Kórshimniń eki balasy bar. Beste jáne jetide. Birde, qarap otyrsam, kórshim baqqa kirip, qyzyna gazondy qalaı tazalaý kerektigin úıretip jatyr eken. Kógalshapqyshty qalaı durys buraý kerektigin baıyptap túsindirip berdi. Sol mezette úıden áıeli shyǵyp, birdeńe dedi. Kórshi ornynan turyp, oǵan jaýap qatty. Áp-sátte qaıta buryla berip edi, qyzynyń shóp shetindegi gúlzardaǵy bir túp gúldi qıyp túsirgenin kórip, kózi shatynap ketti. Ashýy burq etti. Kórshi-qolańǵa maqtanam dep sonsha ýaqyttan beri ósirip kele jatqan kóz qýanyshynan aıyrylyp qalý ońaı bolmady. Sol kezde úı aldynda turǵan áıeli jyldam basyp olardyń janyna keldi de: «Qymbattym, biz gúl emes, bala ósirip jatyrmyz, sony umytpashy...» degeni. Kórshimniń áıeli ata-ananyń bala aldynda óziniń artyqshylyǵyn umytpaýy kerektigin ádemi eske saldy. Bala men onyń ózin syılaı bilý qasıeti óte mańyzdy. Synǵan, búlingen, qıraǵan dúnıelerdiń bárinen de zor mańyzǵa ıe. Shaǵylǵan tereze, qıraǵan ústel, synǵan tárelkeni endi qaıta ornyna keltirý múmkin emes. Gúlderdi de tirilte almaısyz. Ár ata-ana qırandylar arasynda balasynyń rýhyn syndyryp almaýy tıistigin este saqtaýy kerek. Ár bala ómir qýanyshyn áke-sheshesiniń táliminen uǵynatynyn umytpaýymyz lázim.
[caption id="attachment_9518" align="alignright" width="266"]
meıir[/caption]
Birneshe apta buryn sporttyq kostúm satyp alýǵa dúkenge bardym. Dúkenniń ıesimen kezdesip, eski tanysym bolǵandyqtan, biraz sóılesip qaldyq. Ata-ananyń mindeti týraly áńgimelestik. Ol óziniń jaqynda otbasymen qonaqqa barǵany týraly aıtty. Qydyryp barǵan úıinde onyń jeti jasar qyzy iship turǵan sýyn ydysymen qolynan túsirip alypty. Úlkenderdiń barlyǵy óbektep, sýdy súrtip alǵan soń, kishkentaı qyz: «Basqa ata-analar qusap maǵan uryspaǵandaryńyzǵa rahmet. Meniń dostarymnyń áke-shesheleri sizderge uqsamaıdy: olar balalaryna ursyp, aıyptap, budan bylaı kózińe qarap júr dep aıtar edi. Sizderdiń solaı aıtpaǵandaryńyz qandaı jaqsy!», – depti.
Birde tanystarymnyń úıinde túski as iship otyrǵam. Olardyń bes jasar balasy bir staqan sútti tógip aldy. Dostarym balaǵa zekip, ursa bastady. Sol kezde men ózimniń sútimdi ótirikten tóge saldym. Qyryq segiz jasqa kelgenshe ár nárseni tógip alatynymdy aıtyp, ápter-tepterim shyǵyp aqtaldym. Kishkene bala qýanyp ketti. Al, áke-sheshesi meniń sózimniń tórkinin túsinip, lezde basyldy. Qaıtalap otyrmasa, oqyǵanyńnyń bári tez arada umyt bolady.
Shaǵylǵan tereze, qıraǵan ústel, synǵan tárelkeni endi qaıta ornyna keltirý múmkin emes. Gúlderdi de tirilte almaısyz. Ár ata-ana qırandylar arasynda balasynyń rýhyn syndyryp almaýy tıistigin este saqtaýy kerek. Ár bala ómir qýanyshyn áke-sheshesiniń táliminen uǵynatynyn umytpaýymyz lázim.
