اسپانداماسا تومەندەمەگەنىن ەستەرىنە سالدىم.
