2005 jyly qaıta qolǵa alynyp, tehnologıasy tolyq jańarýdan ótti. Sodan bergi ýaqytta Jarkent krahmal-sirne zaýytynyń jumysy birde-bir kún damyldaǵan joq.
Qazir kúnine 300 tonna júgeri óńdeıdi. Osy saladaǵy Qazaqstan ǵana emes, Orta Azıadaǵy eń iri óndiris oryndarynyń birine aınaldy.
Júgeri zaýytynyń Jarkentte ornalasýy da beker emes. Júgeriniń otany bul jer. Kezinde Panfılov, Uıǵyr, Eńbekshi qazaq aýdandarynyń jer emgen sharýalary júgeri ósirýdi negizgi kásipke aınaldyryp, odan taý-taý túsim alyp, nápaqalaryn aıyryp otyrǵan.
Zaýytta jumys isteıtin 340 jumysshynyń barlyǵy jergilikti turǵyndar. Júgeriniń qyr-syryn jete biletin, odan ónim alýǵa ábden mashyqtanǵan.
Jarkent krahmal-sirne zaýyty – sirne óndirýmen aınalysatyn elimizdegi jalǵyz kásiporyn. Sonysymen de qundy.
Krahmal sirnesin qandaı maqsatta qoldanady?
Júgeriden alynatyn krahmal – taǵam óndirisi, kondıterlik ónimder, jeńil ónerkásip, toqyma, qaǵaz polıgrafıasy, temeki, syra qaınatý jáne shyryn jasaý ónerkásibinde, sondaı-aq qurylys materıaldary óndirisinde joǵary suranysqa ıe.
Zaýyt túrlendirilgen krahmaldyń 18 túrin, maltoza jáne glúkoza balshyryndaryn, glúten, júgeri maıyn, uryq, kebek, túıirlengen qurama jem shyǵarady.
Al sirne osy krahmaldan alynatyn qoıý shárbát tárizdi tátti ónim. Zaýyt budan bólek krahmal- glúkozalyq qant pen taǵamdyq glúkozany shyǵarady. Glúkoza alynatyn shıkizat taǵy sol – krahmal.
Krıstaldyq glúkoza taza da tátti, ári tez sińetin joǵary sapaly tamaq ónimi. Kondıterlik nan-toqash ónimderin, jemis konservilerin, qoıýlatylǵan sút, balmuzdaq, lıker-araq ónimderin jáne kýlınarıalyq ózge de ónimderdi shyǵarý úshin osy glúkoza paıdalanylady.
Jarkent krahmal-sirne zaýytynyń qundylyǵy da osynda.
Byltyrǵy jyldan bastap kásiporyn ónimniń jańa túri glúkoza-frýktoza balshyrynyn shyǵarýda. Osy maqsatta zaýyt basshylyǵy «IG-42» dep atalatyn tehnologıany satyp alǵan, bul tehnologıanyń ereksheligi sonda quramynda jasandy nemese sıntetıkalyq zattar, sondaı-aq tamaq qospalary bolmaıtyn shıkizat óndirýge múmkindik beredi.
Sala mamandarynyń aıtýynsha, mundaı ónim dál qazir Orta Azıada joq. Bul ónim karamel, ırıs jáne basqa tátti qospalardy óndirý kezinde qoldanylady eken.
Aıtý ketek kerek, zaýyt glúkoza balshyrynyn óndirý kezinde genetıkalyq túrlendirilgen shıkizatty qoldanbaıdy, budan tys júgerini qaldyqsyz qaıta óńdeý sıklyn jolǵa qoıǵan.
Ázir zaýyt jylyna 60 myń tonna júgeri dánin óndiredi. Kelekshekte bul kórsetkishti 300 myń tonnaǵa deıin ulǵaıtýdy josparlap otyrǵan jaıy bar.
Zaýyttyń negizgi tutynýshylary kimder?
Jarkent krahmal-sirne zaýytynda óndiriletin ónimniń 60 paıyzyn qazaqstandyq kásiporyndar tutynyp otyr.
