[caption id="attachment_10121" align="alignright" width="348"]
Vıtalıı Portnıkov[/caption]
Portnıkov: Jýyq arada otanyńyzǵa oralýyńyz múmkin be? Álde...
Kasparov: Osydan 2 jyl buryn elden kettim. Birjolata. Áýelde bulaı bolady dep oılamaǵam. Áldebir saıası iske baılanysty Tergeý komıteti shaqyryp qaldy. Barmas buryn Borıs Nemsovpen keńesip aldym. Ol: «Álgi komıtetke barsań, kúdiktiden qylmyskerge aınalasyń» dedi. Taıyp turýǵa týra keldi. Syrtta júrsem de erkin bolǵanym, ózimniń saıası ári qoǵamdyq qyzmetimdi jalǵastyrǵanym mańyzdy. Áıtpegende, túrmede shiriter me edi...
Portnıkov: Búgingi jaǵdaıdy dál shahmattaǵydaı barlaı aldyńyz ba? Aldaǵy ýaqytta qandaı júrister jasalýy múmkin?
Kasparov: Áńgime shahmat jaıly bolsa birsári. Áldeqaıda jeńil bolar edi. Sebebi, munda ereje bar. Shahmatta qarsylastardyń fıgýra sany birdeı. Munda ereje boıynsha oınaıdy jáne dál osy erejeni saqtap jeńýge tıissiń. Ókinishtisi, pýtındik Reseıde mundaı ereje atymen joq.
Dıktatordyń demokrattan aıyrmashylyǵy nede, bilesiz be? Oǵan erejeni buza salý túkke turmaıdy.
Portnıkov: Pýtınnen tónip jatqan jáne áli de tónetin qaýip-qaterdi jan-dúnıesimen sezip otyrǵan bir el bolsa, ol – Ýkraına shyǵar...
[caption id="attachment_10122" align="alignleft" width="448"]
Áıgili shahmatshy Garrı Kasparov[/caption]
Kasparov: Kıevtiń Kremlge qarsy shyǵa almasy belgili. Birinshi kezekte Batysqa, onyń arjaǵynda Vashıngtonǵa arqa súıep otyrsyzdar. Pýtın bul tarapta Gıtlerdiń áreketine uqsas júrister jasap jatyr. Ózinshe halyqaralyq qaýipsizdik júıesiniń qabyrǵasyn sógip, ájeptáýir saýatty saıasat júrgizip jatyrmyn dep oılaıdy.
Gıtler Ulttar lıgasyn qurtty. Ony eshqandaı kelisimshart qyzyqtyrǵan joq. Olardy jyrtyp tastap, ústelge árqashan aq paraqpen otyratyn. Bárin basynan bastaımyz degeni... Pýtın de sol sıaqty. Álem 1945 jyldan beri ómir súrip kele jatqan buljymaıtyn baılamdy buzǵysy keledi.
Portnıkov: Endeshe muny Batys álemi nege kórmeı otyr?
Kasparov: Tarıhı kitaptardy oqyǵanda myna bir dúnıeni uǵyna almaıtynmyn: aǵylshyn, fransýz bıligi irgesinde qandaı qaýipti júıeniń kúsh alyp kele jatqanyn kórmedi me? Erteń nemis tankileri aǵylshyn qalalaryna kirip, Parıjdi talqandaıdy dep oılamady ma?
Demokratıanyń bir álsiz jeri – árqashan basbuzardyń tilin tabýǵa, onymen kelisimge kelýge bolady dep oılaıdy. Batys áli de bolsa pýtındik júıeniń kelisimge kelmesin, til almasyn túsingen joq. Ókinishti...
Búgingi Reseı óz ishindegi irip-shirip jatqan problemalardy umytyp ketti. Jańalyqtardyń 70 paıyzy – Ýkraına. Pýtın nashaqorǵa aınalǵan. Oǵan qoǵamdaǵy eıforıa men paranoıany ustap turý úshin aqparattyq esirtkiniń áli de, qaıtalap aıtaıyn, áli de bolsa kóp mólsheri (dozasy) kerek. Qyrymnyń eıforıasy qaıtyp jatyr. Biraz ýaqyttan keıin birjola basylady. Biraq Pýtın basylmaıdy.
Iá, gaz kelisimsharty bar. Túrkmen-ázirbaıjan gazy júzege asady. Bul Pýtın úshin ólimmen teń. Eýropany gazben qamtamasyz etetin qosymsha gaz kózi paıda bolsa, «Gazprom» óziniń eń negizgi qarýynan aıyrylady.
Agresordy qazir toqtatpasaq, erteń qymbatqa túsedi, qatty ókinemiz. Gıtlerdi de 1938 jyly aýyzdyqtaýǵa bolar edi. Sonda búgingideı 50 mln emes, ári ketse mıllıon adamnan aıyrylar edik.
Portnıkov: Nemsovty atyp ketken kezde Batys bul qazirgi pýtındik júıege qarsy adamdardyń ashý-yzasyn týǵyzady dep oılady. Eshnárse ózgergen joq. Únsizdik. Nege?
Kasparov: Halyq qorqady. Únsizdiktiń bir sebebi osy. Menińshe, Reseıdegi búgingi júıege qarsy belgili tulǵalar, tutas opozısıa mynany túsingeni jón: dıktatýrany saılaýǵa qatysý arqyly jeńe almaısyń. Bul bos áńgime. Ony qulatý qajet.
Portnıkov: Pýtın Maıdannyń nátıjesinen qoryqqany ras pa?
Kasparov: Qoryqqanda qandaı. Erkin, táýelsiz, demokratıaly Ýkraına paıda bolsa, endeshe pýtındik júıege de tyqyr taıady degen sóz. Al Maıdan... Bul aıdaladaǵy Tahrır alańy emes qoı (Kaır, Egıpet astanasyn aıtady, avt.). Ýkraına tıip tur. Shalyǵy Reseıge de jeter edi.
Anyǵy, Pýtın bılikten ketpeı, Kıevke tynyshtyq joq. Oǵan haos kerek. Buǵan arnalǵan quraldar qolynda bar. Qalǵan-qutqan qarjylyq qor, ıadrolyq qarý jáne Reseı armıasy. Biraq ekonomıkalyq soǵysta bulardyń birde-biri kádege aspaıdy.
«Pýtınge haos kerek». Bul bos sóz emes. Aldaǵy ýaqytta ol álemdi ıadrolyq soǵystyń qaýpimen úrkitip, qorqytýy múmkin. Bul Venesýela dıktatoryna, Soltústik Koreıadaǵy Kımniń otbasyna kúsh beredi. Olar Batys pen AQSH-tyń Pýtındi aýyzdyqtaýǵa shamasy kelmeı otyrǵanyn kórip otyr. Erteń olar da arandatýmen aınalysýy múmkin. Pýtınge keregi osy. Onyń qıalyndaǵy álem osyndaı. Ol Kremlden ketpeıinshe, álemde beıbitshilik ornamaıdy.
