قازاقستانعا كەلگەندە ديپلوماتى بار، دەپۋتاتى بار، ساراپشىسى بار، سولوۆيەۆى بار، تاعى باسقاسى بار ماسكالارىن سىپىرىپ، سوۆەت ۇكىمەتىنەن «مۇراعا» قالعان ءامىرشىل، وكتەمشىل كەيىپكە قايتا ەنەدى.
«بۇلار دەربەس ەل-اۋ. بوداندىق قامىتىنان قۇتىلدى-اۋ. ساياسي ەتيكانى ساقتاساق ەتتى. سىيلاستىققا سىزات ءتۇسىرىپ المايىق...»، – دەگەن وي ساناسىنا كىرىپ-شىقپايدى ولاردىڭ.
ولاردىڭ ويى ءتۇرۋلى ىرگەدەن تاس اتۋ عانا. بۇل تۇرىمەن رەسەي تۇپتىڭ-تۇبىندە جاپادان-جالعىز قالادى».
بەلگىلى قازاقستاندىق جۋرناليست ۆاديم بورەيكو قازاقستاننىڭ ىشكى ىسىنە كيلىگىپ، ىرىتكى سالۋعا ىلىك ىزدەپ وتىرعان كرەملگە وسىنداي باعا بەرىپتى.
بورەيكونىڭ پىكىرى ورىسشا ايتىلعانىمەن، قۇندى (ەلدەگى ءورىستىلدى باق-تىڭ رەسەيدى سىناۋى سيرەك ويتكەنى. سول ەلدىڭ سويىلىن سوقپاسا، قارسى سويلەگەن كەزى ىلۋدە بىرەۋ عانا).
ماقالانىڭ مازمۇنى دا بۇعان دەيىن بۇل ماسەلەنى جەتەر جەرىنە جەتكىزە قاۋزاعان ءقازاقتىلدى باق-تىڭ كوزقاراسىمەن ۇندەس جاتقاسىن ىقشامداپ بولسا دا اۋدارعاندى ءجون سانادىق.
بورەيكو بىلاي دەپ اشىنىپتى:
كرەملدىڭ كوزدەگەنى نە؟
«رەسەيدە «الپاري» دەيتىن اقپاراتتىق ورتالىق بار. باسشىسى الەكساندر رازۋۆايەۆپەن ءبىر جىلدارى ىستەس بولدىق. قازاقستانداعى گازەت-سايتتاردىڭ بەتىنەن تۇسپەيدى ول.
سول رازۋۆايەۆ «تەڭگەنى دەنوميناسيالاۋ قاجەت. كۇندەلىكتى الىس-بەرىستە ەلدىڭ ۇساق اقشا ۇستاعانى ءجون»، – دەپتى.
ويپىرىم-اي، ءا؟! قالاي-قالاي وراعىتادى ءوزى؟ قالاي-قالاي كوسىلەدى؟ قازاقستانعا ءجون سىلتەپ، جول كورسەتەردەي، رەسەيدىڭ ءتورت قۇبىلاسى تۇگەل مە ەدى وسى؟!
جوق، ءوز جىرتىعىن ءوزى جاماي الماي ءجۇرىپ، وزگە ەلگە اقىل ايتۋ رەسەيدىڭ ەجەلگى ادەتى.
بىلتىردان بەرى رەسەي اقشاسى دوللارعا شاققاندا 21،1 پايىزعا، ەۋروعا كەلگەندە 15،5 پايىزعا قۇنسىزدانعان.
ءتىلى قىشىپ تۇرسا رۋبل تۋرالى ايتسىن رازۋۆايەۆ، اقىلى اسىپ-توگىلىپ جاتسا اقش-تىڭ فەدەرالدى رەزەرۆىنە بارسىن، دوللاردىڭ كۇيىن كۇيتتەپ. كورەيىك، تىڭدار قۇلاق تابىلار ما ەكەن؟..
قازاقستانعا كەلگەندە كوسەمسىپ، شەشەنسىپ كەتەتىن رازۋۆايەۆ سەكىلدىلەر رەسەيدە ونداپ، جۇزدەپ ءجۇر.
بۇل ماسەلەنى جىلى جابۋعا بولمايدى سوندىقتان دا.
ءدال سول رازۋۆايەۆ: «وداققا بىرىككەن ەلدەر ورتاق ۆاليۋتا قۇرسىن. ونىڭ اتى التىن بولسىن»، – دەپ ءولىپ-وشىپ ءجۇر.
بىلتىر استانانىڭ تورىندە وتىرىپ ءسوي دەدى سابازىڭ.
شاتاعى نە؟
بىزگە كەلگەندە كوسەمسىپ، شەشەنسىپ سويلەيتىن رازۋۆايەۆ سەكىلدىلەر ورتاق ۆاليۋتانىڭ اڭگىمەسى الدەقاشان تاۋسىلعانىن، رەسەيدىڭ كەشەلى-بۇگىنگى ارەكەتىنەن كەيىن قازاقستاننىڭ ورتاق ۆاليۋتا تۋرالى ويدان اينىپ قالعانىن اڭداۋعا ورەسى جەتپەي وتىر.
