Qazaqstanǵa kelgende dıplomaty bar, depýtaty bar, sarapshysy bar, Solovevi bar, taǵy basqasy bar maskalaryn sypyryp, sovet úkimetinen «muraǵa» qalǵan ámirshil, óktemshil keıipke qaıta enedi.
«Bular derbes el-aý. Bodandyq qamytynan qutyldy-aý. Saıası etıkany saqtasaq etti. Syılastyqqa syzat túsirip almaıyq...», – degen oı sanasyna kirip-shyqpaıdy olardyń.
Olardyń oıy túrýli irgeden tas atý ǵana. Bul túrimen Reseı túptiń-túbinde japadan-jalǵyz qalady».
Belgili qazaqstandyq jýrnalıs Vadım Boreıko Qazaqstannyń ishki isine kıligip, iritki salýǵa ilik izdep otyrǵan Kremlge osyndaı baǵa beripti.
Boreıkonyń pikiri oryssha aıtylǵanymen, qundy (eldegi orystildi BAQ-tyń Reseıdi synaýy sırek óıtkeni. Sol eldiń soıylyn soqpasa, qarsy sóılegen kezi ilýde bireý ǵana).
Maqalanyń mazmuny da buǵan deıin bul máseleni jeter jerine jetkize qaýzaǵan qazaqtildi BAQ-tyń kózqarasymen úndes jatqasyn yqshamdap bolsa da aýdarǵandy jón sanadyq.
Boreıko bylaı dep ashynypty:
Kremldiń kózdegeni ne?
«Reseıde «Alparı» deıtin aqparattyq ortalyq bar. Basshysy Aleksandr Razývaevpen bir jyldary istes boldyq. Qazaqstandaǵy gazet-saıttardyń betinen túspeıdi ol.
Sol Razývaev «Teńgeni denomınasıalaý qajet. Kúndelikti alys-beriste eldiń usaq aqsha ustaǵany jón», – depti.
Oıpyrym-aı, á?! Qalaı-qalaı oraǵytady ózi? Qalaı-qalaı kósiledi? Qazaqstanǵa jón siltep, jol kórseterdeı, Reseıdiń tórt qubylasy túgel me edi osy?!
Joq, óz jyrtyǵyn ózi jamaı almaı júrip, ózge elge aqyl aıtý Reseıdiń ejelgi ádeti.
Byltyrdan beri Reseı aqshasy dollarǵa shaqqanda 21,1 paıyzǵa, eýroǵa kelgende 15,5 paıyzǵa qunsyzdanǵan.
Tili qyshyp tursa rúbl týraly aıtsyn Razývaev, aqyly asyp-tógilip jatsa AQSH-tyń Federaldi rezervine barsyn, dollardyń kúıin kúıttep. Kóreıik, tyńdar qulaq tabylar ma eken?..
Qazaqstanǵa kelgende kósemsip, sheshensip ketetin Razývaev sekildiler Reseıde ondap, júzdep júr.
Bul máseleni jyly jabýǵa bolmaıdy sondyqtan da.
Dál sol Razývaev: «Odaqqa birikken elder ortaq valúta qursyn. Onyń aty altyn bolsyn», – dep ólip-óship júr.
Byltyr Astananyń tórinde otyryp sóı dedi sabazyń.
Shataǵy ne?
Bizge kelgende kósemsip, sheshensip sóıleıtin Razývaev sekildiler ortaq valútanyń áńgimesi áldeqashan taýsylǵanyn, Reseıdiń kesheli-búgingi áreketinen keıin Qazaqstannyń ortaq valúta týraly oıdan aınyp qalǵanyn ańdaýǵa óresi jetpeı otyr.
Eýrazıalyq odaqqa baǵy emes, soryna qaraı qosylǵanyn qazir ǵana túsindi bizdiń el. Reseımen odaqtasyp opa tappasyna kózi jetti.
Qazaqstan odaqtastyqtyń tym tereńdep ketkenin qalamaıtynyn qas qabaǵymen-aq ańǵartyp otyr.
Reseıdiń odaqty saıasılandyrýǵa qatysty kez kelgen usynysyn Táýelsizdikke qol suǵý dep qabyldaıtyn tegeýrindi top qalyptasty osy tusta.
Razývaev sekildiler sonda da qoıar emes.
Tyıylar túri joq olardyń, tábeti ashylǵany sondaı, Qazaqstannyń latynǵa kóshkenin estigende Dýma depýtaty Alekseı Jýravlev tóseginde tynysh jata almapty.
«Túnimen dóńbekship shyqtym. Bul, bul degeniń Reseımen aradaǵy dostyqqa syna qaǵý ǵoı» dep baıbalam salǵany bir bólek, Qazaqstan Parlamentinen álgi áreketin túsindirýdi talap etken-tuǵyn.
Kremldiń qurqyltaıy Vladımır Solovev bolsa Sırıaǵa jaýynger jibergen Reseıdi ashyq qoldamaǵany úshin jazǵyrǵan bizdiń eldi.
«Biz ózi Qazaqstanmen qandaı odaq qurdyq? Tomaǵa-tuıyq jatqanyn qalaı túsinýge bolady? Aramyzdy ala mysyq kesip ótpedi me osy? Álde kelesi maıdan Qazaqstanda bolady dep kútemiz be? Bul eldi Reseıden jyryp alǵysy keletinder kóp qoı», – dep kókigeni esimizde.
Bizde nege minez joq?
Solovevti syqpyrtyp alatyn minez bizdiń elde joq. Syrtqy ister mınıstrliginiń buǵan qatysty solǵyn jaýaby Solovevke sabaq bolmaǵany anyq.
Kúni keshe Reseıdiń Syrtqy ister mınıstrligi Orta Azıadaǵy asharshylyqqa qatysty málimdeme jasady.
«30-jyldardaǵy ashtyq taqyrybyn áldekimder ádeıi ýshyqtyryp otyr» – deıdi Kreml.
Solaı dep sanaıdy eken Reseı.
Solaı baǵalaıdy eken birneshe mıllıon adamnyń ómirin jalmaǵan zulmatty.
Orta Azıa degeni kózaldaý ǵana. Qazaqstandy emeýrindep aıtqany. Ashtyqtan kúlli KSRO-da 7 mln adamnyń ajal qushty. Al Reseı bolsa bul taqyrypty bireýler burmalap otyr deıdi…
Ózinen kórsin. Óz qadirin ózi ketirip otyr bul el. Ótkendi ańsaıtyn ólermendiginen bolady ajaly. Óktemdigin júrgizem dep jalǵyz qalady erteń eshkimge kereksiz bolyp. Myna túrimen kúnderdiń-kúni odan Qazaqstan da teris aınalady. Bulaı etýge Reseıdiń ózi ıtermelep otyr».
Boreıkonyń paıymdaýy durys. Dál osy Reseıge kelgende eldegi BAQ ataýly biraýyzdy bolsa, erteńgi myltyqsyz maıdanda da esemizdi jibermes edik.
Daıyndaǵan, Dýman BYQAI