Bulardyń arasynda –
«Rahat» kondıter zaýyty, «Alinex» JSHS, «Aqsaı-NAN», «Maslodel», «Hamle», «Carlsberg Kazakhstan», «RG Brands» sıaqty tanymal kompanıalar bar.
«Kásiporyn óniminiń 40 paıyzy Reseı, Qytaı, Qyrǵyzstan, Ózbekstan jáne Tájikstanǵa tasymaldanady», – deıdi zaýyt basshysy Sultanmurat Sirápilov.
Eksportty 2 ese ulǵaıtypty
Qazirgi kúni zaýyt
«KazakhExport» ESK» AQ qoldaýymen Ózbekstanǵa júgeri krahmaly men sirnesiniń eksporty kólemin 2 ese ulǵaıtty.
Jyl sońyna deıin «Jarkent krahmal-sirne zaýyty» JSHS Ózbekstanǵa 5,4 myń tonna sirne jáne 3,6 myń tonna júgeri krahmalyn eksporttaýdy josparlap otyr.
Ulttyq kompanıa ózbekstandyq satyp alýshyǵa qazaqstandyq zaýyt ónimderin satyp alý úshin saýdany qarjylandyrý jolymen qoldaý kórsetedi.
Mundaı qarjylandyrýsyz jetkizý kólemi áldeqaıda az bolar edi. Óıtkeni satyp alýshyda taýardyń búkil kólemin talap boıynsha aldyn ala tóleý sharttarymen satyp alýǵa qajetti úlken qarajat aınalymy bola bermeıdi.
Bul rette, ádette, árbir óndirýshi eki sebep boıynsha aldyn ala tólemsiz úlken somaǵa ónim jetkize almaıdy.
Birinshiden, aparǵan taýary úshin tólemdi ýaqtyly ala almaý táýekeli bar. Ekinshiden, tólemdi keıinge qaldyrý jolymen taýar neǵurlym kóp tıep-jóneltilse, bos aınalym qarajattary sonshalyqty az qalady.
Bul kapıtaldyń aınalymdylyǵyn baıaýlatady, basqa jetkizýlerdiń bolmaı qalý táýekelin týdyrady, paıdany tómendetedi jáne t.b.
Bul mámileni qarjylandyrýdy uıymdastyrý úshin «KazakhExport» ESK» AQ ózbek bankteriniń birimen áriptestik qatynas ornatty, onyń qarjylyq jaǵdaıyn zerttedi jáne bul banke bankaralyq qaryzdan jaltarý táýekeline lımıttiń belgilengen mólsherin belgiledi.
Qazirgi ýaqytta Ózbekstannyń bank sektorynda oń dınamıkanyń baıqalatyndyǵyn jáne kóptegen ózbek bankteriniń osyndaı mámilelerge qatysýǵa daıyn ekenin aıta ketý qajet.
DALANEWS.KZ ANYQTAMASY:
2015 jyly Qazaqstanda Ulttyq bıznes-reıtıngti zertteý nátıjeleri boıynsha zaýyt «Sala kóshbasshysy» bolyp tanyldy. 2017 jyly JKSZ «Qazaqstannyń úzdik taýary» konkýrsynyń oblystyq kezeńiniń «Óndiristik maqsattaǵy úzdik taýarlar» nomınasıasynda birinshi oryndy ıelendi, sondaı-aq Prezıdenttiń «Altyn sapa» syılyǵyn aldy.
...
«KazakhExport» eksporttyq saqtandyrý kompanıasy» AQ – «Báıterek» holdıńiniń enshiles kompanıasy. KazakhExport ekonomıkanyń basym sektorlarynda shıkizattyq emes taýarlardyń, jumystardyń, qyzmetterdiń eksportynyń ósýine qoldaý kórsetýmen jáne qazaqstandyq kásiporyndarǵa qarjy-saqtandyrý jáne qarjylaı emes qoldaý praktıkasyn qalyptastyrýmen aınalysady.
Eksporttaýshylar www.keg.kz saıtyna kirip «Eksporttaýshynyń birińǵaı terezesi» arqyly saqtandyrýǵa ótinish bere alady.
Daıyndaǵan, Dıas SHAIZAQOV
