18 qyrkúıekte (juma kúni) kúlli álemnen qajylyqqa jınalǵan musylman úmbeti juma namazda basqosty. Mundaı baqyt bizge de buıyrǵanyna táýbe deımiz. Asylynda Islamdaǵy kópshilikpen atqarylatyn qulshylyqtar (qajylyq, aıt, juma, taraýyq, kúndelikti bes ýaqyt namaz, t.b.) baýyrmaldyqqa bastaıdy, birlikke jeteleıdi. Haq Elshisi jumysty tastap, jumaǵa barýdy buıyrýynda qaıyr kóp.
Mekkeni jaılaǵan jamaǵat juma namazyna tań namazynan bastap daıyndalady. Tipti, tańǵy qulshylyqty ótegen jurt sonda qalyp, jumany kútedi. Óıtpeske de bolmaıdy. Sebebi, ál-Haram meshitiniń (Qaǵba turǵan oryn) aýlasy úlken. Tabanyńyzdan tozyp, kirip-shyǵýǵa bir saǵat ýaqytyńyzdy shyǵyndaısyz. Namazdan shyǵyp, qonaqúıge jaıaýlatyp jetem degenshe, kelesi paryz namaz aldyńyzdan «kútip alady».
Mekke Qaǵbasymen qundy. Mekke – tek qulshylyqtyń qalasy. Qý nápsini túrtkileıtin tirshiliktiń qyzyqtarynan ada. Ystyq aýa, taqyr taý, adym saıyn Allanyń úıi. Azan shaqyrylǵanda tirshilik toqtaıdy. Bári meshitke qaraı aǵylady. Juma kúni tipti adam nópiri kóp.
Biz de jamaǵatpen birge ál-Haramǵa qaraı bet aldyq. Ózine kúnniń qatty qyzýyn jınaǵan tas joldan betke urǵan ystyq lep keńsirikti keptirip jibererdeı. Bul da – Allanyń meıirimi ǵoı. Ystyq klımat qajylyq oryndaýǵa, der kezinde boıdáret alyp, namaz óteýge yńǵaıly. Qudaıdyń qarasqany dersiń. Áıtpese, sýyq aýada qajylyq rásimderin (Mına jazyǵynda jatý, Muzdalıfada túneý, t.b.) oryndap kórińiz...
Taqyryptan tys tolǵam
«Ata-ananyń qadirin balaly bolǵanda bilesiń» degenniń mánine buryn boılamaıtynbyz. Balalyq bolar. Endi «óz elińniń qadirin ózge jerge barǵanda bilesiń» degendi aıtqymyz kelip otyr. Bizdiń Almatydaǵy «Nur Múbárak» ýnıversıtetine kelgen arab ustazdar: «Sender jer betindegi jánnat mekende turasyńdar. Qysta qardyń qyzyǵyn kóresińder, kóktem, jazda jańbyrdyń rahatyna bólenesińder, jerlerińde jemistiń bári ósedi. Allanyń tórt mezgilin kóresińder», – dep tańdanady eken. Osy sóz jolaı oıǵa oralǵan soń taqyryp arasyna «tyqpalap» jatqanymyz ǵoı.
Oıǵa shomyp jatqanda meshitke de ańdap qalyppyz. Qajylyq maýsymynda qyzmetke tartylǵan tártip saqshylary, jol polısıasy kelgen musylmandardy tek «qajy» dep ısharat jasaıdy. Qurmet bildirgeni dep bilemiz. Namaz ýaqytyna bir jarym saǵat buryn barsaq ta ishte oryn joq eken. Meshit aýlasynda oqýǵa týra keldi. Kún tas tóbede. Hadıste aıtylǵandaı, ál-Haram meshitinde oqylǵan namazdyń saýaby ózge meshitte oqylǵan namazdan 100 myń ese artyq. Saýaptan qur qalsyn ba? Kúnniń ystyǵy, basqasy, qolaısyz jaǵdaılar mundaıda elenbeıdi. Namaz qabyl bolsa qup. Qalǵanyna shydaýǵa bolady. Shydaımyn dep densaýlyǵy syr berip qalǵandar da kezdesedi.
«Sabyr» degen sózdi kóp jaǵdaıda ashýlanǵan kezde aıtamyz. Sabyrdyń da san túri bar eken. Sonyń biri – qulshylyqta sabyr etý. Jaratýshyǵa jaqyndaý úshin qulshylyqtaǵy qıyndyqqa sabyr etýge týra keledi. Jan men tánniń qınalǵany – saýaptyń jınalǵany. Saýap jınaýda shek joq. Bir qyzyǵy, álgi tártip saqshylarynyń aınalasyndaǵy adamdardyń basyna arnaıy qurylǵymen sý búrkip júr. Sál de bolsa salqyndasyn degen nıeti ǵoı. Sol nıeti úshin de ishiń jylyp qalady eken. Áıtpese, bir-eki tamshy sý 45 gradýs ystyqta ne ról oınaıdy dersiz. Joq. Nıet amaldan qaıyrly. Bári izgi nıetten bastaý almaq.
45 gradýs ystyqta namaz ótep, sý ter bolǵan jamaǵattyń qulshylyǵy qabyl bolǵaı dep tileımiz.
Aǵabek QONARBAIULY
sýretterdi túsirgen – Qaısar Turlybekov
Mekke shahary
