– Ernat Qydyrmollauly, Shyǵys Qazaqstan oblysynda qansha tirkelgen dinı birlestikter bar? Basqarmanyń olarmen aradaǵy jumysy jaıynda az-kem aıtyp berseńiz.
– Shyǵys Qazaqstan oblysynda tirkelgen dinı sýbektilerdiń sany – 314. Olar 12 konfesıadan quralyp, oblys aýmaǵynda 300-den astam ǵımarattarda ózderiniń jumysyn jalǵastyrýda. Iaǵnı árbir dinı birlestiktiń jamaǵattarymen jumys isteýine barlyq jaǵdaı jasalǵan.
Búgingi tańda SHQO Din isteri basqarmasy olarmen tyǵyz qarym-qatynas ornatyp, ortaq maqsat-mindetterdi júzege asyrýda. Kezdesýler, sporttyq sharalar, dóńgelek ústelder ótkizip, óńirde din salasyna qatysty týyndaǵan máselelerdi talqylap, ortaq sheshimge kelemiz.
Sonymen qatar 2018 jyldan beri dinı birlestikterde Ashyq esik kúni ótkizilip keledi. Iaǵnı oblys turǵyndary belgili bir birlestikke baryp, onyń qyzmeti, alǵa qoıǵan maqsaty týraly bilip, qajetti aqparat ala alady.
Qazir álemde oryn alǵan pandemıaǵa baılanysty kezdesýlerdiń barlyǵy onlaın rejımine aýysyp, birqatar ózgertýler engizildi. Degenmen din máselesine qatysty qyzyǵýshylyq óz ózektiligin joǵaltqan joq. Bir másele týyndap jatsa, dinı birlestikter basqaramaǵa nemese bizdiń ortalyqqa kelip, ony barynsha qarastyryp, oń sheshimin tabýǵa tyrysamyz.
– Osydan biraz jyl buryn SHQO Din isteri jónindegi basqarmanyń bastamasymen «Qazaqstannyń dinı aǵymdary» dep atalatyn mobıldi qosymsha paıda bolǵan edi. Jańa tehnologıaǵa súıenip jasalynǵan bul qosymsha oblystaǵy jastardyń dinı saýattylyǵyn qanshalyqty keńeıtti?
– 2017 jyly «Qazaqstannyń dinı aǵymdary» dep atalatyn mobıldi qosymsha iske qosyldy. Mobıldi qosymshany qosýdaǵy maqsat el azamattaryna Qazaqstandaǵy dinı aǵymdar jaıynda mol maǵlumat berý boldy.
Mobıldi qosymsha kez kelgen adamdy ekstremıstik baǵyttaǵy dinı uıymdardyń úgit-nasıhatynan qorǵaýǵa septesti. Degenmen áleýmettik jeliler men ınternet keńistiginiń ilgerileýi nátıjesinde atalmysh mobıldi qosymshanyń bastapqy ózektiligi tómendep, qoldanýshylar sany da azaıa bastady.
Búginde árbir dinı birlestikterdiń, uıymdar men basqarmalardyń jeke áleýmettik paraqshalary men saıttary bar. Onda elimizde tirkelgen dinı aǵymdar týraly jáne destrýktıvti dinı aǵymdardan ózin qalaı saqtandyra bilýdiń joldary jaıynda aqparattar qatary kóp. Sondyqtan mobıldi qosymshanyń áý bastaǵy mańyzdylyǵy joǵalǵandyqtan, basqarma mamandary sıfrlandyrý júıesine qatysty ózge jobalardy júzege asyrýda.
– Taıaýda basqarmanyń uıytqy bolýymen Din máselelerin zertteý ortalyǵynyń mamandaryna arnalǵan onlaın-semınar ótkenin estidik. Jalpy, mundaı semınar jergilikti jerdegi mamandardyń biliktiligin qanshalyqty kóteredi dep oılaısyz?
– Jalpy, bizdiń ortalyqtyń mamandaryna tanymdyq jáne taqyryptyq semınarlar turaqty túrde ótkizilip turady. Óıtkeni bizdiń mamandar dinı máseleni zertteýmen qatar, destrýktıvti dinı aǵymdardyń qurbanyna aınalǵan azamattarmen tyǵys baılanysta jumys atqarady. Ol úshin jan-jaqty maman bolý mańyzdy.
Elimizdegi sońǵy áleýmettik, saıası jaǵdaılardan habardar bolyp, kez kelgen jaǵdaıǵa beıimdelý baǵytyna qatysty trenıńter uıymdastyryp kelemiz. Aıta ketý kerek, ortalyqta tórt bólim bar – ákimshilik, taldaý jáne aqparattyq-túsindirý bólimi, destrýktıvti aǵymdardyń qyzmetinen zardap shekkenderge keńestik kómek kórsetý bólimi, ınternet keńistigindegi blogerlik jáne qarsy nasıhattyq jumysyn monıtorıńileý bólimi.
