جۇما – ۇلىق كۇن. مەككە – پايعامبارلار ءىزى قالعان، كۇللى مۇسىلماننىڭ نامازدا بەت تۇزەيتىن قاعباسى بار قاسيەتتى قالا. قاسيەتتى جۇما كۇنىندەگى جۇما نامازىن وسى قاسيەتتى قالا – مەككەدە وتەۋدى اللا ءناسىپ ەتتى. «كۇن شۋاعى شاشىلعان كۇندەردىڭ ەڭ قايىرلىسى – جۇما»، – دەپتى ءاز پايعامبار مۇحاممەد (اللانىڭ وعان سالاۋاتى مەن سالەمى بولسىن). جۇما – باسقوسۋ دەگەن ماعىنانى بىلدىرەدى.

18 قىركۇيەكتە (جۇما كۇنى) كۇللى الەمنەن قاجىلىققا جينالعان مۇسىلمان ۇمبەتى جۇما نامازدا باسقوستى. مۇنداي باقىت بىزگە دە بۇيىرعانىنا تاۋبە دەيمىز. اسىلىندا يسلامداعى كوپشىلىكپەن اتقارىلاتىن قۇلشىلىقتار (قاجىلىق، ايت، جۇما، تاراۋىق، كۇندەلىكتى بەس ۋاقىت ناماز، ت.ب.) باۋىرمالدىققا باستايدى، بىرلىككە جەتەلەيدى. حاق ەلشىسى جۇمىستى تاستاپ، جۇماعا بارۋدى بۇيىرۋىندا قايىر كوپ.



مەككەنى جايلاعان جاماعات جۇما نامازىنا تاڭ نامازىنان باستاپ دايىندالادى. ءتىپتى، تاڭعى قۇلشىلىقتى وتەگەن جۇرت سوندا قالىپ، جۇمانى كۇتەدى. ويتپەسكە دە بولمايدى. سەبەبى، ءال-حارام مەشىتىنىڭ (قاعبا تۇرعان ورىن) اۋلاسى ۇلكەن. تابانىڭىزدان توزىپ، كىرىپ-شىعۋعا ءبىر ساعات ۋاقىتىڭىزدى شىعىندايسىز. نامازدان شىعىپ، قوناقۇيگە جاياۋلاتىپ جەتەم دەگەنشە، كەلەسى پارىز ناماز الدىڭىزدان «كۇتىپ الادى».

مەككە قاعباسىمەن قۇندى. مەككە – تەك قۇلشىلىقتىڭ قالاسى. قۋ ءناپسىنى تۇرتكىلەيتىن تىرشىلىكتىڭ قىزىقتارىنان ادا. ىستىق اۋا، تاقىر تاۋ، ادىم سايىن اللانىڭ ءۇيى. ازان شاقىرىلعاندا تىرشىلىك توقتايدى. ءبارى مەشىتكە قاراي اعىلادى. جۇما كۇنى ءتىپتى ادام ءنوپىرى كوپ.

ءبىز دە جاماعاتپەن بىرگە ءال-حارامعا قاراي بەت الدىق. وزىنە كۇننىڭ قاتتى قىزۋىن جيناعان تاس جولدان بەتكە ۇرعان ىستىق لەپ كەڭسىرىكتى كەپتىرىپ جىبەرەردەي. بۇل دا – اللانىڭ مەيىرىمى عوي. ىستىق كليمات قاجىلىق ورىنداۋعا، دەر كەزىندە بويدارەت الىپ، ناماز وتەۋگە ىڭعايلى. قۇدايدىڭ قاراسقانى دەرسىڭ. ايتپەسە، سۋىق اۋادا قاجىلىق راسىمدەرىن (مينا جازىعىندا جاتۋ، مۇزداليفادا تۇنەۋ، ت.ب.) ورىنداپ كورىڭىز...