Jýyrda bir ǵalym týraly maqala oqydym. Odan suhbat alǵan jýrnalıs kóp adamnyń arasynan sýyrylyp, erekshelenip turatyndyǵynyń sebebin surapty. Ǵalym oǵan bylaısha jaýap bergen. Onyń erekshelenýine anasy sebepker bolypty. Eki jasynda bıikte turǵan sútti alyp ishpek bolǵan bala ony tógip alady. Muny kórgen sheshesi: «Úıdi ádemilep shashyp tastapsyń ǵoı. Munsha súttiń tógilgenin eshqashan kórmeppin. Obal-aq. Endi tógilip qalǵan soń eshteńe isteı almaımyz. Qalasań kishkene oına, sosyn ekeýmiz bul jerdi birge jınaıyq», – deıdi. Bala sútke aıaǵyn salyp, ary-beri júrip oınaıdy. Sonda sheshesi: «Bilesiń be, botaqan, úıdi shashqan soń, ony sońynan mindetti túrde jınaý kerek. Nemen jınaısyń? Sorǵyshpen be, oramalmen be? Nemen jınaǵyń keledi?», – dep suraıdy. Kishkentaı bala sorǵyshty alyp, anasy ekeýi tógilgen sútti súrtip alady.
[caption id="attachment_9519" align="alignleft" width="305"]
Balaly úı - bazar[/caption]
«Seniń kishkentaı qoldaryń úlken quty sútti kótere almady. Endi aýlaǵa baryp, kishkentaı qoldarǵa sý toltyrylǵan qutyny berip, qalaı kóteretinin baıqaıyq», – dep, balasyn dalaǵa alyp shyǵyp, qutynyń aýzyn jaýyp, ony balasyn arly-berli tasytady. Keremet sabaq! Solaı emes pe?!
Ǵalym osy oqıǵany órbitip, sol kishkentaı kúninde-aq qatelik jasaýdan qoryqpaý kerektigin túsingenin aıtypty. Kerisinshe, qatelik degen jańany tanýǵa bastaıtyn jol ekenin uǵynǵanyn, sol oqıǵanyń arqasynda ózine degen senimi artqanyn aıtypty. Al, bundaı qadam ǵylymı tájirıbeniń negizin quraıdy. Tájirıbe júzege aspasa da, onyń kómegimen óte kerekti nárseni bile alamyz.
Ár ata-ana ǵalymnyń anasyndaı balasymen sóılesýdi bilse!
Osyndaı taǵy bir oqıǵany kóp jyl buryn radıodan estigen edim. Jas kelinshek jumystan shyǵyp, úıine asyǵyp kele jatady. Asyǵys júremin dep kóligimen aldyndaǵy kóliktiń jıegin súrip ketedi. Jýyrda ǵana kúıeýi syılaǵan jap-jańa kóligin búldirip alǵanyna qatty qamyǵyp, jylaıdy. Kúıeýime ne aıtam dep oılaıdy. Aldyndaǵy kóliktiń ıesi oǵan basý aıtady. Degenmen, máshıneniń jáne onyń qujatynyń nómirlerimen almasýy kerektigin alǵa tartady. Kelinshek qujattardy aqtaryp otyrǵanda arasynan bir paraq sýsyp jerge túsedi. «Eger alda-jalda jolda birdeńe bolsa, janym, esińde bolsyn, men máshıneni emes, seni súıem!...» dep kúıeýi hat jazyp qaldyrypty.
Balamyzdyń rýhy kez kelgen materıaldy qundylyqtan myń ese mańyzdy ekenin umytpaıyq. Osy qaǵıda únemi este bolsa, balańyzdyń júregindegi ózine degen senimi men mahabbaty kez kelgen gúlzardan jyldam jaıqalyp shyǵady.
Aýdarǵan Shynar ÁBİLDÁ