Olardyń árqaısysy óz baǵyttary boıynsha jumys júrgizedi. QR Aqparat jáne qoǵamdyq damý mınıstrliginiń Din isteri komıtetiniń qoldaýy men nusqaýlyǵynyń nátıjesinde ár bólimniń mamandaryna arnalǵan semınarlar ótkizilip turady.
Qazir barlyq jumysymyz onlaın rejımine aýysty. Biraq bul taqyryp ózektiligi men qatysýshylar sanyna esh kedergi keltirgen emes. Meniń oıymsha, sapaly mamandar – bilimdi mamandar. Zaman aǵymyna saı beıimdelgen, jańa tehnologıany meńgergen jáne psıhologıadan habary bar mamandar ortalyqtyń kásibı bedelin joǵarylatýǵa zor septigin tıgizbek.
– Ernat myrza, SHQO Din isteri jónindegi basqarma men Qazaqstan Musylmandary dinı basqarmasymen aradaǵy jumysy jaıynda az-kem aıta ketseńiz?
– Oblystyq Din isteri jónindegi basqarmasy Qazaqstan Musylmandary dinı basqarmasynyń (QMDB) Semeı jáne Óskemen aımaǵy boıynsha fılıaldarymen tyǵyz qarym-qatynas ornatqan. Óıtkeni eki jaqtyń da maqsaty bir – elimizdiń zaıyrlylyǵy týraly halyq arasynda keń nasıhat júrgizip, adamdardyń rýhanı bilimdiligin arttyrý. Sonymen qatar qazirgi pandemıa kezinde dinı mekemelerdiń jumysy, din salasyndaǵy shekteýler týraly túsindirme jumystaryn júrgizýdemiz.
QMDB Shyǵys Qazaqstan oblysy boıynsha bekitken 4 teolog maman halyqpen kezdesýler júrgizip, din salasynda týyndaǵan ózekti saýaldarǵa jaýap beredi. Jáne dinı meıramdardy birlese ótkizip, konfesıaaralyq kelisimge basa nazar qoıýda. Ol – Qurban aıt, pasha, Qazaqstan halqynyń rýhanı kelisim kúnin birlese ótkizý.
Aıta ketý kerek, osy ispettes meıramdar ult pen ulystar arasyndaǵy dostyqty nyǵaıtyp, Qazaqstan birtutas memleket ekenin aıshyqtaı túsedi. Sonymen qatar mektep túlekterine oblys ákimi Danıal Ahmetovtiń ıslamtaný, dintaný bilimderin tereńdetip oqý úshin jyl saıyn oqý granty bólinedi. Osy ýaqyt aralyǵynda 9 mektep túlegi Nur-Múbarak Egıpet Islam mádenıeti ýnıversıtetinde bilim alýda. Bul jumys aldaǵy ýaqytta da jalǵasyn tappaq.
– Oblys aýmaǵynda jat aǵymnyń jeteginde ketken azamattardy qalaı anyqtaısyzdar? Olarmen qandaı jumystar júrgizip jatyrsyzdar?
– Jat aǵymnyń jeteginde ketip, ony qurbanyna aınalǵan azamattardy anyqtaýdyń birneshe joly qarastyrylǵan. Aıta ketsek, bizdiń ortalyqta senim telefony jumys isteıdi. Oǵan destrýktıvti dinı aǵymnyń qurbany atanǵan azamattardyń jaqyndary men týystary habarlasyp, aqparat bere alady. Sondaı-aq jergilikti dinı mekemelerge monıtorıń jumysy júrgiziledi, ıaǵnı kelýshiler men din ýaǵyzdaýshylarynyń jumysy saralanady. Áleýmettik jeliler men ınternet keńistiginde de monıtorıń jumys júrgizilip, QR Zańymen ruqsat etilmen saıttar men paraqshalaryn qoldanýshylardyń tizimi jasalyp, olarmen jekeleı jumys júrgiziledi.
Jat aǵymnyń jeteginde ketip, onyń qurbany atanǵan oblys turǵyndarymen psıhologıalyq, memlekettik din salasyndaǵy zańnyń negizgi tarmaqtaryn túsindirý boıynsha ońaltý jumystary da qarastyrylǵan. Onyń jáne otbasynda týyndaǵan máseleleri bolsa, jergilikti atqarýshy organdarmen birlese áleýmettik kómek berý qarastyrylǵan. Iaǵnı jumysqa ornalastyrý, turǵyn úı kezegine qoıý, áleýmettik tólemder boıynsha aqparat berý.
Bizdiń ortalyqtyń basty mindeti – zaıyrlylyq prınsıpterin saqtaı otyryp, azamattardy destrýktıvti dinı aǵymdar men estremıstik toptardyń qataryna túspeýiniń aldyn alý jáne olardyń qurbandaryna keńestik kómek berý. Jat aǵymnyń jeteginde ketken azamattarmen psıhologtar, teologtar jumys istep, qalypty ómirge beıimdelýine nusqaý beredi. Árıne, bul bir kúnniń jumysy emes, ol – keshendi jumys. Jekeleı, otbasymen túsindirý jumystaryn júrgizip, barynsha kómek pen qoldaý kórsetýge ázir.
Suhbattasqan Ásem JYLQYSHEVA