ەۋرازيالىق وداققا باعى ەمەس، سورىنا قاراي قوسىلعانىن ءقازىر عانا ءتۇسىندى ءبىزدىڭ ەل. رەسەيمەن وداقتاسىپ وپا تاپپاسىنا كوزى جەتتى.
قازاقستان وداقتاستىقتىڭ تىم تەرەڭدەپ كەتكەنىن قالامايتىنىن قاس قاباعىمەن-اق اڭعارتىپ وتىر.
رەسەيدىڭ وداقتى ساياسيلاندىرۋعا قاتىستى كەز كەلگەن ۇسىنىسىن تاۋەلسىزدىككە قول سۇعۋ دەپ قابىلدايتىن تەگەۋرىندى توپ قالىپتاستى وسى تۇستا.
رازۋۆايەۆ سەكىلدىلەر سوندا دا قويار ەمەس.
تىيىلار ءتۇرى جوق ولاردىڭ، تابەتى اشىلعانى سونداي، قازاقستاننىڭ لاتىنعا كوشكەنىن ەستىگەندە دۋما دەپۋتاتى الەكسەي جۋراۆليەۆ توسەگىندە تىنىش جاتا الماپتى.
«تۇنىمەن دوڭبەكشىپ شىقتىم. بۇل، بۇل دەگەنىڭ رەسەيمەن اراداعى دوستىققا سىنا قاعۋ عوي» دەپ بايبالام سالعانى ءبىر بولەك، قازاقستان پارلامەنتىنەن الگى ارەكەتىن ءتۇسىندىرۋدى تالاپ ەتكەن-تۇعىن.
كرەملدىڭ قۇرقىلتايى ۆلاديمير سولوۆيەۆ بولسا سيرياعا جاۋىنگەر جىبەرگەن رەسەيدى اشىق قولداماعانى ءۇشىن جازعىرعان ءبىزدىڭ ەلدى.
«ءبىز ءوزى قازاقستانمەن قانداي وداق قۇردىق؟ توماعا-تۇيىق جاتقانىن قالاي تۇسىنۋگە بولادى؟ ارامىزدى الا مىسىق كەسىپ وتپەدى مە وسى؟ الدە كەلەسى مايدان قازاقستاندا بولادى دەپ كۇتەمىز بە؟ بۇل ەلدى رەسەيدەن جىرىپ العىسى كەلەتىندەر كوپ قوي»، – دەپ كوكىگەنى ەسىمىزدە.
بىزدە نەگە مىنەز جوق؟
سولوۆيەۆتى سىقپىرتىپ الاتىن مىنەز ءبىزدىڭ ەلدە جوق. سىرتقى ىستەر مينيسترلىگىنىڭ بۇعان قاتىستى سولعىن جاۋابى سولوۆيەۆكە ساباق بولماعانى انىق.
كۇنى كەشە رەسەيدىڭ سىرتقى ىستەر مينيسترلىگى ورتا ازياداعى اشارشىلىققا قاتىستى مالىمدەمە جاسادى.
«30-جىلدارداعى اشتىق تاقىرىبىن الدەكىمدەر ادەيى ۋشىقتىرىپ وتىر» – دەيدى كرەمل.
سولاي دەپ سانايدى ەكەن رەسەي.
سولاي باعالايدى ەكەن بىرنەشە ميلليون ادامنىڭ ءومىرىن جالماعان زۇلماتتى.
ورتا ازيا دەگەنى كوزالداۋ عانا. قازاقستاندى ەمەۋرىندەپ ايتقانى. اشتىقتان كۇللى كسرو-دا 7 ملن ادامنىڭ اجال قۇشتى. ال رەسەي بولسا بۇل تاقىرىپتى بىرەۋلەر بۇرمالاپ وتىر دەيدى…
وزىنەن كورسىن. ءوز ءقادىرىن ءوزى كەتىرىپ وتىر بۇل ەل. وتكەندى اڭسايتىن ولەرمەندىگىنەن بولادى اجالى. وكتەمدىگىن جۇرگىزەم دەپ جالعىز قالادى ەرتەڭ ەشكىمگە كەرەكسىز بولىپ. مىنا تۇرىمەن كۇندەردىڭ-كۇنى ودان قازاقستان دا تەرىس اينالادى. بۇلاي ەتۋگە رەسەيدىڭ ءوزى يتەرمەلەپ وتىر».
بورەيكونىڭ پايىمداۋى دۇرىس. ءدال وسى رەسەيگە كەلگەندە ەلدەگى ب ا ق اتاۋلى ءبىراۋىزدى بولسا، ەرتەڭگى مىلتىقسىز مايداندا دا ەسەمىزدى جىبەرمەس ەدىك.
دايىنداعان، دۋمان بىقاي