 

تاقىرىپتان تىس تولعام

 «اتا-انانىڭ ءقادىرىن بالالى بولعاندا بىلەسىڭ» دەگەننىڭ مانىنە بۇرىن بويلامايتىنبىز. بالالىق بولار. ەندى «ءوز ەلىڭنىڭ ءقادىرىن وزگە جەرگە بارعاندا بىلەسىڭ» دەگەندى ايتقىمىز كەلىپ وتىر. ءبىزدىڭ الماتىداعى «نۇر مۇباراك» ۋنيۆەرسيتەتىنە كەلگەن اراب ۇستازدار: «سەندەر جەر بەتىندەگى ءجاننات مەكەندە تۇراسىڭدار. قىستا قاردىڭ قىزىعىن كورەسىڭدەر، كوكتەم، جازدا جاڭبىردىڭ راحاتىنا بولەنەسىڭدەر، جەرلەرىڭدە جەمىستىڭ ءبارى وسەدى. اللانىڭ ءتورت مەزگىلىن كورەسىڭدەر»، – دەپ تاڭدانادى ەكەن. وسى ءسوز جولاي ويعا ورالعان سوڭ تاقىرىپ اراسىنا «تىقپالاپ» جاتقانىمىز عوي.

ويعا شومىپ جاتقاندا مەشىتكە دە اڭداپ قالىپپىز. قاجىلىق ماۋسىمىندا قىزمەتكە تارتىلعان ءتارتىپ ساقشىلارى، جول پوليسياسى كەلگەن مۇسىلمانداردى تەك «قاجى» دەپ يشارات جاسايدى. قۇرمەت بىلدىرگەنى دەپ بىلەمىز. ناماز ۋاقىتىنا ءبىر جارىم ساعات بۇرىن بارساق تا ىشتە ورىن جوق ەكەن. مەشىت اۋلاسىندا وقۋعا تۋرا كەلدى. كۇن تاس توبەدە. حاديستە ايتىلعانداي، ءال-حارام مەشىتىندە وقىلعان نامازدىڭ ساۋابى وزگە مەشىتتە وقىلعان نامازدان 100 مىڭ ەسە ارتىق. ساۋاپتان قۇر قالسىن با؟ كۇننىڭ ىستىعى، باسقاسى، قولايسىز جاعدايلار مۇندايدا ەلەنبەيدى. ناماز قابىل بولسا قۇپ. قالعانىنا شىداۋعا بولادى. شىدايمىن دەپ دەنساۋلىعى سىر بەرىپ قالعاندار دا كەزدەسەدى.
«سابىر» دەگەن ءسوزدى كوپ جاعدايدا اشۋلانعان كەزدە ايتامىز. سابىردىڭ دا سان ءتۇرى بار ەكەن. سونىڭ ءبىرى – قۇلشىلىقتا سابىر ەتۋ. جاراتۋشىعا جاقىنداۋ ءۇشىن قۇلشىلىقتاعى قيىندىققا سابىر ەتۋگە تۋرا كەلەدى. جان مەن ءتاننىڭ قينالعانى – ساۋاپتىڭ جينالعانى. ساۋاپ جيناۋدا شەك جوق. ءبىر قىزىعى، الگى ءتارتىپ ساقشىلارىنىڭ اينالاسىنداعى ادامداردىڭ باسىنا ارنايى قۇرىلعىمەن سۋ بۇركىپ ءجۇر. ءسال دە بولسا سالقىنداسىن دەگەن نيەتى عوي. سول نيەتى ءۇشىن دە ءىشىڭ جىلىپ قالادى ەكەن. ايتپەسە، بىر-ەكى تامشى سۋ 45 گرادۋس ىستىقتا نە ءرول وينايدى دەرسىز. جوق. نيەت امالدان قايىرلى. ءبارى ىزگى نيەتتەن باستاۋ الماق.

45 گرادۋس ىستىقتا ناماز وتەپ، سۋ تەر بولعان جاماعاتتىڭ قۇلشىلىعى قابىل بولعاي دەپ تىلەيمىز.

 

اعابەك قونارباي ۇلى

سۋرەتتەردى تۇسىرگەن – قايسار تۇرلىبەكوۆ 

مەككە شاھارى